Ριζικές αλλαγές στον χάρτη των τεκμηρίων διαβίωσης, ένα παρωχημένο σε μεγάλο βαθμό σχήμα τεκμαρτού προσδιορισμού των εισοδημάτων των φορολογουμένων που καθιερώθηκε αρχικά το 1978(!), μελετά το υπουργείο Οικονομικών.
Ο χρόνος λήψης των τελικών αποφάσεων απέχει ακόμα αρκετά, αλλά η σύσταση ειδικής επιτροπής υπό τη Γενική Γραμματέα Φορολογικής Πολιτικής Μαίρη Ψύλλα σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για την ενεργοποίηση αλλαγών σε ένα χρόνο από σήμερα, το 2025.
Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει την πρόθεση μείωσης των τεκμηρίων κατά 30% από το επόμενο έτος αλλά όπως εξηγούν αρμόδιες πηγές, αυτό καθόλου δεν σημαίνει οριζόντιο «κούρεμα» σε συντελεστές και κλιμάκια. Στο τέλος της διαδικασίας, όπως σημειώνουν οι ίδιες πηγές, δεν μπορεί να αποκλειστεί κάποια τεκμήρια να περάσουν στην ιστορία ή κάποια νέα να προκύψουν. Αλλά ακόμα είναι νωρίς για να θεωρήσουμε οτιδήποτε δεδομένο.
Η εξαμελής επιτροπή η οποία συστάθηκε στο υπουργείο Οικονομικών αρχικά θα χαρτογραφήσει τα τεκμήρια. Ποια ισχύουν, ποιους «πιάνουν», τι αποδίδουν στα κρατικά ταμεία, κατά πόσο είναι ξεπερασμένα υπό την έννοια κυρίως ότι η Φορολογική Διοίκηση έχει στη διάθεσή της πλήρη στοιχεία για το κόστος απόκτησης ή συντήρησης ενός περιουσιακού στοιχείου, όπως για παράδειγμα τα αυτοκίνητα.
Μετά τη χαρτογράφηση και την αποκρυπτογράφηση της χρησιμότητας ή μη των σημερινών τεκμηρίων, των στρεβλώσεων και των ενδεχόμενων αδικιών, η επιτροπή θα καταλήξει σε προτάσεις οι οποίες θα τεθούν υπόψη της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΟ και της κυβέρνησης. Η λήψη των αποφάσεων αναμένεται το αργότερο έως το τέλος του έτους, ώστε οι αλλαγές να ξεκινήσουν να ισχύουν από το 2025.
Τα τεκμήρια, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, «τσίμπησαν» το 2022 συνολικά 1,8 εκατομμύρια φορολογούμενους, οι οποίοι είχαν δηλώσει εισοδήματα 3,2 δισ. ευρώ και τελικά φορολογήθηκαν για τεκμαρτά εισοδήματα 8,8 δισ. ευρώ. Μόλις 26 φορολογούμενοι τα αμφισβήτησαν.
Είναι άγνωστο εάν η εξαιρετικά περιορισμένη αμφισβήτησή τους οφείλεται σε έμμεση αποδοχή υψηλότερων πραγματικών εισοδημάτων ή απλώς θεώρησαν χαμένη υπόθεση την υποβολή ενστάσεων.
Σε αντιδιαστολή με θεωρήσεις περί «τσιμπίδας» στους ελεύθερους επαγγελματίες, τα τεκμήρια πιάνουν αριθμητικά περισσότερους μισθωτούς και συνταξιούχους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι:
- 582.117 μισθωτοί δήλωσαν εισοδήματα 1,46 δισ. ευρώ και τελικά φορολογήθηκαν για εισοδήματα 2,85 δισ. ευρώ.
- 490.709 συνταξιούχοι δήλωσαν εισοδήματα 984,8 εκατ. ευρώ αλλά τα τεκμήρια φούσκωσαν τα εισοδήματά τους σε 2,29 δισ. ευρώ.
- 404.113 εισοδηματίες δήλωσαν εισοδήματα 208,22 εκατ. ευρώ αλλά φορολογήθηκαν για τεκμαρτά εισοδήματα 1,995 δισ. ευρώ.
- 217.159 ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι δήλωσαν εισοδήματα 370,66 εκατ. ευρώ αλλά εκλήθησαν να πληρώσουν φόρο για εισοδήματα 1,15 δισ. ευρώ.
- 109.731 φορολογούμενοι με αγροτική δραστηριότητα δήλωσαν 184,75 εκατ. ευρώ αλλά φορολογήθηκαν για 513,74 εκατ. ευρώ.
Ο χάρτης των τεκμηρίων σήμερα
Έξι συν ένα (ελάχιστη δαπάνη διαβίωσης) τεκμήρια ισχύουν σήμερα κατά τη φορολόγηση των εισοδημάτων και εκτείνονται από κύριες κατοικίες και εξοχικά έως αυτοκίνητα, δίδακτρα, πισίνες, σκάφη αναψυχής και οικιακούς βοηθούς. Τα τεκμήρια που ισχύουν αφορούν:
1. Κατοικίες. Για την κύρια κατοικία του φορολογουμένου (ιδιόκτητη, μισθωμένη ή δωρεάν παραχωρούμενη) το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση την επιφάνειά της με την ακόλουθη κλίμακα:
- μέχρι και 80 τ.μ. κύριοι χώροι, 40 ευρώ ανά τ.μ. από 81 τ.μ. μέχρι και 120 τ.μ. κύριοι χώροι, 65 ευρώ ανά τ.μ. από 121 τ.μ. μέχρι και 200 τ.μ. κύριοι χώροι, 110 ευρώ ανά τ.μ.
- από 201 τ.μ. μέχρι και 300 τ.μ. κύριοι χώροι, 200 ευρώ ανά τ.μ.
- από 301 τ.μ. και άνω κύριοι χώροι, 400 ευρώ ανά τ.μ. Για τους βοηθητικούς χώρους το τεκμήριο ανέρχεται σε 40 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο.
Το τεκμήριο προσαυξάνεται κατά 40% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 2.800 έως 4.999 ευρώ το τ.μ. και κατά 70% για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με αντικειμενικές τιμές από 5.000 ευρώ ανά τ.μ. και άνω.
Για τις μονοκατοικίες, τα παραπάνω ποσά αυξάνονται κατά 20% ενώ για τις δευτερεύουσες κατοικίες μειώνονται κατά 50%. Το τεκμήριο βαρύνει τους φορολογουμένους είτε είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες των ακινήτων αυτών, είτε τα νοικιάζουν, είτε τους έχουν παραχωρηθεί δωρεάν.
2. Αυτοκίνητα. Το τεκμήριο διαμορφώνεται ανάλογα με τα κυβικά εκατοστά του αυτοκινήτου και ξεκινάει από τα 4.000 ευρώ για αυτοκίνητα μέχρι 1.200 κυβικά εκατοστά.
Ειδικότερα:
- Για αυτοκίνητα μέχρι και 1.200 κ.εκ. ισχύει τεκμήριο 4.000 ευρώ.
- Για αυτοκίνητα μεγαλύτερα των 1.200 κ.εκ. και μέχρι 2.000 κ.εκ., προστίθενται 600 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
- Για αυτοκίνητα άνω των 2.000 κ.εκ. και μέχρι 3.000 κ.εκ., προστίθενται 900 ευρώ ανά 100 κυβικά εκατοστά.
3. Σκάφη αναψυχής. Το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση τα μέτρα.
4. Πισίνες. Το τεκμήριο υπολογίζεται με βάση την επιφάνειά τους και το ύψος του είναι ανάλογο με το αν η πισίνα είναι εξωτερική ή εσωτερική.
5. Δίδακτρα. Λαμβάνεται υπόψη η δαπάνη που καταβάλλεται για ιδιωτικά σχολεία και εκπαιδευτήρια.
6. Βοηθητικό προσωπικό. Η δαπάνη για οικιακές βοηθούς, οδηγούς αυτοκινήτων, δασκάλους και λοιπό προσωπικό.
7. Κόστος διαβίωσης. Η ελάχιστη ετήσια δαπάνη ορίζεται σε 3.000 ευρώ για τον άγαμο και σε 5.000 ευρώ για τους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση.