Μνημόνιο συνεργασίας (MoU) για την καθιέρωση συστήματος παρακολούθησης και προειδοποίησης διερχόμενων πλοίων, με σκοπό την έγκαιρη αναγνώριση και τον εντοπισμό μεγάλων, θαλάσσιων θηλαστικών και συγκεκριμένα φυσητήρων, υπεγράφη στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σήμερα, Τρίτη 18 Ιουνίου 2024.
Το σύστημα «SAvE Whales» (System for the Avoidance of ship-strikes with Endangered Whales), το οποίο έχει, ήδη, δοκιμαστεί, πιλοτικά, το 2020 και το 2021 στη Νοτιοδυτική Κρήτη, αποτελεί μια πρωτοποριακή τεχνολογία. Αναπτύχθηκε από Έλληνες επιστήμονες, για να εντοπίζει τους φυσητήρες και να μεταδίδει την ακριβή θέση τους στα διερχόμενα πλοία, σε πραγματικό χρόνο, ώστε να επιβραδύνουν ή να τροποποιήσουν την πορεία τους και, συνεπώς, να αποφευχθεί η σύγκρουση.
Η εν λόγω συμφωνία για την ανάληψη όλων των απαιτούμενων ενεργειών με σκοπό την αποτελεσματική ανάπτυξη και πλήρη λειτουργία του «SAvE Whales», υπεγράφη από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Θόδωρο Σκυλακάκη, την Πρόεδρο του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), κυρία Μαρία Παπαδοπούλου, τη συν-ιδρύτρια και Διευθύντρια πολιτικής του The Green Tank, κυρία Ιόλη Χριστοπούλου, την Πρόεδρο και Ιδρύτρια της OceanCare, κυρία Sigrid Lueber και την Γενική Διευθύντρια της OceanCare, κυρία Fabienne McLellan.
Το παρών στην ειδική εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έδωσαν επίσης ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, κ. Πέτρος Βαρελίδης, ο Διευθύνων Σύμβουλος του ΟΦΥΠΕΚΑ, κ. Κώστας Τριάντης και ο Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων της OceanCare, κ. Nicolas Entrup (διαδικτυακά).
- Το «SAvE Whales» θα αξιοποιηθεί στην περιοχή μεταξύ Κυθήρων, ακρωτηρίου Ταινάρου και ακρωτηρίου Μαλέα.
Ήδη από τον Ιούλιο ξεκινάει η εφαρμογή του Μνημονίου, με τις έρευνες πεδίου, στα στενά των Κυθήρων, ώστε στο τέλος του 2025 - αρχές 2026 να μπορέσει να εκκινήσει η δοκιμαστική εφαρμογή του αναβαθμισμένου συστήματος «SAvE Whales».
Η συγκεκριμένη περιοχή εντάσσεται στο Εθνικό Πάρκο Ιονίου Πελάγους, η θεσμοθέτηση του οποίου εξαγγέλθηκε στο πλαίσιο του 9ου “Our Ocean Conference” (OOC), που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα (16-17.4.2024). Με την υπογραφή του σημερινού Μνημονίου εκκινεί μία σειρά πρωτοβουλιών, για την αποτελεσματική διαχείριση της περιοχής.
Σημειώνεται πως η καθιέρωση αυτού του καινοτόμου συστήματος είναι μία από τις 21 δεσμεύσεις (commitments) της Ελλάδας και έχει εκτιμώμενο προϋπολογισμό ύψους 3 εκατ. ευρώ.
Η ανάπτυξη του συστήματος υποστηρίχθηκε και χρηματοδοτήθηκε από την OceanCare και πραγματοποιήθηκε από ερευνητές του Ινστιτούτου Υπολογιστικών Μαθηματικών του ΙΤΕ (Ελλάδα), του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος (Ελλάδα), της επίσης Ελληνικής Marine Traffic, της εταιρείας Green2Sustain και του ερευνητικού κέντρου CINTAL - Πανεπιστήμιο του Αλγκάρβε (Πορτογαλία).
Το καινοτόμο σύστημα «SAvE Whales»
- Αποτελείται από ακουστικούς σταθμούς στη θάλασσα, οι οποίοι φέρουν υδρόφωνα και καταγράφουν τους ήχους (κλικς) των φυσητήρων, τους επεξεργάζονται και στέλνουν τα αποτελέσματα στο κέντρο ανάλυσης.
- Οι ακουστικοί σταθμοί είναι ενεργειακά αυτόνομοι -τροφοδοτούνται με ηλιακή ενέργεια- και βρίσκονται σε συνεχή σύνδεση μέσω δικτύου κινητής τηλεφωνίας.
- Στο κέντρο ανάλυσης λειτουργεί, σε 24ωρη βάση, αυτοματοποιημένο υπολογιστικό σύστημα (περιλαμβάνει μοντέλα ακουστικής διάδοσης και εντοπισμού), στο οποίο λαμβάνονται, ελέγχονται και συνδυάζονται τα δεδομένα από τους διαφορετικούς σταθμούς, και γίνεται η ανίχνευση και ο τρισδιάστατος εντοπισμός των φυσητήρων σε κλάσματα του δευτερολέπτου.
- Στη συνέχεια, τα αποτελέσματα της ανάλυσης προωθούνται, σε πραγματικό χρόνο, σε πλοία που διαπλέουν την περιοχή.
- Εάν ένα πλοίο βρίσκεται σε πορεία σύγκρουσης με έναν φυσητήρα, ο καπετάνιος του, που θα ειδοποιηθεί εγκαίρως, θα δύναται να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να αποφύγει τη σύγκρουση (π.χ. επιβράδυνση της ταχύτητας των πλοίων, ρύθμιση πορείας).
Η παραπάνω τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου, καθώς επίσης του Ατλαντικού, κ.λπ., όπου παρουσιάζονται αντίστοιχα προβλήματα (π.χ. Κανάρια νησιά), καθιστώντας τη χώρα μας πρωτοπόρο στο συγκεκριμένο πεδίο.
Αξίζει να επισημανθεί πως οι φυσητήρες είναι τα μεγαλύτερα οδοντοκήτη που υπάρχουν στον πλανήτη, με μήκος που μπορεί να φθάσει τα 20 μέτρα και βάρος τους 50 τόνους.
Οι φυσητήρες της Ανατολικής Μεσογείου κατατάσσονται ως κινδυνεύον είδος (Red List of IUCN - International Union fοr the Conservation of Nature). Η αυστηρή προστασία τους προβλέπεται από το εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Η σύγκρουση με πλοία αποτελεί, σήμερα, την κυριότερη απειλή για τους φυσητήρες στη Μεσόγειο.