Την κοινή αίσθηση ότι η χώρα κινείται σε σωστή κατεύθυνση, αλλά δεν έχει ακόμη κερδηθεί το άμεσο στοίχημα απορρόφησης πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ πρέπει να γίνουν πολλά και γρήγορα, ώστε να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος βιώσιμης ανάπτυξης, ήταν το βασικό μήνυμα που έστειλαν οικονομικοί φορείς και στελέχη αγοράς από το Φόρουμ των Δελφών.
Ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Παπαλεξόπουλος και οι τραπεζίτες έθεσαν τη μεγάλη εικόνα: η χώρα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά απαιτούνται άλματα. Ο πρόεδρος του ΣΕΒ, αφού επισήμανε ότι αρκετοί τομείς της οικονομίας πάνε καλά (σ.σ. τουρισμός, ναυτιλία), χαρακτήρισε την υφιστάμενη κατάσταση ως το μετέωρο βήμα του πελαργού, σημειώνοντας ότι τα επόμενα βήματα απαιτούν τόλμη. Αντ’ αυτής, όπως διαπίστωσε, υπάρχει κούραση και εφησυχασμός.
Στην απουσία τόλμης στάθηκε και ο διευθύνων σύμβουλος της Alpha Bank Βασίλης Ψάλτης, επισημαίνοντας ότι απαιτούνται τομές στην επιχειρηματικότητα. Τα σημεία που σύμφωνα με τον ίδιο χρήζουν βελτίωσης είναι το σύνθετο φορολογικό σύστημα, η στάση της δικαιοσύνης ως προς την προστασία της ιδιωτικής περιουσίας, το χαμηλό επίπεδο εταιρικής διακυβέρνησης στον ιδιωτικό τομέα και η έλλειψη κουλτούρας στην καινοτομία.
Το άμεσο στοίχημα για την ελληνική οικονομία έγκειται στην απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) καθώς απομένουν λιγότεροι από 30 μήνες για τη λήξη του, αν δεν δοθεί, πανευρωπαϊκά, παράταση. Ο Ορέστης Καβαλάκης, διοικητής της ειδικής υπηρεσίας συντονισμού του ΤΑΑ, εμφανίστηκε αισιόδοξος, τονίζοντας ότι παρά τις πολλές προκλήσεις, μεγαλώνουν οι εκταμιεύσεις και οι απορροφήσεις.
Ωστόσο η έλλειψη ώριμων έργων, οι αργοί χρόνοι υπογραφής συμβάσεων και η καθυστέρηση έναρξης επενδύσεων για εγκεκριμένα έργα αποτελούν ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, σύμφωνα με την αγορά, για να διασφαλισθεί η μέγιστη δυνατή απορροφητικότητα. Η έλλειψη πολλών «ώριμων» έργων αποτελεί το αμεσότερο πρόβλημα, σύμφωνα με τον Τάσο Ιωσηφίδη, επικεφαλής του τμήματος εταιρικής στρατηγικής και συναλλαγών της EY Greece. Για να αντιμετωπιστεί, πρότεινε τη διενέργεια επιλογής επενδυτικών πλάνων, βάσει των διαθέσιμων χρηματοδοτικών λύσεων, που μπορούν να δράσουν συνδυαστικά.
Υστέρηση σε έργα υποδομών
Την υστέρηση επενδύσεων σε υποδομές, καθώς και τους αργούς χρόνους συμβασιοποίησης έργων, υπέδειξε ως βασική παράμετρο της έλλειψης «ώριμων» έργων ο επικεφαλής εταιρικών χορηγήσεων της Εθνικής Τράπεζας Βασίλης Καραμούζης. Κατά την τελευταία 8ετία, οι επενδύσεις σε υποδομές στην Ελλάδα ανήλθαν σε 0,8% του ΑΕΠ ή περίπου 2 δισ. ευρώ για το 2022, έναντι 3,1% του ελληνικού μέσου όρου προ κρίσης και 2% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.
Από το 2010 έως το 2022, το ετήσιο επενδυτικό έλλειμμα ανέρχεται σε 1,8 δισ. ευρώ ετησίως, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Αυτό σημαίνει πως για να καλυφθεί το χαμένο έδαφος, τα έργα υποδομών πρέπει πρακτικά να διπλασιαστούν σε ετήσια βάση.
Έργα 14 δισ. ευρώ σε αναμονή για σύμβαση
Σύμφωνα με τον ίδιο, κατά την τελευταία 5ετία, παρατηρείται το εξής: άνω του 60% των έργων βρίσκονται στο στάδιο συμβασιοποίησης. Έχει δηλαδή εγκριθεί ο σχεδιασμός και έχει ξεκινήσει η διαγωνιστική διαδικασία για την εύρεση ανάδοχης εταιρείας, ωστόσο για 31 «ώριμα» έργα, συνολικού προϋπολογισμού 14 δισ. ευρώ, δεν έχουν ακόμη υπογραφεί συμβάσεις. Τα μεγάλα έργα υποδομών, ανέφερε ο κ. Καραμούζης, χρειάζονται κατά μέσο όρο 5,6 χρόνια για να ολοκληρωθούν, τονίζοντας ότι σε μια εποχή τόσο ραγδαίων εξελίξεων, ο χρόνος δεν αποτελεί πολυτέλεια.
Εγκρίθηκαν χαμηλότοκα δάνεια 8,5 δισ. αλλά εκταμιεύθηκαν 2,3 δισ.
Ένα από τα σημεία στα οποία πρωτοπόρησε το εθνικό σχέδιο Ταμείου Ανάκαμψης αφορούσε στην ανάθεση σε τράπεζες της ευθύνης ελέγχου και έγκρισης της βιωσιμότητας των επενδυτικών προγραμμάτων, που αιτούνται υπαγωγής στο σκέλος των χαμηλότοκων δανείων του ΤΑΑ. Σχήμα που λειτούργησε καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρείχε ο κ. Καβαλάκης, έχουν εγκριθεί δάνεια 8,57 δισ. ευρώ. Εξ αυτών έχουν εκταμιευθεί μόλις 2,3 δισ. ευρώ, ήτοι το 27%. Ποσοστό χαμηλό, σύμφωνα με την αγορά, που εξηγείται λόγω υψηλών επιτοκίων και της διπλής εκλογικής αναμέτρησης κατά την περσινή χρονιά, εξελίξεις οι οποίες μετέθεσαν την έναρξη επενδύσεων.
Αναβαθμίστηκαν τα ξενοδοχεία
Για τους κλάδους που άρχισαν να κινούνται ανοδικά εν μέσω κρίσης και πρωτοπορούν σε εξωστρέφεια, όπως ο τουρισμός και οι φαρμακοβιομηχανίες, τίθενται πλέον, σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Φόρουμ, ποιοτικά ζητήματα, όπως η βελτίωση υποδομών, η διαχείριση προσωπικού, η προσαρμογή του επενδυτικού clawback.
Η αναβάθμιση των ξενοδοχειακών υποδομών έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί, σύμφωνα με τον αναπληρωτή διευθύνοντα σύμβουλο της Eurobank Κώστα Βασιλείου, χάρη στην ανάπτυξη νέων πεντάστερων ξενοδοχειακών μονάδων και τις σημαντικές αναβαθμίσεις/ανακαινίσεις καταλυμάτων. Επιπρόσθετα, έχουν έρθει στην Ελλάδα, επενδύοντας με μακροχρόνιο ορίζοντα, πολλά luxury brands, ενώ σε γαστρονομικό επίπεδο η χώρα έχει εξελιχθεί σημαντικά.
Πολιτεία, τοπική αυτοδιοίκηση και ιδιώτες επενδυτές καλούνται να εστιάσουν στη βελτίωση των παράπλευρων υποδομών που λειτουργούν καθοριστικά ώστε η χώρα να παραμείνει βιώσιμος τουριστικός προορισμός. Προβλήματα υπάρχουν, επίσης, στην έλλειψη προσωπικού με δεξιότητες, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν επιλυθεί αν εν μέσω κρίσης, όταν ο τουρισμός ανέβαινε, οι επιχειρήσεις του κλάδου είχαν επενδύσει στη δημιουργία κουλτούρας στελεχών.
Ο CEO του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών και Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Παράσχης έθεσε το ζήτημα χαρακτηριστικά: «Πρέπει να πάψουμε να μιλάμε μόνο με αφίξεις και έσοδα. Νομίζω ότι άλλοι δείκτες, όπως τι σημαίνει σε κατανάλωση νερού, σε απορρίμματα, σε κατανάλωση ενέργειας, σε αποτύπωμα άνθρακα, είναι έννοιες που πρέπει να ενσωματωθούν, όταν θέλουμε ένα ανταγωνιστικό και ελκυστικό προϊόν».
Στη δεύτερη θέση των εξαγωγών το φάρμακο
Την ανάγκη να αξιοποιηθεί η δυναμική που εμφανίζει η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία, μέσω προσαρμογής των κανόνων του επενδυτικού clawback, ώστε να πριμοδοτηθούν κλινικές μελέτες και να επενδύσουν οι φαρμακοβιομηχανίες σε νεοφυείς επιχειρήσεις, επισήμανε η Ιουλία Τσέτη, CEO της Uni-Pharma&InterMed SA.
Οι εξαγωγές φαρμάκων φθάνουν σε 2,6 δισ. ευρώ, αποτελώντας το δεύτερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας. Για να διατηρηθεί η δυναμική, δεδομένων των επενδυτικών σχεδίων που υπάρχουν για επενδύσεις σε ανάπτυξη προϊόντων, απαιτείται, σύμφωνα με την κα Τσέτη μια ρήτρα ανάπτυξης στην Υγεία, συμπληρώνοντας ότι το επενδυτικό clawback θα πρέπει να προσαρμοστεί, θέτοντας πρόσθετα κριτήρια για την εγχώρια παραγωγή και το ανθρώπινο δυναμικό, σε διατομεακή βάση.