Δεν είναι πλέον ψίθυροι, ούτε ρεπορτάζ που είναι δύσκολο να επιβεβαιώσεις. Στους κόλπους της Κομισιόν, υψηλά ιστάμενα στελέχη έχουν σοβαρά θέματα με χώρες του Νότου, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, για τη διαχείριση κοινοτικών πόρων από τα Ταμεία εκτάκτου ανάγκης.
Οι επερωτήσεις και οι έλεγχοι από προφορικοί έγιναν γραπτοί και μετατρέπονται σε δημόσιοι. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, από το Ταμείο Ανάκαμψης εξασφάλισε πόρους 30,5 δισ. ευρώ ή 16,7% του ΑΕΠ. Έχει απορροφήσει μέχρι στιγμής 11,1 δισ. ευρώ ή 6,1% του ΑΕΠ της, όπως αναφέρεται σε σχετικό κείμενο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου. Εκανε δε αίτημα για τη χορήγηση της τρίτης δόσης κινούμενη νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα, παρότι, όπως λένε πληροφορίες, υπάρχουν κάποιες ενστάσεις από πλευράς Βρυξελλών για τη δημοπράτηση των έργων και τη διαδικασία απορρόφησης.
Κάποιες ενστάσεις φαίνεται να σχετίζονται με τη διαδικασία που διοχετεύονται κονδύλια και τον σχεδόν απόλυτο έλεγχο σε περιφερειακές και τοπικές αρχές, οι οποίες έχουν διοικητικές και εφαρμοστικές αδυναμίες. Κατά τις ίδιες πηγές, ζητήθηκαν εξηγήσεις για το πώς θα υπάρξει ο κατάλληλος συντονισμός και εποπτεία μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των τοπικών και περιφερειακών αρχών.
Σε ό,τι αφορά τους κοινοτικούς πόρους, μεταξύ αυτών του Ταμείου RFF, υπάρχει ευρύτερο ζήτημα που σχετίζεται με ελλείψεις στο σύστημα λογοδοσίας και ελέγχου των κονδυλίων που δαπανήθηκαν την περίοδο της Covid-19. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συμβούλιο (ΕΣΣ), η Κομισιόν δεν εξασφάλισε τις απαραίτητες δικλίδες εποπτείας για τα περίπου 800 δισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν, με αποτέλεσμα πολλά κράτη-μέλη, ανάμεσα τους και η Ελλάδα, να δίνουν ελάχιστα στοιχεία για το πού δαπάνησαν κονδύλια.
Έτσι η Κομισιόν έχει ελάχιστες επαληθεύσεις για το εάν τα χρήματα δαπανήθηκαν βάσει των κανόνων του RRF και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπενθυμίζεται ότι για κάθε χώρα υπήρξαν προσυμφωνημένα ορόσημα-στόχοι που, παρά την απορρόφηση κονδυλίων, δεν έχουν υλοποιηθεί
Ζητήματα απάτης, διαφθοράς, σύγκρουσης συμφερόντων και διπλής χρηματοδότησης απασχολούν αυτή τη στιγμή την Επιτροπή, η οποία έχει λάβει πληροφορίες για διάφορες χώρες, γι’ αυτό εξετάζει την αλλαγή και την αυστηροποίηση των ελέγχων που θα διενεργεί σε κάθε χώρα. Εάν διαπιστώνει παραβάσεις, η Κομισιόν θα έχει την εξουσία να παίρνει πίσω τα κονδύλια.
Στο μικροσκόπιο του Ελεγκτικού Συμβουλίου μπήκε και το πρόγραμμα Next Generation EU (NGEU), το μεγαλύτερο πρόγραμμα επενδύσεων και δανεισμού στην ιστορία της ΕΕ, το οποίο ανακοινώθηκε τον Ιούνιο του 2021.
Σύμφωνα με νέα έκθεση του ΕΣΣ, μπορεί μεν η ΕΕ να πέτυχε να δανειστεί άμεσα στις κεφαλαιαγορές και να διαθέσει έγκαιρα τα κεφάλαια που χρειάζονταν, ωστόσο το χρέος αυξήθηκε κατακόρυφα. Υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για πρόγραμμα που καλύπτεται εξ ολοκλήρου με δανεισμό. Μέχρι το τέλος του 2026, αναμένεται να συγκεντρωθεί ποσό έως 807 δισεκατομμύρια ευρώ από τις κεφαλαιαγορές, εκδίδοντας ομόλογα της ΕΕ αξίας 150‑200 δισεκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο.
Μολονότι πρόκειται για προσωρινό μέσο, η εξυπηρέτηση του χρέους θα διαρκέσει περισσότερο από 30 χρόνια. «Ως εκ τούτου, η Επιτροπή χρειάζεται να προσαρμόσει κατάλληλα τις ικανότητες που αναγκάστηκε να αναπτύξει σε χρόνο μηδέν και να βελτιώσει την από μέρους της αναφορά στοιχείων σχετικά με τις επιδόσεις όσον αφορά τη διαχείριση του χρέους», αναφέρει η σχετική έκθεση.
Έως το τέλος Ιουνίου του 2022, η Επιτροπή πραγματοποίησε μόλις 65 δανειοληπτικές πράξεις στο πλαίσιο του NGEU, ύψους 195 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι έλεγχοι ήταν τυπικοί και τώρα πρέπει να «σφίξουν» και να ξεκινήσουν αναδρομικά.
Οι απαιτήσεις για Ελλάδα
Μπορεί η προηγούμενη κυβέρνηση να έχει στείλει αίτημα για τρίτη δόση, όμως η έκθεση του Ευρωπαϊκού εξαμήνου επισημαίνει ότι η Ελλάδα δεν έχει πραγματοποιήσει 11 ορόσημα στον τομέα των επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων, τα οποία είναι συνδεδεμένα με την τρίτη και τέταρτη δόση.
Ήδη έχουμε λάβει 11 δισεκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης ως προκαταβολή, τα οποία αφορούν σε επιδοτήσεις και δάνεια.
Σύμφωνα με πηγή της Κομισιόν, για να δοθούν περισσότερα χρήματα, η Επιτροπή περιμένει να δει βαθιές τομές στους ελληνικούς σιδηροδρόμους, στη διοικητική αναβάθμιση στον δημόσιο τομέα καθώς και στις δημόσιες συμβάσεις.
Η Ελλάδα πρέπει επιπλέον να αποδείξει ότι έχει παρέμβει αποτελεσματικά στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας και πράσινων έργων που βοηθούν το περιβάλλον.
Τα προαπαιτούμενα
Η Κομισιόν εξετάζει και τα ορόσημα της διετίας 2023-2024. Βάσει αυτών θα μπορέσει η Ελλάδα να λάβει τα 25 δισ. ευρώ σε δάνεια και επιδοτήσεις. Για να εισπράξει τα χρήματα, η χώρα πρέπει να υλοποιήσει στο ακέραιο τα ορόσημα, καθώς δεν μπορεί να πάρει παράταση στη διορία που έχει τεθεί.
Κάποια από αυτά τα ορόσημα είναι πολιτικά ευαίσθητα. Αφορούν παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη, την ψηφιακή αναβάθμιση του 30% των αρχείων της δημόσιας διοίκησης, στην υγεία, την ενέργεια και την πράσινη ανάπτυξη καθώς και την απλούστευση και ψηφιοποίηση της φορολογικής «συνήθειας» των Ελλήνων.