Τέτοια εποχή πριν δύο χρόνια, υπό το βάρος της εισβολής στην Ουκρανία, συζητούσαμε για το τέλος των ροών του ρωσικού αερίου από τον Βορρά προς το Νότο. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα διεκδικούσε πρωταγωνιστικό ρόλο ως εξαγωγέας φυσικού αερίου στα Βαλκάνια, με τη τροφοδοσία της Βουλγαρίας να εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς. Δύο χρόνια μετά, ζούμε τη διάψευση των προθέσεων και των προσδοκιών.
Στο πρώτο εξάμηνο του 2024, τα έσοδα για τη Ρωσία από πωλήσεις αέριου και πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 41% σε ετήσια βάση, φτάνοντας τα 65 δισ. δολάρια. Τον Ιούνιο, οι εισαγωγές ρωσικού LNG στην Ε.Ε. ήταν περισσότερες απ’ ό,τι του αμερικανικού, με όλο και πιο πολλά τάνκερ να κάνουν τη διαδρομή από τη σιβηρική χερσόνησο του Γιαμάλ προς τα μεγάλα ευρωπαϊκά terminal της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Γαλλίας, της Ισπανίας, αλλά και στη Ρεβυθούσα της Ελλάδας.
Στα καθ’ ημάς, το μερίδιο του ρωσικού αέριου βρίσκεται στα προ εισβολής επίπεδα, στο 60%, όπως δήλωσε χθες από το βήμα του συνεδρίου του Economist η CEO του ΔΕΣΦΑ Μαρία Ρίτα Γκάλι, όταν πριν από δύο χρόνια είχε σχεδόν μηδενιστεί.
Μόνο από το Σιδηρόκαστρο, δηλαδή μέσω του αγωγού Turkstream, που μεταφέρει αμιγώς ρωσικό αέριο, μπήκε τον Ιούνιο το 50% των συνολικών ποσοτήτων της χώρας. Μαζί με τη Ρεβυθούσα, το ποσοστό έφτασε στο 58%.
Το φθηνό, και χωρίς κυρώσεις, ρωσικό φυσικό αέριο πλημμυρίζει τη ΝΑ Ευρώπη, υπονομεύει κάθε προσπάθεια απεξάρτησης από τη Μόσχα και δείχνει την απόσταση ανάμεσα σε αυτά που ήθελε να πιστέψει η ευρωπαϊκή ηγεσία και την πραγματικότητα. «Σαμποτάρει» την ανάπτυξη του Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Corridor) φυσικού αερίου, μια διαδρομή άνω των 1.000 χλμ., από το Αιγαίο μέχρι την αυλή της Ρωσίας, δηλαδή από Ελλάδα έως Ουκρανία, καθώς οι επιχειρήσεις αποφεύγουν αυτή τη στιγμή να αναλάβουν τέτοιες δεσμεύσεις, ειδικά μακροχρόνιες.
Ο κάθετος διάδρομος
Είναι ενδεικτικό ότι στο market test που ξεκίνησε προ ημερών ο ΔΕΣΦΑ για την αύξηση δυναμικότητας στα σημεία εισόδου και εξόδου της χώρας, επί της ουσίας για τη δέσμευση capacity στον Κάθετο Διάδρομο, δεν υπήρξε το παραμικρό ενδιαφέρον από πλευράς χρηστών. Ανάλογες διαδικασίες (έως και τις 12 Ιουλίου) «τρέχουν» και οι διαχειριστές των γειτονικών χωρών στο πλαίσιο του σχεδίου για τον Κάθετο Διάδρομο, χωρίς ωστόσο να αναμένονται εντυπωσιακά διαφορετικά αποτελέσματα.
Αποδεικνύεται ότι δεν αρκεί από μόνη της η πολιτική βούληση για την απεξάρτηση από τη Ρωσία και η δημιουργία σχεδίων όπως ο Κάθετος Διάδρομος, πρέπει να το θέλει και η αγορά. Αυτό που βλέπουν οι εταιρείες είναι ότι το ρωσικό αέριο είναι φθηνότερο αφού η Gazprom ρίχνει τις τιμές, ότι τους συμφέρουν οι βραχυπρόθεσμες συμφωνίες μέσω αγωγού, αντί τα μακροχρόνια συμβόλαια μέσω LNG και φυσικά ότι κυρώσεις από πλευράς Βρυξελλών στη Μόσχα δεν αναμένονται, παρά τους κατά καιρούς λεονταρισμούς της ευρωπαϊκής ηγεσίας.
Η Ρεβυθούσα
Τα καμπανάκια χτυπούσαν εδώ και καιρό. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες με τις χρονοθυρίδες υγροποιημένου αερίου στη Ρεβυθούσα, δείγμα ότι οι χρυσές ημέρες του LNG αποτελούν παρελθόν. Τον Απρίλιο δεν κατέπλευσε ούτε ένα πλοίο στη βάση του ΔΕΣΦΑ. Τον Μάρτιο ήρθαν δύο μόνο φορτία, αντί για τα τρία του αρχικού πλάνου, τον Ιούνιο ήρθαν επίσης δύο, αντί για τα αρχικά τρία, ενώ παρόμοια είναι και η εικόνα για τον Ιούλιο.
Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στην καρδιά της ενεργειακής κρίσης, το 2022, τα slots στη Ρεβυθούσα ήταν περιζήτητα και τα ενοίκια είχαν φτάσει ακόμη και προς 4 εκατ. ευρώ. Τώρα, όλο και περισσότερα μένουν κενά. Οι χρήστες του χώρου ακυρώνουν κρατήσεις και προτιμούν να χάσουν χρήματα από τα χρυσοπληρωμένα slots, επιλέγοντας να φέρουν το φθηνότερο ρωσικό αέριο μέσω του σταθμού στο Σιδηρόκαστρο Σερρών, τη βασική πύλη εισόδου στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, όπου το ελληνικό σύστημα συνδέεται με τον Turkstream.
Κανείς στην αγορά, όπως λένε πηγές του ΔΕΣΦΑ, δεν είναι διατεθειμένος αυτή τη στιγμή να κάνει μακροχρόνια δέσμευση δυναμικότητας στα σημεία εξόδου της χώρας. Εντελώς όμως διαφορετική είναι η εικόνα για τα σημεία εξόδου της Τουρκίας.
Στο σημείο διασύνδεσης Τουρκίας - Βουλγαρίας, η δέσμευση χωρητικότητας για το 2024-2025 φτάνει στο 100%. Στο ερώτημα πώς εξηγείται αυτό, η απάντηση συνδέεται με το φτηνό ρωσικό αέριο, που «βαφτισμένο» ως τουρκικό, εξάγεται από τη γείτονα φτάνοντας μέχρι και την Ουγγαρία και ακυρώνοντας στην πράξη τα πολυδιαφημισμένα σχέδια της ΕΕ.
Ταυτόχρονα, για τους ίδιους ακριβώς λόγους, δηλαδή τις αρκετά χαμηλότερες τιμές του ρωσικού αερίου, έχουν καταρρεύσει και οι ελληνικές εξαγωγές στα Βαλκάνια. Τα απολογιστικά στοιχεία του ΔΕΣΦΑ για το πρώτο τρίμηνο είχαν δείξει ότι εξάγαμε μόλις 0,29 TWh, δηλαδή λιγότερες ποσότητες από πέρυσι κατά 94,89%, τάση που συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό και στο εξάμηνο.
Η απάντηση είναι ότι οι γειτονικές χώρες παίρνουν απευθείας αέριο από τους Ρώσους, και μάλιστα πιο φθηνά, μέσω του αγωγού Turkstream, χωρίς να χρειάζεται ο διαμετακομιστικός ρόλος της Ελλάδας ως εξαγωγέα LNG. Είναι οι άβολες αλήθειες για όσους είχαν πιστέψει το αντίθετο.
Η απόπειρα της ΕΕ να απεξαρτηθεί μαζικά από το ρωσικό αέριο κράτησε λίγο πάνω από ένα χρόνο, όσο και η ενεργειακή κρίση του 2022. Με το που απομακρύνθηκε ο κίνδυνος των μπλακ άουτ, χαλάρωσαν τα πράγματα.
Ολοι βολεύονται
Η αλήθεια είναι ότι αυτό που συμβαίνει με το ρωσικό φυσικό αέριο είναι μια συνθήκη που βολεύει τους πάντες. Την ΕΕ, γιατί το σχετικά φθηνό αέριο έχει ηρεμήσει τις ενεργειακές αγορές, τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, γιατί η ακριβή ενέργεια αποτελεί παρελθόν, αλλά και τους Ευρωπαίους πολίτες, γιατί απολαμβάνουν χαμηλές σχετικά τιμές στο ρεύμα.
Δεν είναι σαφές ποια πολιτική θα ακολουθήσει η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, όταν και όποτε συσταθεί. Προς το παρόν, η ΕΕ συνεχίζει να πορεύεται με αυτή την επαμφοτερίζουσα στάση, να χρηματοδοτεί άμεσα την Ουκρανία, έμμεσα τη Ρωσία, και ταυτόχρονα να στηρίζει πολιτικά αλλά και οικονομικά υποδομές που αποσκοπούν στην ενεργειακή απεξάρτηση της Ηπείρου από τη Μόσχα, αλλά που ακυρώνονται στην πράξη από το comeback του ρωσικού αερίου.