Το ρωσικό φυσικό αέριο συνεχίζει να πλημμυρίζει τη ΝΑ Ευρώπη, στην Ελλάδα καλύπτει το 60% των αναγκών, ενώ στην Αυστρία υπερβαίνει το 90% και ο πρώτος μεγάλος χαμένος αυτής της τάσης είναι ο πολυδιαφημισμένος Κάθετος Διάδρομος.
Το πρώτο θύμα του ρωσικού ενεργειακού comeback είναι το σύνθετο σύστημα αγωγών και υποδομών, άνω των 1.000 χλμ., γνωστό ως «Vertical Corridor», που προωθεί η Ε.Ε. και στηρίζουν οι ΗΠΑ, για την απεξάρτηση από τη Μόσχα, με μεταφορά αερίου από Ελλάδα, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας έως και την Ουκρανία.
Στο δεσμευτικό market test που ολοκληρώθηκε σήμερα για το «κλείσιμο» χωρητικότητας από χρήστες για τα επόμενα 15 χρόνια στη συγκεκριμένη υποδομή, το ενδιαφέρον για τον Vertical Corridor ήταν σχεδόν μηδενικό.
Αν δει κανείς τα capacity bookings των ενεργειακών παικτών για τα σημεία διασύνδεσης των συστημάτων όλων των εμπλεκόμενων χωρών, η εικόνα είναι απογοητευτική. Από τη Βουλγαρία προς τη Ρουμανία υπήρξε μόνο μία προσφορά. Από τη Ρουμανία προς την Ουγγαρία, οι απαιτούμενες μεγάλες επενδύσεις στο δίκτυο φρέναραν τους χρήστες, ενώ από την Ελλάδα προς τη Βουλγαρία, το ενδιαφέρον ήταν επίσης ανύπαρκτο, όπως μεταφέρουν αρμόδιες πηγές.
Κατ' αρχήν, καμία από τις συμμετέχουσες εταιρείες δεν δέχτηκε να κλείσει ποσότητα για μια 15ετία, όπως απαιτούσε η διαδικασία. Σε μια συγκυρία όπου η εμπορική πολιτική της Ρωσίας να πάρει μερίδια αγοράς έχει εκτοπίσει το LNG, κανένας προμηθευτής δεν θέλει να δεσμευτεί με μακροχρόνιες και ακριβές συμφωνίες. Επιλέγει σταθερά τις βραχυχρόνιες συμφωνίες μέσω του Turkstream που μεταφέρει ρωσικό αέριο.
Δεν είναι όμως μόνο η πολιτική της Μόσχας που έχει ανατρέψει τα δεδομένα. Κανένας χρήστης δεν είναι διατεθειμένος να συνάψει γενικώς μακροχρόνια συμβόλαια, όπως λένε στελέχη της αγοράς, όταν δεν γνωρίζει ποια θα είναι η πολιτική της νέας Κομισιόν, τόσο απέναντι στη Ρωσία όσο και συνολικότερα έναντι των ορυκτών καυσίμων.
Η επαμφοτερίζουσα στάση των Βρυξελλών, που από τη μια μιλάει για phase out της παραγωγής των μονάδων φυσικού αερίου έως το 2040 και από την άλλη προωθεί έργα μακράς πνοής, όπως ο Κάθετος Διάδρομος, μπερδεύει τους επενδυτές. Ελαττώνει την επενδυτική ορατότητα, εικόνα που επιδεινώνεται ενόψει των αμερικανικών εκλογών και του ερωτήματος ως προς τη στάση που θα κρατήσουν οι ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας και του τι θα κάνει το ΝΑΤΟ, αν επικρατήσει στις εκλογές του Νοεμβρίου ο Ντόναλντ Τράμπ.
Σε αυτή τη φάση βρίσκεται σήμερα το σχέδιο του Κάθετου Διαδρόμου. Μπορεί η κατασκευή του να θεωρείται μονόδρομος για να μην επανέλθει η ρωσική ενεργειακή κυριαρχία στην περιοχή, οι χώρες να δείχνουν ότι τον θέλουν, όπως ο υπουργός Ενέργειας της Μολδαβίας Βίκτορ Πάρλικοφ, που τάχθηκε αναφανδόν υπέρ του, στο πρόσφατο συνέδριο του Economist, μιλώντας για ενεργειακό εκβιασμό από τη Ρωσία, ωστόσο πρέπει να τον στηρίζει και η αγορά.
Τώρα, μετά το πρώτο αρνητικό crash test, οι εμπλεκόμενες χώρες καλούνται να αλλάξουν στρατηγική. Τα αίτια της αποτυχίας και τα επόμενα πιθανά βήματα αναμένεται να αναλυθούν την επόμενη εβδομάδα, σύμφωνα με τις πληροφορίες, από τους Διαχειριστές των χωρών διέλευσης του σχεδίου.
Στις επαφές που πρόκειται να έχουν ο ΔΕΣΦΑ, o διαχειριστής μεταφοράς φυσικού αερίου ICGB (αγωγός Ελλάδας και Βουλγαρίας -IGB) και αντίστοιχες εταιρείες από Βουλγαρία (Bulgartransgaz), Ρουμανία (Transgaz), Ουγγαρία (FGSZ), Σλοβακία (Eustream), Μολδαβία (VMTG) και Ουκρανία (GTSOU), θα αξιολογηθούν τα επόμενα σενάρια.
Ενα από αυτά θέλει να υποβάλλεται αίτημα προς την ΕΕ ότι στο πλαίσιο της ασφάλειας εφοδιασμού και της απεξάρτησης από ένα και μόνο βασικό προμηθευτή, θα πρέπει ο Κάθετος Διάδρομος να χρηματοδοτηθεί, αν όχι στο σύνολό του, έστω σε τμήμα του, από κοινοτικά κονδύλια.
Ενα θέμα που προφανώς είναι καθαρά πολιτικό, συνδέεται με την απόφαση της ΕΕ για την ενεργειακή απεξάρτηση της περιοχής από τη Ρωσία και φυσικά δεν απαντάει στο ερώτημα τι θα συμβεί αν η Gazprom συνεχίσει να ακολουθεί και τα επόμενα χρόνια την ίδια τακτική, δηλαδή να πουλάει φυσικό αέριο σε χαμηλές τιμές, προκειμένου να ανακτήσει τα μερίδια που κάποτε είχε στη ΝΑ Ευρώπη. Ακόμη δηλαδή και να επιδοτηθεί ο Κάθετος Διάδρομος από τις Βρυξέλλες, δεν αρκεί από μόνη της η πολιτική βούληση για την απεξάρτηση από τη Ρωσία. Χρειάζεται να βρεθούν και αγοραστές για το μεταφερόμενο φυσικό αέριο, κάτι που σήμερα δεν συμβαίνει.
Τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου για την κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ελλάδα είναι αποκαλυπτικά για το τι συμβαίνει στην περιοχή μας. Τα νούμερα που ανακοίνωσε χθες ο ΔΕΣΦΑ αλλά και η έκθεση του Green Tank δείχνουν αύξηση 117% στις εισαγωγές φυσικού αερίου από το Σιδηρόκαστρο, την κύρια πύλη εισόδου μέσω του αγωγού Turkstream, με 15,7 TWh, ποσότητα ίση με το 50,76% των συνολικών εισαγωγών. Οι όγκοι αυτοί αφορούν αμιγώς ρωσικό αέριο.
Στη Ρεβυθούσα κατά το ίδιο διάστημα, κατέφτασαν φορτία μόλις 9,20 TWh, δηλαδή 50,7% λιγότερα απ’ ό,τι το ίδιο διάστημα πέρυσι. Τα δεξαμενόπλοια που εκφόρτωσαν LNG ήταν 12, όταν στο ίδιο διάστημα πέρυσι είχαν καταπλεύσει 26. Κι αυτό καθώς η Βουλγαρία στηρίζεται καιρό τώρα στο φθηνό ρωσικό αέριο αγωγού και έχει πάψει να χρειάζεται τις εξαγωγές LNG από την Ελλάδα.
Στο πρώτο εξάμηνο του 2024, οι εξαγωγές φυσικού αερίου από την Ελλάδα προς κάθε κατεύθυνση κατέγραψαν μείωση 95,6% έναντι του ίδιου διαστήματος πέρυσι και περιορίστηκαν σε μόλις 0,44 TWh. Η γειτονική χώρα μπορεί πριν από ένα σχεδόν χρόνο να απειλούσε τη Μόσχα ότι θα επιβάλει δασμούς στις ποσότητες ρωσικού αερίου που διέρχονται bypass προς την Ελλάδα, ωστόσο σήμερα εξαρτάται σε ποσοστό άνω του 80% από την Gazprom. Είναι ο βασικός της προμηθευτής, ακριβώς όπως συνέβαινε και πριν την εισβολή στην Ουκρανία, προτού η Μόσχα τής διακόψει την τροφοδοσία.