Ο τουρισμός τρέχει ανεξέλεγκτος σε όλη την Ευρώπη μετά την πανδημία, επιδεινώνοντας τα προβλήματα ανεφοδιασμού, κάνοντας ασφυκτική την κατάσταση σε τόπους με μικρές υποδομές και στενά ασβεστωμένα σοκάκια, και επιτείνοντας οικονομικές ανισορροπίες. Τρανό παράδειγμα η Σαντορίνη, αναφέρει σε σχετικό αφιέρωμά του το Bloomberg.
«Είναι πολύ κακή χρονιά για τη Σαντορίνη», λέει ο δήμαρχος Νίκος Ζώρζος. Το νησί δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά «ούτε ένα μονό κρεβάτι περισσότερο», πρόσθεσε — ακόμη κι αν υπάρξουν περισσότερες υποδομές. Ο δήμος αδυνατεί να επιβάλει απαγόρευση σε οικοδομές, γι' αυτό περιμένει να δράσει η κεντρική κυβέρνηση, τονίζει το δημοσίευμα.
Η Σαντορίνη αναμένει 3,4 εκατ. τουρίστες αυτό το καλοκαίρι, παρά το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές ζητούν όρια από το 2012, είπε ο Ζώρζος.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναγνώρισε ότι η περιοχή αντιμετωπίζει πρόβλημα «υπερτουρισμού». Τον Ιούνιο, ανακοίνωσε σχέδια για περιορισμό των κρουαζιερόπλοιων στα πιο δημοφιλή νησιά της χώρας. «Θα το κάνουμε του χρόνου», είπε σε συνέντευξή του τότε. Οι νέοι κανόνες θα μπορούσαν να περιορίσουν τον συνολικό αριθμό των θέσεων ελλιμενισμού.
Ο Ζώρζος όρισε ανώτατο όριο 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας την ημέρα, ενώ οι τοπικές αρχές της Σαντορίνης κατάφεραν να μειώσουν τον αριθμό ημερών που δένουν στο νησί τα κρουαζιερόπλοια.
Η Αθήνα επιδιώκει επίσης να επιβάλει περιορισμούς στη βραχυπρόθεσμη μίσθωση σε κορεσμένες περιοχές, έχοντας συντάξει νομοσχέδιο που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση και συνδέει το ύψος των ενοικιάσεων με τον αριθμό των διαθέσιμων ξενοδοχείων σε κάθε περιοχή.
Ευρωπαϊκή «αλληλεγγύη» στον τουριστικό νότο
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τα προβλήματα στα νησιά, επισημαίνοντας ήδη από το 2018 ότι οι επισκέπτες έφερναν 1 δισ. ευρώ ετησίως στη Σαντορίνη, ωστόσο ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις «έχουν μόνιμες συνέπειες στο νησί και τον πληθυσμό του», έγραφαν οι συντάκτες της έκθεσης.
Το ίδιο συναίσθημα μοιράζονται και άλλες τουριστικές περιοχές ανά την Ευρώπη. Η Βενετία εισήγαγε φέτος τέλος εισόδου και απαγόρευσε την είσοδο μεγάλων γκρουπ. Σε Μαγιόρκα και Κανάρια, οι ντόπιοι ζητούν παραπάνω χώρο από τους επισκέπτες. Η Βαρκελώνη επίσης βράζει από οργή και... στριμωξίδι.
«Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο σε λίγα νησιά και σίγουρα δεν είναι μόνο ελληνικό», είπε ο Ιωάννης Σπηλάνης, επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. «Το πρόβλημα ήταν περισσότερο από προφανές τουλάχιστον από το 2018, μετά ήρθε η πανδημία και το ξεχάσαμε, σπεύδοντας να επαναφέρουμε τα ταξίδια και τον τουρισμό για να καλύψουμε τη ζημιά».
Το δημοσίευμα του Bloomberg κάνει εκτενή αναφορά και στο «κίνημα της πετσέτας» ενάντια στα beach bar, που ευδοκίμησε στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2023, με αίτημα την πρόσβαση σε παραλίες χωρίς ξαπλώστρες.
Οι δύο όψεις για την ελληνική οικονομία
Το διακύβευμα, ωστόσο, είναι μεγάλο για την ελληνική οικονομία. Μετά από περισσότερο από μια δεκαετία λιτότητας μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, το ΑΕΠ παραμένει πολύ χαμηλότερο απ' ό,τι πριν από το 2008. Ο τουρισμός ήταν ένα φωτεινό σημείο, σπάζοντας ρεκόρ πριν από την πανδημία και αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα πέμπτο της οικονομικής παραγωγής το 2023.
Η χώρα προσέλκυσε 32,7 εκατ. τουρίστες το 2023, 18% περισσότερους από πέρυσι, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2024 έχει φέρει σχεδόν 25% περισσότερους επισκέπτες από την αντίστοιχη περσινή περίοδο.
Από την άλλη, «ο τουρισμός καταστρέφει τους αμπελώνες», είπε σε συνέντευξή του ο οινοπαραγωγός Ματθαίος Αργυρός. «Υψώνω κόκκινη σημαία για το νησί». Το οικογενειακό του οινοποιείο, που ιδρύθηκε το 1903, έλκει την παραγωγή του από το ένα τέταρτο των αμπελώνων του νησιού, ωστόσο ο ίδιος προειδοποιεί ότι οι τιμές της γεωργικής γης έχουν εκτοξευθεί, καθώς οι κατασκευαστές ζητούν χώρο για να χτίσουν περισσότερα τουριστικά καταλύματα.
Η παραγωγή σταφυλιών στη Σαντορίνη έχει μειωθεί 50% τα τελευταία 20 χρόνια, με μέση πτώση 2,7% ετησίως, σύμφωνα με στοιχεία που συγκέντρωσε η Ένωση Οινοποιών Σαντορίνης, και κινδυνεύει να μηδενιστεί έως το 2041, αν δεν υπάρξει παρέμβαση. Η έλλειψη νερού καθιστά δυσκολότερη την καλλιέργεια των αμπελιών, ενώ έχουν χαθεί οι περισσότεροι εργαζόμενοι υπέρ της τουριστικής βιομηχανίας όλα αυτά τα χρόνια.
Από το μπαλκόνι της στο χωριό Πύργος στην κορυφή του λόφου, η Αντωνία Νούσια, καθηγήτρια αστικού σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο South Bank του Λονδίνου, μπορούσε κάποτε να δει σταφύλια να φυτρώνουν μέχρι την ακτή. Τώρα, λέει, «έχουν απομείνει ελάχιστες καλλιέργειες».
«Βλέπεις κόσμο να κουβαλά σεντόνια και υλικά για πρωινό, δεν μοιάζει με κατοικημένο χωριό», λέει για τον τόπο που μεγάλωσε. Όταν οι τουρίστες εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια του χειμώνα, οι ντόπιοι βασίζονται σε ένα μόνο μικρό παντοπωλείο.
Εν τω μεταξύ, η Σέριφος, η Φολέγανδρος και η Σίφνος μπήκαν φέτος στη λίστα με τις πιο απειλούμενες τοποθεσίες της Ευρώπης που συνέταξε η ομάδα πολιτιστικής κληρονομιάς Europa Nostra, η οποία επισήμανε την «αχαλίνωτη δόμηση» και την υποβάθμιση των φυσικών πόρων. «Στη Σέριφο δεν υπάρχει ταβέρνα τον χειμώνα για τους ντόπιους...»
Επιπλέον, οι πυρκαγιές, η λειψυδρία και ο καύσωνας διαρκείας στην Ελλάδα φτιάχνουν ένα αρκούντως... ακατάλληλο χαρμάνι, σημειώνει το Bloomberg προβληματίζοντας.