Εννέα μήνες κλείνουν σε λίγες μέρες από τότε που ανακοινώθηκε με ντόρο το εθνικό πρόγραμμα ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών πάρκων, καλλιεργώντας προσδοκίες ότι η Ελλάδα θα ανεβάσει ταχύτητα για να εκμεταλλευτεί το υψηλό της θαλάσσιο δυναμικό και να αναπτύξει γρήγορα μια εγχώρια εφοδιαστική αλυσίδα.
Εννέα μήνες μετά τον Οκτώβριο του 2023, και ενώ διεθνώς, από τη Μάγχη μέχρι τη Βόρεια Θάλασσα, μαίνεται μια κούρσα για τα offshore αιολικά και οι μεγάλοι επενδυτές ψάχνουν ευκαιρίες για να τοποθετηθούν, εμείς ακόμη το συζητάμε. Στα τέλη Ιουλίου του 2024, ουδείς ακόμη γνωρίζει πού ακριβώς στις ελληνικές θάλασσες πρόκειται να εγκατασταθούν τα πρώτα πάρκα.
Η είδηση των τελευταίων ημερών είναι ότι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), που ενεπλάκη ξαφνικά κι αυτό στην υπόθεση τον Ιούνιο, και ενώ νωρίτερα οι αντιδράσεις μεγαλοξενοδόχων και τοπικών παραγόντων σε Κρήτη και αλλού (Ελούντα, Ιόνιο), μαζί με τον φόβο του πολιτικού κόστους, είχαν μεταθέσει το πρόγραμμα για μετά τις Ευρωεκλογές, έδωσε τελικά τη θετική του γνώμη.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, η ομάδα με τις πρώτες έξι περιοχές όπου θα εγκατασταθούν, μετά από διαγωνισμό, πλωτά offshore αιολικά στην Ελλάδα φαίνεται να έχει «κλειδώσει». Αφορά την «Κρήτη 1» (μεταξύ Ζάκρου και Ξερόκαμπου Σητείας), την περιοχή ανοικτά των Αγ. Αποστόλων στην Εύβοια (Δ. Κύμης -Αλιβερίου), τον Β. Πατραϊκό (ανάμεσα στο Αντίρριο και τη λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού), τη Ρόδο (νότια από το Πρασονήσι), τη Γυάρο (μεταξύ Γυάρου και Κύθνου) και τη Δονούσα.
Σε αυτές τις πρώτες περιοχές θα πρέπει να προστεθούν και τα δύο πιλοτικά θαλάσσια αιολικά στα ανοικτά της Αλεξανδρούπολης, τα πρώτα που φαίνεται ότι θα γίνουν στην Ελλάδα, χωρίς διαγωνισμό, συνολικής ισχύος 701 MW, ένα από τις ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή - More και το άλλο από ΔΕΗ, χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί στο μέλλον μια συνένωση των δύο έργων.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η απόφαση του ΚΑΣ βρίσκεται στη φάση καθαρογραφής. Σύντομα θα σταλεί στη Δ/νση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΔΙΠΑ) του ΥΠΕΝ και έπειτα στη Δ/νση Χωροταξίας, ώστε να εγκριθεί επιτέλους η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) με όλες τις περιοχές και να πάρει μπροστά ένα πρόγραμμα που κινείται βασανιστικά αργά. Το στοίχημα για την κυβέρνηση και το αρμόδιο ΥΠΕΝ θα ήταν ιδανικά όλα αυτά να έχουν ολοκληρωθεί στις αρχές Σεπτεμβρίου, πριν τη ΔΕΘ.
Στην πραγματικότητα, μπαίνουμε στον... 10ο μήνα μιας δημόσιας διαβούλευσης που ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου του 2023 και πέρασε από σαράντα κύματα: άλλα οικόπεδα στο μεταξύ μετατοπίσθηκαν λόγω των αντιδράσεων στην Κρήτη, άλλα συρρικνώθηκαν και κάποια εγκαταλείφθηκαν, ωστόσο ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει κάτι το επίσημο.
Στην αγορά, που είχε αγκαλιάσει με το «καλημέρα» την ιδέα ανάπτυξης στην Ελλάδα μιας εφοδιαστικής αλυσίδας με συμμετοχή δυναμικών ελληνικών επιχειρήσεων, ο πρώτος ενθουσιασμός έχει δώσει καιρό τώρα τη θέση του στον προβληματισμό. Το σήμα ότι το ελληνικό πρόγραμμα υπεράκτιων, που η Wind Europe είχε χαρακτηρίσει ως το «καλύτερο» πανευρωπαϊκά, επιτέλους προχωρά, θα σταλεί μόνο όταν ανακοινωθεί η τελική έγκριση της ΣΜΠΕ, με όλες τις περιοχές, και εν συνεχεία εκδοθεί η σχετική υπουργική απόφαση.
Το 2027 αντί για 2026 ο πρώτος διαγωνισμός
Την ίδια όμως στιγμή που άλλες χώρες, γειτονικές και μη, «τρέχουν», οι συνεχείς καθυστερήσεις του ελληνικού προγράμματος έχουν ως φυσικό επακόλουθο τα ορόσημα για τα πολλά παραδοτέα μέχρι τον 1ο διαγωνισμό να έχουν πάει προς τα πίσω. Ο εθνικός στόχος για 1,9 GW από θαλάσσια αιολικά ως το 2030 δείχνει ανέφικτος.
Τα πάντα δείχνουν ότι ο πρώτος διαγωνισμός μετατίθεται αναγκαστικά για το 2027, έναντι του 2026 του αρχικού σχεδιασμού. Είναι μια απόλυτα αναμενόμενη εξέλιξη, καθώς κανένα από τα κρίσιμα παραδοτέα δεν έχει ακόμη κλείσει.
Η ΣΜΠΕ με όλες τις περιοχές έπρεπε, με βάση τον αρχικό σχεδιασμό του ΥΠΕΝ, να είχε εκδοθεί τον Δεκέμβριο του 2023, αλλά ακόμη αγνοείται. Αν αυτό είχε συμβεί, θα είχε ξεκινήσει και η σύνταξη των Προεδρικών Διαταγμάτων για την οριοθέτηση των έξι πρώτων περιοχών, όπου θα εγκατασταθούν τα floating θαλάσσια αιολικά μέχρι το τέλος της 10ετίας. Ούτε αυτό έχει γίνει. Ούτε φυσικά και οι έξι ξεχωριστές ΣΜΠΕ για κάθε μια από τις παραπάνω περιοχές.
Το ίδιο ισχύει και με ένα άλλο από τα προαπαιτούμενα, με βάση όσα είχαν ανακοινωθεί πέρυσι. Τη σύσταση εντός του 2024 ενός οχήματος ειδικού σκοπού (SPV) που για να διευκολύνει τους επενδυτές, σε χρόνο και κόστος, θα αναλάμβανε να κάνει εκείνο τις απαιτητικές ανεμολογικές και βυθομετρικές μελέτες για τις πρώτες έξι περιοχές.
Κανονικά αυτό το SPV, που ψηφίστηκε τον Απρίλιο στη Βουλή, θα έπρεπε να έχει ήδη συσταθεί, να προκηρύξει εντός του έτους τους διαγωνισμούς για την ανάθεση των μελετών, ώστε οι ανάδοχοι να τις ξεκινήσουν αρχές του 2025 και να μπορέσουν να τις παραδώσουν μέσα στο 2026. Η καθυστέρηση, όμως, στην έγκριση του τελικού προγράμματος και της ΣΜΠΕ έχει συμπαρασύρει τα πάντα, κατ’ επέκταση και το συγκεκριμένο θέμα.
Το σκεφτόμαστε, όταν οι άλλοι τρέχουν
Στη μεγάλη εικόνα, όλη αυτή η συνεχιζόμενη πάλη με το τέρας της γραφειοκρατίας ενέχει τον κίνδυνο, η Ελλάδα να μείνει πίσω στην κούρσα που μαίνεται σε όλο τον κόσμο. Την ώρα που εμείς ακόμη το σκεφτόμαστε, άλλες χώρες, παρότι ξεκίνησαν από την ίδια χρονική αφετηρία, μας έχουν ξεπεράσει.
Στη Γαλλία εγκαινιάστηκε τον Μάιο το πρώτο offshore αιολικό πάρκο στη Νορμανδία (497 MW), σε απόσταση 13 -24 χλμ. από τις βόρειες ακτές της χώρας, ικανό να καλύπτει τις ανάγκες 770.000 ανθρώπων με φθηνή ενέργεια. Στην Ισπανία, η κατασκευή του πρώτου θαλάσσιου πάρκου αναμένεται να γίνει εντός του 2024 και θα αφορά έργο ισχύος 225 MW στην περιοχή των Κανάριων Νησιών, στον Ατλαντικό Ωκεανό, με στόχο να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το 2026. Δηλαδή, ένα χρόνο πριν από τότε που η Ελλάδα θα προκηρύσσει, εφόσον όλα πάνε καλά, τον πρώτο δικό της διαγωνισμό.
Στην Πορτογαλία, ο πρώτος διαγωνισμός για θαλάσσια offshore αιολικά, του οποίου η αρχική φάση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023, φέτος πρόκειται να μπει στην τελική του φάση και να ολοκληρωθεί. Η Πορτογαλία έχει θέσει ένα στόχο για 10 GW offshore wind έως το 2030. Στην Ιταλία, τον Μάρτιο του 2024, οι αρχές ενέκριναν το πρώτο πλωτό πάρκο, ισχύος 250 MW, στα ανοικτά της Σικελίας, το οποίο θα καλύπτει τις ανάγκες 70.000 κατοίκων, ενώ στη χώρα λειτουργεί ήδη από το 2022 το πρώτο θαλάσσιο αιολικό, στον κόλπο του Τάραντα.
Η περίπτωση της Τουρκίας
Τα όσα συμβαίνουν στη γειτονική μας Τουρκία ίσως έχουν ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Η κυβέρνηση έχει καταλήξει στις πρώτες περιοχές για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων στη Θάλασσα του Μαρμαρά και συγκεκριμένα στο Bandirma, στην Καλλίπολη (Gelibolu) και στην Πρίαμο (Karabiga), καθώς και μπροστά από τα Δαρδανέλια. Οι γείτονες ξεκίνησαν περίπου στην ίδια χρονική περίοδο με εμάς, αλλά σήμερα δείχνουν να βρίσκονται πιο μπροστά.
Αν συνεχίσουν με τους ίδιους ρυθμούς και ταυτόχρονα αναπτύξουν τα λιμάνια, τις υποδομές στα ναυπηγεία και την αναγκαία εφοδιαστική αλυσίδα για να υποστηρίξουν τα πρώτα offshore αιολικά πάρκα που ετοιμάζονται να προκηρύξουν στη Θάλασσα του Μάρμαρα, θα αποκτήσουν σημαντικό προβάδισμα έναντι της Ελλάδας.
Ποιος θα βάλει χρήματα για να αναπτύξει εφοδιαστική αλυσίδα στην Ελλάδα, όταν θα μπορεί να εισάγει τον εξοπλισμό που χρειάζεται, και μάλιστα φθηνά, από τη γειτονική Τουρκία; Όλη η κουβέντα των τελευταίων μηνών για τη δημιουργία μιας αλυσίδας «made in Greece» με παραγωγή πλωτήρων στα ελληνικά ναυπηγεία, τμημάτων πάρκων από τις ελληνικές χαλυβουργίες, ενεργή εμπλοκή των logistics και συνολικά της ελληνικής οικονομίας, θα τελειώσει πριν καν ξεκινήσει, αν η Τουρκία κάνει ένα πρώτο ουσιαστικό βήμα προς αυτή τη κατεύθυνση.
Να σημειωθεί ότι οι γείτονες έχουν εξαγγείλει hub συναρμολόγησης πλωτών αιολικών, στα βόρεια της Σμύρνης, διαθέτουν ήδη τρία εργοστάσια παραγωγής για πτερύγια ανεμογεννητριών και, χάρη στα κίνητρα που πριμοδότησαν το «made in Turkey», κάνουν τζίρο πολλές εκατοντάδες εκατ. δολάρια τον χρόνο, έναντι μηδενικής παραγωγής στην Ελλάδα.