Μείωση κατά 0,9% σημείωσαν το τελευταίο τρίμηνο του 2022 οι τραπεζικές χρηματοδοτήσεις προς τις επιχειρήσεις, ενώ αντίθετα συνολικά το 2022 ο ετήσιος ρυθμός ανόδου της χρηματοδότησης εμφάνισε έντονη ανάκαμψη και τον Σεπτέμβριο διαμορφώθηκε σε ανώτατο επίπεδο (12,3%), ποσοστό συγκρίσιμο με τα υψηλά επίπεδα τα οποία τελευταία φορά είχαν καταγραφεί λίγο πριν από την εκδήλωση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους, τον Μάιο του 2009.
Όσον αφορά τους παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτή την εξέλιξη, οι τράπεζες αναφέρουν κυρίως τις αυξημένες ανάγκες των επιχειρήσεων για χρηματοδότηση πάγιων επενδύσεων, καθώς επίσης αποθεμάτων και κεφαλαίων κίνησης, ενώ σε μικρότερο βαθμό συνέβαλε η αναγκαιότητα συγχωνεύσεων/εξαγορών και αναδιαρθρώσεων.
Ρεκόρ
Σύμφωνα με την έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος η μέση μηνιαία καθαρή ροή χρηματοδότησης των επιχειρήσεων σχεδόν τριπλασιάστηκε το 2022 σε 570 εκατ. ευρώ, από 206 εκατ. ευρώ το 2021 (2020: 559 εκατ. ευρώ).
Παρομοίως, η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή των τραπεζικών δανείων τακτής λήξης προς τις επιχειρήσεις κατέγραψε αξιοσημείωτη άνοδο σε 1,9 δισ. ευρώ το 2022 (εκ των οποίων μόνο το 1/5 αφορούσε συμβάσεις αναδιαρθρώσεων δανείων), έναντι 988 εκατ. ευρώ το 2021, υπερβαίνοντας μάλιστα σημαντικά και την ιστορικά υψηλή ροή του 2020 (1,350 δισ. ευρώ).
Επίσης, το μέσο μηνιαίο υπόλοιπο της τραπεζικής χρηματοδότησης χωρίς προκαθορισμένη διάρκεια (δηλ. των πιστωτικών γραμμών και άλλων διευκολύνσεων) αυξήθηκε κατά 1,5 δισ. ευρώ (+25%) σε σύγκριση με το 2021.
Το μέγεθος
Η μέση μηνιαία ακαθάριστη ροή δανείων (τακτής λήξης) προς τις μεγάλες επιχειρήσεις (1,5 δισ. ευρώ) υπερδιπλασιάστηκε το 2022 έναντι του 2021 (707 εκατ. ευρώ). Η αντίστοιχη ροή προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (379 εκατ. ευρώ) επίσης κατέγραψε ετήσια αύξηση 35%, και αποτέλεσε το 1/5 της συνολικής ροής δανείων προς τις εταιρείες.
Η χορήγηση νέων δανείων προς τις μικρομεσαίες παρέμεινε σημαντική χάρη στη συμβολή των χρηματοδοτικών εργαλείων του ομίλου ΕΤΕπ, ενώ η ενίσχυση από τα προγράμματα πιστωτικής στήριξης της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ) ήταν πολύ χαμηλή το 2022 λόγω του έκτακτου χαρακτήρα που είχαν τα κυριότερα από αυτά κατά την πανδημία.
Οι αιτίες
Στην άνθηση της πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις το 2022 συνέβαλαν θετικά ορισμένοι παράγοντες από την πλευρά τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς δανείων. Συγκεκριμένα:
- Η σημαντική άνοδος της οικονομικής δραστηριότητας το 2022 τροφοδότησε και τη ζήτηση νέων δανείων εκ μέρους των επιχειρήσεων.
- Επίσης, ο αυξημένος ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού διόγκωσε τις δαπάνες των επιχειρήσεων για επενδύσεις σε ονομαστικούς όρους, καθώς και τις ανάγκες ρευστότητάς τους και έξοδα σε κεφάλαια κίνησης, τα οποία πυροδότησε ειδικότερα το υψηλό ενεργειακό κόστος. Από την άλλη πλευρά, η επίδραση της ανόδου των ονομαστικών επιτοκίων των δανείων προς τις επιχειρήσεις κατά μέσο όρο το 2022 στη ζήτηση εκτιμάται ότι ήταν αρνητική. Ωστόσο, το πραγματικό ex post επιτόκιο για το σύνολο του 2022 παρέμεινε αρνητικό.
- Η λήξη ισχύος των μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ιδιαίτερα του μέτρου της επιστρεπτέας προκαταβολής, δημιούργησε περιθώρια για υποκατάσταση εκ μέρους των επιχειρήσεων (σε ευάλωτους τομείς) των κρατικών πόρων με τραπεζικές πιστώσεις, στο βαθμό που αυτές δεν έχουν ακόμη πλήρως ανακάμψει από τις επιπτώσεις της πανδημίας.
- Η δραστική περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων το 2022 σε μονοψήφιο πλέον ποσοστό του συνόλου των δανείων το Σεπτέμβριο ενίσχυσε τη δυνατότητα των πιστωτικών ιδρυμάτων να χορηγούν χρηματοδότηση στις επιχειρήσεις.
- Επίσης, οι τράπεζες διατήρησαν σε ευνοϊκά επίπεδα τη συνολική τους ρευστότητα λόγω των σημαντικών εισροών καταθέσεων πελατών το 2022, καθώς και των πόρων που άντλησαν από το Ευρωσύστημα.
- Επιπρόσθετα, το 2022 καταγράφηκε σημαντική συμβολή στην άνοδο των συνολικών πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις από την εκτεταμένη δημιουργία νέων τραπεζικών δανείων μέσω των χρηματοδοτικών εργαλείων του Ομίλου ΕΤΕπ και ειδικότερα μέσω του προγράμματος εγγυήσεων με πόρους του Πανευρωπαϊκού Ταμείου Εγγυήσεων. Είναι ενδεικτικό ότι οι εκταμιεύσεις νέων τραπεζικών δανείων από τις επιχειρήσεις με τη χρήση του εν λόγω προγράμματος εγγυήσεων ανήλθαν σε 3,3 δισ. ευρώ στο σύνολο του 2022, το οποίο αναλογεί στο 4,8% του υπολοίπου των πιστώσεων προς τις επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες το Δεκέμβριο του 2022.
Το Ταμείο Ανάκαμψης
Σημαντικό ρόλο στην χρηματοδότηση των επιχειρήσεων διαδραματίζουν τα χαμηλότοκα δάνεια από το Ταμείο Ανάκαμψης. Κατ’ ουσίαν πρόκειται για συγχρηματοδοτούμενα δάνεια, με σχήμα συγχρηματοδότησης στη συνολική επενδυτική δαπάνη: κατά μέγιστο 50% συμμετοχή δημόσιων πόρων (δάνεια Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), κατ’ ελάχιστο 30% τραπεζική μόχλευση (δάνεια συγχρηματοδότησης) και κατ’ ελάχιστο 20% ίδια συμμετοχή.
Το 2022 είχαν υπογραφεί δανειακές συμβάσεις ύψους 2,5 δισ. ευρώ. Το ελάχιστο επιτόκιο των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης, που ανερχόταν σε 0,35%, από 24 Οκτωβρίου παραμένει 0,35% στα δάνεια προς τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, ενώ για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις διαμορφώθηκε έκτοτε σε 1%.
Συνολικά, το 2022 και τους δύο πρώτους μήνες του 2023 εκταμιεύθηκαν προς τις εγχώριες επιχειρήσεις τραπεζικά δάνεια ύψους 0,6 δισεκ. ευρώ στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με τις εκταμιεύσεις να λαμβάνουν χώρα κυρίως από το δ΄ τρίμηνο του 2022 και μετά.