Με ένα πλέγμα αλλαγών πριν την κατάθεση στη Βουλή, το νέο τεκμαρτό σύστημα προσδιορισμού του φορολογητέου εισοδήματος γίνεται σαφώς ηπιότερο σε σχέση με τις αρχικές ανακοινώσεις και μένει τώρα να φανεί αν θα καμφθούν οι αντιδράσεις των ελεύθερων επαγγελματιών.
Η πλέον εντυπωσιακή παρέμβαση αφορά στη σαφή δυνατότητα των ελεύθερων επαγγελματιών να προκαλέσουν φορολογικό έλεγχο, στον βαθμό που έχουν τη δυνατότητα να αποδείξουν με στοιχεία πως το τεκμαρτό εισόδημα που προσδιόρισε για αυτούς η εφορία είναι μεγαλύτερο από το πραγματικό.
Η εμπειρία των τεκμηρίων διαβίωσης δείχνει πως ελάχιστοι σε σχέση με όσους πιάνονται στην παγίδα των τεκμηρίων επιχειρούν να τα αμφισβητήσουν, μάλλον διότι τα τεκμήρια λένε την αλήθεια… Πέρυσι, 1,8 εκατομμύρια φορολογούμενοι πιάστηκαν στην παγίδα των τεκμηρίων και σύμφωνα με τον Κωστή Χατζηδάκη, μόλις 46 τα αμφισβήτησαν ενώπιον της ΑΑΔΕ.
Η σαφής δυνατότητα αμφισβήτησης δημιουργεί εντυπώσεις. Το σημείο-κλειδί, όμως, το οποίο μειώνει τις φορολογικές επιβαρύνσεις, τεκμαρτές και μη, κρύβεται στις προβλέψεις του νομοσχεδίου για μείωση του τέλους επιτηδεύματος στο μισό για όλους τους ελεύθερους επαγγελματίες από το 2024 σε συνδυασμό με την ουσιαστική μείωση των προσαυξήσεων λόγω υπέρβασης τζίρου σε σχέση με τον μέσο τζίρο της συγκεκριμένης επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ένας επαγγελματίας με σαφώς μεγαλύτερο τζίρο σε σχέση με τον μέσο όρο του ΚΑΔ, με βάση τις αρχικές διατάξεις ερχόταν αντιμέτωπος με προσαύξηση της τεκμαρτής ελάχιστης αμοιβής κατά 35%, 70% ή και 100%. Με βάση την τελική διάταξη, η προσαύξηση περιορίζεται σε μόλις 5%.
Προβλέπεται επίσης ότι η προσαύξηση λόγω ΚΑΔ δεν ισχύει όταν ο μέσος όρος του ετήσιου κύκλου εργασιών του αντίστοιχου ΚΑΔ δεν υπερβαίνει τις 10.000 ευρώ ή όταν το πλήθος των επιτηδευματιών που υπάγονται στον συγκεκριμένο ΚΑΔ δεν υπερβαίνει τους 30, ενώ για τον υπολογισμό του μέσου όρου του κύκλου εργασιών δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιτηδευματίες με μηδενικό τζίρο.
Κερδισμένοι, μετά τη βροχή παρατηρήσεων και σχολίων στο πλαίσιο της διαβούλευσης, είναι και όσοι ασκούν επάγγελμα με εποχικό χαρακτήρα. Αρχικά, φορολογούνταν με τεκμαρτό τρόπο για 12 μήνες (για την ακρίβεια, με 12 συν δύο τα δώρα του ιδιωτικού τομέα). Τώρα ένα κυλικείο σχολείου, το οποίο εκ των πραγμάτων λειτουργεί για 8 μήνες τον χρόνο, θα έρχεται αντιμέτωπο με τεκμαρτή ελάχιστη αμοιβή 8 δωδεκατημορίων, όπως και άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες με εποχικό χαρακτήρα.
Τόπο έπιασαν και οι παρατηρήσεις γονέων με ανήλικα τέκνα τα οποία καλούνται να φροντίσουν βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Πολλές μητέρες ανηλίκων με αναπηρία, πολύτεκνοι ή μονογονεϊκές οικογένειες «βομβάρδισαν» με σχόλια το οικονομικό επιτελείο, το οποίο αποδέχθηκε τελικά σε αυτές τις περιπτώσεις «κούρεμα» της ελάχιστης τεκμαρτής αμοιβής κατά 50%.
Πώς βγαίνει το τεκμαρτό εισόδημα
Τρεις παράγοντες διαμορφώνουν κάθε χρόνο το ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα των ελεύθερων επαγγελματιών, αρχής γενομένης από τα φετινά εισοδήματα. Είναι:
1. Ο εκάστοτε ισχύων κατώτατος μισθός προσαυξημένος κατά 10% για κάθε 3 χρόνια επαγγελματικής δραστηριότητας μετά την πρώτη εξαετία ή ο ανώτερος ετήσιος μισθός που ο ελεύθερος επαγγελματίας καταβάλλει σε υπάλληλό του. Λαμβάνεται υπόψη το μεγαλύτερο από τα δύο ποσά, με ανώτατο όριο σε κάθε περίπτωση τις 30.000 ευρώ.
2. Το ύψος του τζίρου της επιχείρησης. Συγκεκριμένα, η προσαύξηση ανέρχεται στο 5% επί του ποσού κατά το οποίο ο κύκλος εργασιών του υπόχρεου υπερβαίνει τον μέσο ετήσιο κύκλο εργασιών του Κ.Α.Δ.
3. Το 10% του κόστους μισθοδοσίας του προσωπικού με όριο τις 15.000 ευρώ.
Το ελάχιστο καθαρό εισόδημα ορίζεται κατ’ ανώτατο όριο σε 50.000 ευρώ και είναι το άθροισμα των τριών συντελεστών που προαναφέρθηκαν. Το τεκμήριο δεν εφαρμόζεται κατά τα τρία πρώτα χρόνια της επαγγελματικής δραστηριότητας, για το τέταρτο έτος μειώνεται κατά 67% και για το πέμπτο έτος κατά 33%.
Μαχητό για όλους
Με το νομοσχέδιο εξειδικεύονται οι προϋποθέσεις προκειμένου ο φορολογούμενος να αμφισβητήσει το τεκμήριο. Συγκεκριμένα οι φορολογούμενοι μπορούν να αμφισβητήσουν το τεκμήριο ιδίως στις παρακάτω περιπτώσεις:
α) στρατιωτική θητεία,
β) φυλάκιση,
γ) νοσηλεία σε νοσοκομείο ή κλινική,
δ) αδυναμία άσκησης δραστηριότητας λόγω εγκυμοσύνης ή λοχείας με βάση την εργατική νομοθεσία,
ε) εκτεταμένες φυσικές καταστροφές που κατέστησαν αδύνατη, συνολικά ή μερικά, την άσκηση της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας,
στ) ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ατομικής τους επιχείρησης ή της άδειας άσκησης επαγγέλματός τους,
η) απαγόρευση λειτουργίας του καταστήματος ή άλλου χώρου άσκησης της επαγγελματικής ή επιχειρηματικής τους δραστηριότητας σε εφαρμογή απόφασης δημόσιας αρχής για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας ή άλλου λόγου που υπαγορεύει το δημόσιο συμφέρον,
θ) άλλοι λόγοι ανωτέρας βίας που εμποδίζουν την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Για την εφαρμογή των παραπάνω, ο φορολογούμενος υποβάλλει στη φορολογική διοίκηση τα αναγκαία δικαιολογητικά για την απόδειξη των ισχυρισμών του.
Παράλληλα, ο ελεύθερος επαγγελματίας έχει επιπλέον τη δυνατότητα να αμφισβητήσει το ποσό που προκύπτει από το τεκμήριο της ελάχιστης αμοιβής. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να ζητήσει τη διενέργεια ελέγχου από τις φορολογικές αρχές, για να αποδειχθεί η ακρίβεια της δήλωσής του για εισόδημα μικρότερο του τεκμαρτού.
Απαλλαγές και μειώσεις
Στο σχέδιο νόμου ορίζεται ότι από την εφαρμογή του τεκμηρίου απαλλάσσονται πλήρως οι αγρότες, όσοι αμείβονται με μπλοκάκι και με έως 3 εργοδότες καθώς και οι επαγγελματίες που παρουσιάζουν αναπηρία ίση ή μεγαλύτερη του 80%.
Το τεκμήριο μειώνεται κατά 50% για τους επαγγελματίες:
- που παρουσιάζουν αναπηρία 67% έως 79%,
- που ασκούν δραστηριότητα και έχουν την κύρια κατοικία σε οικισμούς με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και σε νησιά με πληθυσμό κάτω από 3.100 κατοίκους,
- σε γονείς μονογονεϊκής οικογένειας με ανήλικα τέκνα,
- σε γονείς με εξαρτώμενα τέκνα με ποσοστό νοητικής ή σωματικής αναπηρίας τουλάχιστον 67%,
- σε γονείς πολύτεκνων οικογενειών.
Τυχόν εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις ή από αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα συνυπολογίζονται για την κάλυψη του τεκμηρίου. Για παράδειγμα, αν το τεκμήριο για έναν επαγγελματία προσδιορίζεται στις 12.000 ευρώ και ο ίδιος έχει εισόδημα από μισθούς ύψους 7.000 ευρώ, το τεκμήριο μειώνεται στις 5.000 ευρώ (12.000-5.000).
Για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες όπου εκ του νόμου μπαίνουν χρονικοί περιορισμοί λειτουργίας εντός του φορολογικού έτους, η ελάχιστη τεκμαρτή αμοιβή θα υπολογίζεται με δωδεκατημόρια.
Προκαταβολή και νέοι
Οι ελεύθεροι επαγγελματίες που θα φορολογηθούν για τα φετινά (2023) εισοδήματα με το τεκμήριο, θα πληρώσουν το 2024 μειωμένη κατά 50% προκαταβολή φόρου, υπολογιζόμενη πάνω στη διαφορά τεκμαρτού και δηλωθέντος κέρδους.
Eπιπλέον, οι ελεύθεροι επαγγελματίες με νεοσύστατη επιχειρηματική δραστηριότητα θα έχουν τις ακόλουθες μειώσεις της ελάχιστης αμοιβής: 100% για τα τρία πρώτα χρόνια, 67% για τον 4ο χρόνο και 33% για τον 5ο χρόνο.
Το φρένο
Για την αντιμετώπιση καταχρηστικών ενεργειών, για μια 4ετία μετά την ψήφιση του νόμου, ορίζεται ότι φορολογούμενος που διακόπτει το ελεύθερο επάγγελμα και συμμετέχει ως μοναδικός μέτοχος ή εταίρος σε μονοπρόσωπη εταιρεία που ασκεί την ίδια επιχειρηματική δραστηριότητα, μπορεί να φορολογείται με το τεκμήριο, αν από τη σύγκριση των φόρων στις δύο περιπτώσεις προκύπτει μικρότερη φορολογική επιβάρυνση.
Το ταμείο
Το συνολικό ποσό που βεβαιώνεται ανέρχεται σε 716 εκατ. ευρώ μείον 164 εκατ. ευρώ που αφορά την ελάφρυνση από τη μείωση κατά 50% του τέλους επιτηδεύματος. Επομένως το επιπλέον ποσό που βεβαιώνεται ανέρχεται στα 552 εκατ. ευρώ, χρήματα που θα κατευθυνθούν στην ενίσχυση των τομέων της Υγείας και της Παιδείας. Επιπλέον, θα εξοικονομηθούν πάνω από 100 εκατ. ευρώ από κοινωνικά επιδόματα που μέχρι σήμερα δίνονται σε ελεύθερους επαγγελματίες που υποδηλώνουν τα εισοδήματά τους.