Απειλή για την οικονομικοκοινωνική σταθερότητα της χώρας μας αλλά και την εθνική της ασφάλεια αποτελεί η δημογραφική βόμβα που κινδυνεύει να “σκάσει” στα χέρια της επόμενης γενιάς.
Η Ελλάδα γερνάει. Και δεν γεννάει. Με αποτέλεσμα, η δημογραφική ηλικιακή πυραμίδα, έως το όχι και τόσο μακρινό 2070 να έχει αντιστραφεί, με αποτέλεσμα οι νέοι σε ηλικία Έλληνες να είναι συνεχώς λιγότεροι και οι ηλικιωμένοι όλο και περισσότεροι.
Είναι ενδεικτικό ότι, οι γυναίκες που γεννήθηκαν γύρω στο 1980 κάνουν κατά μέσο όρο, περίπου 1,5 παιδιά, ενώ οι μητέρες τους έφεραν στον κόσμο 2,1 παιδιά. Μάλιστα, ακόμη κι αν “τρέξουν” με ιδιαίτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα τα σχεδιαζόμενα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό, που παρουσιάστηκε στο πρόσφατο υπουργικό συμβούλιο από την αρμόδια υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, εκτιμάται ότι όσες γυναίκες γεννήθηκαν μετά το 2010, θα αποκτήσουν έως και 1,8 παιδιά.
Δεν είναι τυχαίο, όσο κι αν τα πράγματα έχουν αφεθεί στην τύχη τους, ότι το 2022, οι γεννήσεις στην χώρα μας έπεσαν για πρώτη φορά κάτω από τις 80.000, έναντι 150.000 το 1980. Έτσι, ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας είναι σήμερα πάνω από 46 ετών, όταν το κοντινό 2000, ήταν 39 ετών. Παράλληλα, περισσότεροι από 1 στους 5 κατοίκους της χώρας είναι πάνω από 65 ετών (16% το 2000), ενώ το ποσοστό των άνω των 80 ετών είναι 6% (διπλάσιο σε σχέση µε αυτό του 2000).
Το 2070, οι γυναίκες από 90 ετών και άνω, θα είναι η πολυπληθέστερη ομάδα του πληθυσμού, 283.294 άτομα ή το 3,6% του συνολικού πληθυσμού, με την αμέσως επόμενη ομάδα, να είναι οι άνδρες ηλικίας 60 - 64 ετών (278.800 άτομα). Την ίδια περίοδο, τα κορίτσια ηλικίας έως 4 ετών, θα είναι 138.388, αποτελώντας την μικρότερη ηλικιακή ομάδα (1,8% του πληθυσμού), με τα αγόρια ίδιας ηλικίας να ακολουθούν, αριθμώντας 147.365 άτομα (1,9%).
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, έως το 2070 ο πληθυσμός της Ελλάδας σε ένα από τα πλέον δυσμενή σενάρια θα συρρικνωθεί έως και 25%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 4%.
Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, για τους άνδρες αυξάνεται από 78,8 το 2022 σε 86,5 το 2070 και για τις γυναίκες, αυξάνεται επίσης από 84,2 το 2022 σε 90,4 το 2070. Αντίστοιχα, το προσδόκιμο ζωής στα 65 για τους άνδρες πηγαίνει από 18,7 το έτος βάσης σε 23,9 στο τέλος της περιόδου προβολής, ενώ για τις γυναίκες πηγαίνει από 21,7 σε 26,7. Εξέλιξη εξαιρετικά σημαντική και επίσης δυσοίωνη, καθώς η πορεία του προσδόκιμου ζωής στα 65 είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Όσο ο δείκτης αυτός ανεβαίνει, τόσο θα αυξάνονται και τα όρια, πέραν του θεσμοθετημένου 67ου έτους. για την προβολή, καθώς οι νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης συνδέονται αυτόματα με αυτόν τον παράγοντα.
Λόγω της γήρανσης, η αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό για τους εργαζόμενους ηλικίας 55-64 ετών, είναι ακόμη μεγαλύτερη, καθώς από 57,4% το 2022, εκτινάσσεται σε 78,2% το 2070, όπως επίσης για τους εργαζόμενους ηλικίας 65-74 ετών, που από 9,3% στο 2022 σε 24,3% το 2070.
Σχέδιο 5 αξόνων και άνω των 200 δράσεων
Σε αυτό το πλαίσιο, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό αποτελεί σύμφωνα με την κ. Ζαχαράκη, ένα ολιστικό πλαίσιο ανάπτυξης στρατηγικών, καθορισμού στόχων, διαμόρφωσης πολιτικών κι εφαρμογής κατάλληλων μέτρων, με ορίζοντα δεκαετίας.
Ένα σχέδιο 5 αξόνων, 20 στόχων και περισσοτέρων από 200 δράσεων συνολικής δαπάνης 20 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων βέβαια, και των μέτρων που έχουν ληφθεί ήδη από το 2019, αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού.
Έτσι, για παράδειγμα στον άξονα για την ενίσχυση των γεννήσεων και τη στήριξη της οικογένειας, κόστους 281 εκατ. ευρώ ανά έτος, περιλαμβάνονται δράσεις με την εμπλοκή 7 υπουργείων, από την εφαρμογή προγεννητικού ελέγχου, την ευνοϊκή φορολόγηση οικειοθελών παροχών, τις «Νταντάδες της Γειτονιάς», την αύξηση του επιδόματος παιδιού αλλά και την κατάργηση φόρου ασφαλίστρων για παιδιά.
Με στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης, κυρίως των γυναικών αλλά και των ηλικιωμένων, στον δεύτερο άξονα περιλαμβάνονται δράσεις αναβάθμισης των ικανοτήτων των γυναικών, επέκτασης της τηλεργασίας και προώθησης της απασχόλησης ηλικιωμένων.
Ο επόμενος άξονας αφορά τη διαχείρηση της μακροζωίας, με τη θεσμοθέτηση της γηριατρικής, αναβάθμιση των ΚΑΠΗ αλλά και της προληπτικής ιατρικής. Καθώς μάλιστα, το δημογραφικό δεν είναι ίδιο για όλους, έχει περιφερειακή και τοπική διαβάθμιση, ο επόμενος άξονας αφορά την δημιουργία 13 Περιφερειακών Σχεδίων Δράσης, αλλά και στήριξη της κοινωνικής κατοικίας (σε συνεργασία με Δήμους) και συνολικό κόστος 710 εκατ. ευρώ έως 2030. Τέλος, ο 5ος άξονας αφορά την ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση της κοινωνίας και προβλέπει μεταξύ άλλων, την δημιουργία ενός παρατηρητηρίου για το Δημογραφικό, αλλά και συνεχή ενημέρωση.
Το Σχέδιο ανά ομάδα ηλικιών
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης καλύπτει μάλιστα, όλες τις ηλικίες. Αναλυτικά, βάσει του σχεδιασμού ορίζει τα εξής:
Από 0 έως 4
- Επίδομα γέννησης
- Παιδιατρικές εξετάσεις
- Πρώιμη παιδική παρέμβαση
- Επέκταση βρεφονηπιακών σταθμών/Νταντάδες της Γειτονιάς
Από 5 έως 14
- Ενημέρωση για τον υγιή τρόπο ζωής/αναπαραγωγική υγεία
- Σχολικό πρωϊνό
- Ολοήμερο σχολείο
- Ψηφιακό Φροντιστήριο
- Επέκταση Κατασκηνώσεων
Από 15 έως 29
- Κίνητρα δημιουργίας οικογένειας
- Επέκταση Στεγαστικών Προγραμμάτων
- Οικονομική στήριξη γονέων
- Δια βίου εκπαίδευση/κατάρτιση
- Εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου
- Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή - Πλατφόρμα #myPaidi
- Στήριξη work life balance
- Προληπτική Ιατρική
- Brain gain
Από 30 έως 44
- Επαγγελματική Εκπαίδευση
- Καλύτερη σύνδεση Εκπαίδευσης με την Αγορά Εργασίας/Αξιοποίηση diagnostic tool
- Ενημέρωση για θέματα γονιμότητας/οικογένειας - Μητέρα πριν τα 30
- Επέκταση Φοιτητικών εστιών μέσω ΣΔΙΤ
- Επιδότηση απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας
Από 45 έως 64
- Συνέχιση στήριξης εργασιακής επανένταξης - Προγράμματα upskilling - reskilling
- Προώθηση επιχειρηματικότητας
- Προληπτική Ιατρική
Από 65 έως 80
- Κίνητρα παραμονής στην εργασία
- Εκπαίδευση/προγράμματα up-skilling
- Θεσμοθέτηση Γηριατρικής
- Έξυπνη γήρανση
- Αυτόνομη διαβίωση
- Πλατφόρμα υγιούς και ενεργού γήρανσης
Από 80+
- Γερνάω στο Σπίτι
- Μακροχρόνια φροντίδα
- Ανακουφιστική φροντίδα