Υστερεί η ποιότητα του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα ανά την επικράτεια, από τον οποίο προέρχεται το νερό στις βρύσες μας. Σε ένα σημαντικό μάλιστα ποσοστό, που φθάνει το 40%, η ποιότητα των υπόγειων υδάτων είναι απαγορευτική.
Αυτό προκύπτει από τις δειγματοληψίες που πραγματοποίησε η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ, πρώην ΙΓΜΕ). Η εικόνα που αποτυπώνεται μπορεί να αφορά στο 2022, όμως, η κατάσταση διαχρονικά δεν φαίνεται να βελτιώνεται. Τα στοιχεία, που εμπεριέχονται στην Έκθεση που παρέδωσε η ΕΑΓΜΕ στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δείχνουν ότι τα αποτελέσματα του 2022 είναι ελαφρά χειρότερα από αυτά του 2021. Εικόνα για το 2019 και 2020 δεν υπάρχει, καθώς δεν έγινε δυνατός ο έλεγχος των υπόγειων υδάτων από την ΕΑΓΜΕ, λόγω της πανδημίας Covid-19.
Η Θεσσαλία, λόγω της επικαιρότητας που απέκτησε από τις καταστροφές που προκάλεσαν οι πλημμύρες ελέω Daniel, παρουσιάζει προ θεομηνίας, σύμφωνα με τον χάρτη που δημοσιεύουμε, μικτή εικόνα: περιοχές στο κόκκινο, που σημαίνει κακή ποιότητα, άλλες στο κίτρινο, δηλαδή, κακή από φυσικά αίτια, καθώς και περιοχές με πράσινη σήμανση, ήτοι, καλή κατάσταση.
Μία πρώτη εικόνα για το πώς ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας στη Θεσσαλία επηρεάστηκε από τον Daniel και όλα τα φερτά υλικά, συμπεριλαμβανομένων και νεκρών ζώων, θα δοθεί από τις δειγματοληψίες που θα κάνει η ΕΑΓΜΕ μέσα στον Οκτώβριο. Οριστική, ωστόσο, απεικόνιση αναμένεται να υπάρξει στις επόμενες μετρήσεις, τον Ιανουάριο του 2024.
Όπως προκύπτει από τον χάρτη της ΕΑΓΜΕ για την ποιοτική κατάσταση των υπόγειων υδάτων, οι επιβαρυμένες περιοχές σε όλη τη χώρα είναι κυρίως οι παράκτιες, γιατί η υπερανάληψη και υπερεκμετάλλευση των υδάτων συντελεί στην εισχώρηση του θαλάσσιου ύδατος, με συνέπεια την εμφάνιση φαινομένων υφαλμύρινσης.
Τα άλλα κόκκινα σημεία, ανά την επικράτεια, προκύπτουν από ανθρώπινες δραστηριότητες, είτε είναι βιομηχανικές, είτε κακή εναπόθεση λυμάτων και αποβλήτων, είτε χρήση λιπασμάτων, που επηρεάζουν τα υπόγεια ύδατα.
Η καθαρότητα του νερού που φθάνει στα σπίτια μας εξαρτάται αποκλειστικά από την επεξεργασία που κάνουν οι αρμόδιες αρχές, Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδατος και Εταιρείες Ύδρευσης. Η Αθήνα υδρεύεται από τον Μόρνο, αλλά όλη η ελληνική περιφέρεια από γεωτρήσεις.
Σύμφωνα με την Έκθεση της ΕΑΓΜΕ, το 2022 διαπιστώνεται ότι στο 58% των υπόγειων υδάτων η κατάσταση είναι απλώς «καλή». Το αντίστοιχο ποσοστό το 2021 ήταν 59%, κάτι που σημαίνει ότι η ποιότητα του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα βαίνει προς το χειρότερο, έστω κι αν η διαφορά εμφανίζεται μικρή. Στο 29% των υδάτων η κατάσταση χαρακτηρίζεται κακή, στο 11% κακή από φυσικά αίτια και υπάρχει και ένα 2% για το οποίο δεν γνωρίζουμε σε τι κατάσταση βρίσκεται. Μπορεί όμως να χρησιμοποιείται για άντληση.
Σε ό,τι αφορά την ποσοτική κατάσταση των υδάτων, στο 76% είναι καλή, έναντι 78% του 2021 (εδώ η χειροτέρευση είναι εντονότερη), στο 20% κακή κατάσταση και στο 4% δεν γνωρίζουμε τα αποθέματα που υπάρχουν.
Η ΕΑΓΜΕ αποδίδει τα κύρια προβλήματα υποβάθμισης των υπόγειων υδάτων «στη νιτρορύπανση και την υφαλμύρινση, που σχετίζονται με τη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων και τη θαλάσσια διείσδυση, λόγω υπεραντλήσεων. Ένα μικρό ποσοστό υπερβάσεων στις συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων/ιχνοστοιχείων και ιόντων χλωρίου οφείλεται σε φυσικά αίτια». Όπου υπάρχει εντατική εκμετάλλευση των υδροφορέων, λέει η ΕΑΓΜΕ, εκεί εντοπίζονται τα προβλήματα στα ποιοτικά και τα ποσοτικά χαρακτηριστικά των υπόγειων υδάτων.
Η ΕΑΓΜΕ, στο πλαίσιο του έργου «Δίκτυο Παρακολούθησης Υπόγειων Νερών», πραγματοποιεί 4 δειγματοληψίες τον χρόνο. Το 2022 έγιναν συνολικά 6.385 για κύρια ιόντα, αζωτούχες ενώσεις, φωσφορικές ενώσεις και ιχνοστοιχεία, στα 1.896 υδροσημεία παρακολούθησης, που κατανέμονται σε ολόκληρη την επικράτεια.
Η Ελλάδα υπόλογη στην Ε.Ε.
Η Ε.Ε. έχει θεσπίσει από το 1991 Οδηγία για την προστασία των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων από την νιτρορύπανση γεωργικής προέλευσης. Επιπλέον, το 2000 θέσπισε και πλαίσιο κοινοτικής δράσης για την πολιτική των υδάτων, μέσω της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ.
Η χώρα μας εξακολουθεί και παραμένει «ο κακός μαθητής», χωρίς να έχει προσαρμοσθεί στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις. Το 2014 η Επιτροπή παραπέμπει την Ελλάδα στο Ευρωδικαστήριο για τα νιτρικά, το οποίο ένα χρόνο μετά βγάζει καταδικαστική απόφαση και επιβάλει πρόστιμα. Η χώρα μας προχωρά στον καθορισμό 12 νέων ευπρόσβλητων περιοχών, χωρίς προγράμματα δράσης και χρονοδιαγράμματα συμμόρφωσης. Το 2019 έρχεται και νέα παραπομπή της υπόθεσης από την Κομισιόν στο Ευρωδικαστήριο.
Το 2021 η Επιτροπή εγκαλεί την Ελλάδα για μη συμμόρφωση με τους κοινοτικούς κανόνες που αφορούν στην επεξεργασία των αστικών λυμάτων, με το σκεπτικό ότι επηρεάζονται και τα υπόγεια ύδατα. Είχε σταλεί προειδοποιητική επιστολή ένα χρόνο πριν.
Το 2020 η χώρα μας βρίσκεται ξανά στο στόχαστρο της Κομισιόν, αυτή τη φορά για απουσία μέτρων που έχουν να κάνουν με τους κινδύνους πλημμύρας.
Εικοσιτρία χρόνια μετά, μόλις φέτος, τον Μάιο, ξεκίνησε η διαβούλευση του ΥΠΕΝ για τα προσχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών της χώρας, σύμφωνα με τις διατάξεις της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Η διαβούλευση έχει διάρκεια 6 μηνών και θα ολοκληρωθεί στις αρχές Νοεμβρίου. Κάθε σχέδιο θα συνοδευθεί από σχετικά μέτρα, με στόχο οι κόκκινες περιοχές σήμερα του χάρτη της ΕΑΓΜΕ να γίνουν πράσινες. Κάτι που σημαίνει ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μπροστά μας. Κι ως τότε τα πολύτιμα υπόγεια ύδατα της χώρας θα είναι έκθετα στις πάσης φύσεως καταστροφές.