Τα μικρά ξενοδοχεία, δυναμικότητας 21-50 δωματίων, και τα οικογενειακά, δυναμικότητας 1-20 δωματίων, είναι εκείνα που μετρούν τις μεγαλύτερες ελλείψεις θέσεων απασχόλησης, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ). Μάλιστα, στα οικογενειακά ξενοδοχεία ο αριθμός των κενών θέσεων απασχόλησης αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τα υπόλοιπα ξενοδοχεία.
Βάσει των στοιχείων του ΙΤΕΠ, από το σύνολο των θέσεων που καλύφθηκαν, το 37% αντιστοιχεί σε θέσεις εργασίας σε μεγάλα ξενοδοχεία, με τον αριθμό τους να είναι υπερδιπλάσιος σε σχέση με αυτές που καλύφθηκαν στα μεσαία (51-100 δωμάτια) ή οικογενειακά ξενοδοχεία. Σε ό,τι αφορά τις θέσεις εργασίας που δεν καλύφθηκαν, το 33% αφορά μικρά ξενοδοχεία και το 25% σε μεγάλα, με αποτέλεσμα το ποσοστό και το πλήθος των ελλείψεων σε σχέση με τις θέσεις που προβλέπονται στο οργανόγραμμα να είναι υψηλότερα για τα μικρά και για τα οικογενειακά ξενοδοχεία.
Μάλιστα, όπως διαπιστώθηκε, το ποσοστό ελλείψεων από 18% το 2021, μειώθηκε το 2022 σε 17% για τα μεγάλα ξενοδοχεία, ενώ αυξήθηκε στα οικογενειακά από 24% σε 29%, στα μικρά από 26% σε 27% και στα μεσαία ξενοδοχεία από 21% σε 23%, με τη μεγαλύτερη αύξηση να καταγράφεται στα οικογενειακά ξενοδοχεία.
Ως προς τη λειτουργία των ξενοδοχείων, οι θέσεις που προβλέπονται βάσει οργανογράμματος στην αιχμή της σεζόν του 2022, για τα ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας είναι 204.742 (78% του συνόλου) ενώ για τα ξενοδοχεία συνεχούς λειτουργίας είναι 58.239 (22%). Αντίστοιχα, καλύφθηκαν 157.135 στα εποχικής λειτουργίας και 45.621 θέσεις εργασίας στα ξενοδοχεία συνεχούς. Από το σύνολο των θέσεων εργασίας που δεν καλύφθηκαν (60.225), το 79% αντιστοιχεί στα ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας και το 21% στα συνεχούς. Μάλιστα, συγκριτικά με το 2021, παρατηρείται μικρή αύξηση του ποσοστού ελλείψεων, ανεξάρτητα από τη μορφή λειτουργίας του ξενοδοχείου, σύμφωνα με στοιχεία του ΙΤΕΠ.
Η απασχόληση στον τουρισμό στην Ελλάδα
Σε γενικές γραμμές σε ό,τι αφορά την απασχόληση στον τουρισμό, η Ελλάδα εμφανίζει υψηλά ποσοστά, με το συνολικό ανθρώπινο δυναμικό να ξεπερνάει το 1 εκατομμύριο. Μάλιστα, αναμένεται περαιτέρω αύξηση, περίπου 6%, των θέσεων απασχόλησης στους τομείς των καταλυμάτων και της εστίασης. Αύξηση πέριξ του 17% αναμένεται και ευρύτερα στον αριθμό θέσεων υψηλής ειδίκευσης στον τουρισμό μέχρι το 2030.
Στον τουριστικό τομέα στην Ελλάδα απασχολούνται άμεσα και έμμεσα περίπου 1,2-1,5 εκατ. άτομα ως μισθωτοί ή επιχειρηματίες, σε μεγάλη ποικιλία ειδικοτήτων και δραστηριοτήτων. Οι εργαζόμενοι στα καταλύματα και την εστίαση παρέμειναν σε σχετικά σταθερά επίπεδα κατά την περίοδο 2018-2022 εκτός από το διάστημα της πανδημίας στο οποίο σημειώθηκε σημαντική μείωση. Στο σύνολο των απασχολουμένων στον τουρισμό, όμως, μόνο το 20-25% έχει ολοκληρώσει κάποια τουριστική εκπαίδευση, γεγονός που εξηγεί την επιτακτική ανάγκη των επιχειρήσεων για πρόσληψη έμπειρου και ειδικευμένου προσωπικού.
Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην Ε.Ε. με το μέγεθος του απασχολούμενου εργατικού δυναμικού να έχει μειωθεί κατά περίπου 10% τα τελευταία 5 χρόνια. Ωστόσο, εμφανίζονται σταδιακά σημάδια βελτίωσης, δεδομένου ότι η αύξηση της απασχόλησης αγγίζει το 7% έναντι του περίπου 4% που διαφαίνεται για τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Στον τομέα των καταλυμάτων και της εστίασης, η μελλοντική αύξηση στην απασχόληση υπολογίζεται περίπου στο 6% έναντι περίπου 11% που προβλέπεται για την Ε.Ε.
Οι περισσότερες θέσεις εργασίας έως το 2030 εκτιμάται ότι θα αφορούν υψηλά ή μεσαία προσόντα, αλλά θα υπάρχουν και θέσεις για άτομα με χαμηλότερα προσόντα (εκτιμώμενη αύξηση 17% των θέσεων υψηλής ειδίκευσης την περίοδο 2018-2030). Εκτός από την Ελλάδα, η Κύπρος, η Ιρλανδία, η Μάλτα και η Ισπανία κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό απασχόλησης στον τουρισμό.
Η πλειονότητα των εργαζομένων σε καταλύματα και εστίαση το 2020 υπάγεται στην ηλικιακή ομάδα 30-44 (~38%), με πάνω από τους μισούς να είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (~51%). Μεταπτυχιακό τίτλο διαθέτει μόνο το ~1,5%. Με βάση την έρευνα του ΙΤΕΠ, το 24% των εργαζομένων στα ξενοδοχειακά καταλύματα της χώρας είναι απόφοιτοι τουριστικών σχολών και η πλειονότητα απασχολείται σε ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων (31,9% και 24,1% αντίστοιχα). Επιπλέον, διαφαίνεται ότι η μεγαλύτερη ζήτηση σε θέσεις εργασίας εντοπίζεται στην καθαριότητα, στη θέση διευθυντή, στον προϊστάμενο τμήματος και στα τμήματα sales/marketing.
Η μερική απασχόληση αποτελεί βασικό συστατικό του τουριστικού τομέα, καθώς το ποσοστό της ανέρχεται σε ~17,2% κατά μέσο όρο την περίοδο 2018-2021. Παρόλα αυτά, η ελληνική τουριστική βιομηχανία στα καταλύματα και την εστίαση διατηρεί χαμηλά ποσοστά στη μερική απασχόληση συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε.
Τι κάνουν οι ανταγωνιστές
Με βάση τα ευρήματα της μελέτης, η Ισπανία προέβη σε μία πολιτική αναβάθμισης και επανεκπαίδευσης των εργαζομένων στην τουριστική βιομηχανία, με εστίαση σε έναν κατάλογο 301 ειδικοτήτων, ομαδοποιημένων σε 8 κλάδους, αντισταθμίζοντας τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της Covid-19 για τους εργαζόμενους στον τομέα του τουρισμού.
Η Πορτογαλία επιδιώκει να επανεκπαιδεύσει το εργατικό δυναμικό του τουριστικού τομέα, μέσω πρωτοβουλιών όπως το πρόγραμμα Tourism Training Talent (TTT), το οποίο έχει αναγνωριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού ως παράδειγμα καινοτομίας και αριστείας για την αφοσίωσή του στην κατάρτιση των μελλοντικών γενεών επαγγελματιών του τομέα.
Ο τομέας της φιλοξενίας, ο οποίος αποτιμάται σε πάνω από 7,9 δισ. ευρώ για την οικονομία της Ιρλανδίας, επλήγη σοβαρά λόγω των περιορισμών της Covid-19. Για την ενίσχυση της διατήρησης και της επαγγελματικής εξέλιξης του ταλέντου, η Ιρλανδία εισήγαγε δύο νέα προγράμματα επιμόρφωσης για τους εργαζόμενους στον τομέα της φιλοξενίας και του τουρισμού παρέχοντας κρίσιμες δεξιότητες ομαδικής ηγεσίας και εποπτικής διαχείρισης, ώστε να καταστεί δυνατή η περαιτέρω ανάπτυξη και αναβάθμιση των επιχειρήσεων.
Σε μια άλλη περίπτωση, το πρόγραμμα «Project Boosted», κόστους 132,1 εκατ. ευρώ, δημιουργήθηκε με σκοπό να στηρίξει την ανάπτυξη των τουριστικών επιχειρήσεων στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας μέσω κοινής ανώτατης επαγγελματικής εκπαίδευσης στη Φινλανδία, την Εσθονία και τη Λετονία. Οι κυριότερες δεξιότητες που εντοπίστηκαν είναι η επικοινωνία/ marketing, η ψηφιοποίηση και η ανάπτυξη προϊόντων/εμπειριών.
Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό επωφελούνται από διάφορα κυβερνητικά μέτρα για να μετασχηματίσουν τα προϊόντα τους, έχοντας ως πυρήνα τη δημιουργία νέων ικανοτήτων για μελλοντικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Στη Σιγκαπούρη εντοπίζονται πρωτοβουλίες για την υποστήριξη της καινοτομίας και του μετασχηματισμού με προγράμματα επανασχεδιασμού θέσεων εργασίας και κατάρτισης επαγγελματιών του τουριστικού τομέα.