Με 1+1 δισ. ευρώ τον χρόνο για αύξηση των λειτουργικών δαπανών του Δημοσίου, τις αυξήσεις των συντάξεων και τις νέες συνταξιοδοτήσεις, ο σωρευτικός λογαριασμός της αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών κατά 13,8 δισ. ευρώ της περιόδου 2025-28 χάνει αμέσως αμέσως 8 δισ. ευρώ. Αν στον λογαριασμό προστεθεί και η σωρευτική επιβάρυνση από τα νέα εξοπλιστικά προγράμματα κατά 1,5 δισ. ευρώ, μένει κοντά στο 1 δισ. ευρώ τον χρόνο για να χρηματοδοτήσει όλα τα υπόλοιπα.
Από μέτρα που έχει ήδη ανακοινώσει η κυβέρνηση πως προτίθεται να εφαρμόσει, όπως η νέα μείωση κατά μισή ποσοστιαία μονάδα των ασφαλιστικών εισφορών το 2027 και η ετήσια αναπροσαρμογή του εισαγωγικού μισθού των δημοσίων υπαλλήλων, η οποία επηρεάζει όλα τα μισθολογικά κλιμάκια, ώστε ο εισαγωγικός μισθός να παρακολουθεί τις αυξήσεις του κατώτατου, έως τις όποιες νέες παροχές.
Το νέο δημοσιονομικό μονοπάτι είναι «σφιχτό» και η κυβέρνηση αναζητά πρόσθετα μόνιμα έσοδα από την πάταξη της φοροδιαφυγής, προκειμένου να διαμορφώσει ένα νέο ισχυρό αφήγημα μειώσεων φόρων και νέων παροχών.
Σύμφωνα με τον Κωστή Χατζηδάκη, στόχος είναι το 2027 τα έσοδα από την πάταξη της φοροδιαφυγής να φτάσουν τα 2,5 δισ. ευρώ σε μόνιμη και διατηρήσιμη βάση. Αυτό φαίνεται πως θα είναι το διαβατήριο και για τη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ, η οποία είχε εξαγγελθεί προεκλογικά από την κυβέρνηση αλλά μέχρι τώρα δεν προκύπτει.
Μεσοπρόθεσμο άνευ παρερμηνειών
Οι διατυπώσεις του Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού Διαρθρωτικού Σχεδίου που εγκρίθηκε χθες από το υπουργικό δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας:
«Η συνήθης ετήσια αύξηση των δαπανών γενικής κυβέρνησης χωρίς νέα μέτρα εκτιμάται σε περίπου 2 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 1 δισ. ευρώ είναι η ετήσια αύξηση των λειτουργικών δαπανών των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης που προκύπτει από τον πληθωρισμό και τις συναφείς υποχρεώσεις (δηλαδή κόστος ηλεκτρισμού, ενοικίων, καυσίμων, κόστη συντήρησης, διεθνείς συμφωνίες και συνεισφορές, καθώς και φαρμακευτική και νοσοκομειακή δαπάνη) και περίπου 1 δισ. ευρώ (ανάλογα με τις ετήσιες συνταξιοδοτήσεις) είναι η ετήσια αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών κατά την προβλεπόμενη περίοδο, λαμβάνοντας επίσης υπόψη την αναπροσαρμογή τους βάσει του ΑΕΠ και του πληθωρισμού, που ανέρχεται περίπου σε 400 εκατ. ευρώ ετησίως.
Επιπλέον, η Ελλάδα υλοποιεί ένα εκτεταμένο στρατιωτικό επενδυτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση των τρεχουσών γεωπολιτικών αναγκών. Στο πλαίσιο αυτό, οι φυσικές παραλαβές εξοπλιστικών προγραμμάτων αναμένεται να αυξηθούν κατά 0,86 δισ. ευρώ το 2025, κατά επιπλέον 0,48 δισ. ευρώ το 2026 και κατά επιπλέον 0,16 δισ. ευρώ το 2027 και να παραμείνουν στα ίδια υψηλά επίπεδα το 2028. Με βάση τα παραπάνω, μέχρι 1 δισ. ευρώ ανά έτος, κατά μέσο όρο στον ορίζοντα αναφοράς, προβλέπεται να διατεθούν για μέτρα πολιτικής και επενδύσεις, ακολουθώντας ένα ισχυρό πλαίσιο μεταρρυθμίσεων» .
Κλειδωμένα όρια από τις Βρυξέλλες
Τα ανώτατα όρια αύξησης των πρωτογενών δαπανών τα οποία συμφώνησε η κυβέρνηση με τις Βρυξέλλες δίνουν επιμέρους ετήσιες αυξήσεις 3,7 δισ. ευρώ το 2025 και 3,7 δισ. ευρώ το 2026 και από 3,2 δισ. ευρώ τόσο το 2027 όσο και το 2028. Τα όρια αυτά είναι «κλειδωμένα», κοινώς δεν μπορούν να αλλάξουν στο διάβα των επόμενων ετών, αλλά σε μία τετραετία θα κλειδώσουν εκ νέου για την επόμενη τετραετία.
Αν υπάρξει παραβίαση των ανώτατων ορίων αύξησης των πρωτογενών δαπανών, οποιαδήποτε χώρα της Ε.Ε με βάση τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες έρχεται αντιμέτωπη με διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση παραβίασης του στόχου για δημοσιονομικό έλλειμμα μεγαλύτερου του 3% του ΑΕΠ, με την Ελλάδα να έχει επαρκές περιθώριο ασφαλείας καθώς το δημοσιονομικό έλλειμμα έχει συνεκτιμηθεί με την Κομισιόν σε ένα εύρος από 0,8 έως και 1,2% του ΑΕΠ έως και το 2028.
Για να δημιουργηθεί πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος, τυχόν υπέρβαση των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα δεν παράγει το παραμικρό. Οι υπερβάσεις στο πρωτογενές πλεόνασμα δημιουργούν μαξιλάρι ασφαλείας υπό μορφή ταμειακών διαθεσίμων για τυχόν χειρότερες επιδόσεις στη συνέχεια ή οδηγούνται σε μείωση του δημόσιου χρέους.
Έτσι, μόνος δρόμος για να γίνει «παιχνίδι» με τις δαπάνες και να χωρέσουν νέες παροχές είναι μέσω «αντίμετρων». Μόνιμη αύξηση δημοσίων εσόδων την οποία θα αποδεχθεί η Κομισιόν, ώστε να εξουδετερωθεί η όποια μείωση φόρων που λογίζεται ως φορολογική δαπάνη ή εξοικονόμηση δαπανών από άλλες πηγές, όπως για παράδειγμα μέσω της επισκόπησης δαπανών στα επιδόματα, ώστε να χωρέσουν στον στενό δημοσιονομικό κορσέ νέες δαπάνες.