Σημάδια αλλαγής κλίματος, που μένει βέβαια να επιβεβαιωθούν και στην πράξη, στέλνει η Λευκωσία, λίγες ώρες μετά τη νέα εμπλοκή στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου, που οδήγησε σε ταυτόχρονη παρέμβαση του Κυριάκου Μητσοτάκη αλλά και της Κομισιόν. Παράλληλα, πιέσεις για να προχωρήσει το έργο ασκεί και το Ισραήλ.
Σε μια υπόθεση όπου είναι προφανές πως στην Κύπρο υπάρχουν πολλές και διαφορετικές γραμμές καθώς και αντικρουόμενα συμφέροντα, η τελευταία είδηση αφορά την προειδοποίηση από τις Βρυξέλλες προς την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ότι τίθεται πλέον εν αμφιβόλω η χρηματοδοτική στήριξη στο έργο.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, αν παραμείνει η απόφαση του κύπριου Ρυθμιστή και δεν επιτραπεί στον ΑΔΜΗΕ να ανακτήσει μέρος του κόστους, μέσω αυξήσεων στα τέλη χρήσης συστήματος, η Κομισιόν φέρεται να έχει ενημερώσει τη Λευκωσία ότι θα χάσει την εγκεκριμένη επιδότηση των 657 εκατ. ευρώ. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, προφανώς πέφτουν και τίτλοι τέλους για το ηλεκτρικό καλώδιο Κρήτης-Κύπρου-Ισραήλ (Great Sea Interconnector), συνολικού προϋπολογισμού κοντά στα 2 δισ. ευρώ.
Την είδηση επιβεβαίωσε, εμμέσως πλην σαφώς, χθες, ο ίδιος ο Κύπριος υπ. Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου, λέγοντας ότι «σε μια τέτοια περίπτωση, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάρει την απόφαση να αποσύρει αυτά τα 657 εκατ. ευρώ, ουσιαστικά το έργο νεκρώνει».
Το εύρος της κινητοποίησης δείχνουν τόσο οι πιέσεις από τρίτες χώρες, όπως από το Ισραήλ, όπως επιβεβαίωσε σήμερα ο κ. Παπαναστασίου, όσο και η σύνθεση της συνάντησης της επόμενης Τρίτης Ιουνίου, που έχει συγκαλέσει η Κομισιόν.
Σε αυτήν έχουν κληθεί να συμμετάσχουν, εκτός της κυπριακής κυβέρνησης, των δυο ρυθμιστών και του ΑΔΜΗΕ, και η ελληνική κυβέρνηση. Μάλιστα, οι Βρυξέλλες, λέγεται οτι εξετάζουν να ζητηθεί η παρουσία και της γαλλικής Nexans, του κατασκευαστή του καλωδιο3, ώστε να ενημερώσει κατά πόσο θα προχωρήσει ή οχι στην υλοποίηση της σύμβασης.
Αν και τα παραπάνω, όπως και οι δηλώσεις Παπαναστασίου στο ΡΙΚ, με τις οποίες κρατά σαφείς αποστάσεις από τη ΡΑΕΚ, λέγοντας ότι «πρέπει να βλέπει το όφελος για τον Κύπριο καταναλωτή μακροπρόθεσμα, έστω και αν επιβαρυνθεί για λίγα χρόνια τώρα», θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως αλλαγή πλεύσης από τη Λευκωσία, τα πάντα είναι ακόμη ανοικτά.
Οι γραμμές εντός της κυπριακής κυβέρνησης είναι πολλές και διαφέρουν μεταξύ τους. Το δείχνει η επίσης χθεσινή δήλωση του αναπληρωτή κυβερνητικού εκπροσώπου Γιάννη Αντωνίου, που μίλησε για την ανεξαρτησία της ΡΑΕΚ, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση θέλει τη διασύνδεση, ωστόσο διατηρεί για την ώρα επιφυλάξεις ως προς την οικονομική πτυχή του έργου.
Σε αυτό το συχνά ευμετάβλητο τοπίο, γεμάτο αντικρουόμενες δηλώσεις και σκαμπανεβάσματα, έχει τη σημασία της η τοποθέτηση Παπαναστασίου σε πολλά κυπριακά μέσα, όπου για πρώτη φορά πήρε σαφή θέση υπέρ της ανάγκης να αλλάξει η ΡΑΕΚ την πρόσφατη απόφασή της για τη διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου.
Την Τετάρτη είχε δηλώσει ότι η απόφαση της ΡΑΕΚ να αρνηθεί το αίτημα του ΑΔΜΗΕ για ανάκτηση μέρους των δαπανών «κρίνεται επωφελής για τους καταναλωτές». Χθες, μιλώντας στο ΡΙΚ, εξήγησε ότι η επιβάρυνση του καταναλωτή, εάν υιοθετηθεί η πρόταση του ΑΔΜΗΕ για έναρξη της ανάκτησης των δαπανών από το 2025, θα είναι πολύ μικρή.
Σε άλλο πάλι σημείο ανέφερε ότι ναι μεν η ΡΑΕΚ είναι ένας ανεξάρτητος θεσμός, ωστόσο η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου είναι απαραίτητη για να πετύχει η χώρα τους (πράσινους) στόχους της ΕΕ.
Επομένως, αν η επίμαχη απόφαση επηρεάσει την ΕΕ για να αποσύρει τη χρηματοδότησή της, τότε θα πρέπει η Αρχή να αναλάβει και τις ευθύνες της. Υιοθέτησε τη θέση ότι είθισται σε όλες τις διεθνείς διασυνδέσεις να συμβάλουν και οι καταναλωτές στην ανάκτηση μέρους των δαπανών για να γίνει το έργο, κάτι που μέχρι τώρα δεν αναγνώριζε η κυπριακή κυβέρνηση.
«Οπότε η απόφαση είναι μεταξύ του να μην έχεις το έργο ή να επιβαρύνεις τον Κύπριο καταναλωτή με μηδαμινό ποσό», είπε ο Κύπριος υπουργός, θέτοντας και το σχετικό δίλημμα. Και μίλησε για προφανή γεωπολιτικά οφέλη από τη διασύνδεση της χώρας με ένα μεγαλύτερο δίκτυο ηλεκτρισμού, καθώς και για την ασφάλεια προμήθειας ηλεκτρισμού, ζητήματα τα οποία έχουν μεγαλύτερη σημασία από μια πρόσκαιρη επιβάρυνση των καταναλωτών.
«Εάν σήμερα είναι 33 σεντ/κιλοβατώρα, με την επιβάρυνση λόγω του έργου θα γίνει 33,6 σεντ, οπότε καταλαβαίνετε πως το κόστος είναι πολύ πολύ μικρό. Είναι 210 εκατ. ευρώ για τα επόμενα 5 χρόνια (μέχρι την εμπορική του λειτουργία), όταν οι ρύποι που πληρώνουμε αυτή τη στιγμή είναι 300 εκατ. τον χρόνο», ανέφερε χαρακτηριστικά, λέγοντας ότι τέτοια φιλόδοξα έργα έχουν τα ρίσκα τους, τα οποία πρέπει μια κυβέρνηση να διαχειρίζεται.
Υιοθέτησε επίσης την επιχειρηματολογία του ΑΔΜΗΕ ότι η κίνηση της ΡΑΕΚ που καθιστά το έργο μη βιώσιμο ανατρέπει την προηγούμενη απόφαση μεθοδολογίας εσόδου (ΡΑΕΚ 022/2023, 25/1/2023, Παράρτημα 1) επί Euroasia στο τιμόνι του έργου. Όπως είπε, «ο ΑΔΜΗΕ ζητάει την επιβάρυνση του καταναλωτή από 1/1/2025, ακριβώς όπως ορίζει η μεθοδολογία».
Δεν είναι σαφές αν αύριο ο Κύπριος υπουργός θα υπαναχωρήσει από τις χθεσινές του δηλώσεις, κατά πόσο θα αλλάξει στάση και θα υιοθετήσει ξανά τη γνωστή επαμφοτερίζουσα στάση που ακολουθεί τους τελευταίους μήνες η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, εγείροντας νέα ζητήματα.
Αν και οι γραμμές δεν είναι απολύτως ευδιάκριτες, είναι προφανές, όπως λένε, γνώστες της κυπριακής πραγματικότητας ότι υπάρχουν επιχειρηματικά συμφέροντα τα οποία δεν θέλουν την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ.
Σε αυτούς που έχουν εκφράσει δημόσια επιφυλάξεις συγκαταλέγεται η Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων (ΟΕΒ) και ο Σύνδεσμος Αγοράς Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΣΑΗ), ο οποίος βλέπει οικονομικές επιβαρύνσεις και πλήγμα για την εγχώρια παραγωγή και προμήθεια ηλεκτρισμού (συμβατικής και ΑΠΕ).
Αν και μετά τη νέα τροπή που πήρε η υπόθεση, την παρέμβαση του Πρωθυπουργού, την εμπλοκή της Κομισιόν, αλλά και τις χθεσινές δηλώσεις Παπαναστασίου, διαφαίνονται ενδείξεις αλλαγής στάσης στην κυπριακή πλευρά, εντούτοις οι γνώστες παραμένουν επιφυλακτικοί.
Θυμίζουν τη στάση της κυπριακής πλευράς όλους τους τελευταίους μήνες που ανοίγει μόνιμα καινούργια κεφάλαια γύρω από το έργο και τονίζουν ότι θα πρέπει να περιμένουμε απτά δείγματα γραφής από τη Λευκωσία ενόψει και της συνάντησης Μητσοτάκη - Χριστοδουλίδη στις 20 Ιουλίου, όταν ο Πρωθυπουργός θα βρεθεί στη Λευκωσία για τις εκδηλώσεις καταδίκης της τουρκικής εισβολής.
Μια εβδομάδα νωρίτερα, αναμένεται να επισκεφτεί την Κύπρο ο διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ Μάνος Μανουσάκης για να παρουσιάσει στον κ. Παπαναστασίου το πλήρες περιεχόμενο της μελέτης κόστους-οφέλους που διεξήγαγε για το έργο ο Διαχειριστής.