Χρέη που δημιουργήθηκαν την περίοδο μεταξύ 2006 και 2012 και δεν έχουν ακόμη κινηθεί οι διαδικασίες από τον e-EΦΚΑ και το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) για τη νόμιμη αναζήτησή τους, είναι αυτά που παραγράφονται, καθώς εκδόθηκε η αναμενόμενη εγκύκλιος και τίθεται σε εφαρμογή η διάταξη που θέτει πλέον, ως νέο όριο για την παραγραφή οφειλών, τα 10 έτη.
Συνολικά, υπολογίζεται ότι η παραγραφή αφορά ήδη, οφειλές ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ, έναντι συνολικών οφειλών προς τον ΕΦΚΑ και το ΚΕΑΟ, που ξεπερνούν τα 45,5 δισ. ευρώ. Οι ειδικοί βέβαια, εκτιμούν πως περισσότερο ευνοημένοι από την διάταξη, που ήρθε σε κύρωση απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) είναι ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι με χρέη παρελθόντων ετών οι οποίοι μέσω της παραγραφής, βλέπουν την πόρτα της συνταξιοδότησης να ανοίγει.
Προσοχή όμως. Όπως ξεκαθαρίζει ρητά και η σχετική εγκύκλιος που εκδόθηκε χθες, η παραγραφή αφορά μόνο μη βεβαιωμένες από τον e-ΕΦΚΑ οφειλές. Αναλυτικά, η εγκύκλιος ορίζει σε 10 χρόνια -από 20 που ίσχυε μέχρι σήμερα- το χρόνο που έχει στη διάθεσή του ο e-ΕΦΚΑ προκειμένου να βεβαιώσει και να εισπράξει απαιτήσεις από μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές. Εάν η απαίτηση του e-ΕΦΚΑ δεν βεβαιωθεί και η οφειλή δεν κοινοποιηθεί στον ασφαλισμένο μέσα σε αυτό το διάστημα, οι οφειλές παραγράφονται.
Η παραγραφή αφορά όλες τις κατηγορίες οφειλετών ασφαλιστικών εισφορών (εργοδότες, ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοτελώς απασχολούμενοι, αγρότες). Και δεν απαιτείται αίτηση ασφαλισμένου. Η διαδικασία παραγραφής των βεβαιωμένων οφειλών θα γίνεται κεντρικά και μαζικά κάθε έτος από τις υπηρεσίες του KEAO και οι εν λόγω οφειλές δεν θα εμφανίζονται πλέον, στην καρτέλα του οφειλέτη. Σε περίπτωση βέβαια, που ο ασφαλισμένος θέλει να υποβάλλει ένσταση σχετικά με την παραγεγραμμένη οφειλή, μπορεί να το πράξει απευθυνόμενος στην Τοπική Διεύθυνση του e-ΕΦΚΑ στην οποία ανήκει.
Το ενδεχόμενο παραγραφής παύει να ισχύει όταν ο e-ΕΦΚΑ ή το ΚΕΑΟ- εντός της 10ετίας- ειδοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο τον ασφαλισμένο για την οφειλή: με δικαστικό επιμελητή-κλητήρα, επιστολή, ηλεκτρονική ειδοποίηση, εφόσον υπάρξει μέτρο διοικητικής εκτέλεσης για την είσπραξή της (κοινοποίηση ατομικής ειδοποίησης, επιβολή κατάσχεσης επί κινητής/ακίνητης περιούσιας ή απαίτησης εις χείρας Τρίτου, προσδιορισμός προγράμματος πλειστηριασμού κ.λπ.) κ.ά.
Το μέτρο αφορά κατά κύριο λόγο μη μισθωτούς που αναμένουν την παραγραφή ενός μέρους των οφειλών τους, προκειμένου στη συνέχεια να διακανονίσουν τα υπόλοιπα -έως 20.000 ευρώ όπως ο νόμος ορίζει- και να ξεκινήσει η διαδικασία συνταξιοδότησής τους.
Η εγκύκλιος ορίζει ότι μετά την παραγραφή (ακόμη και στην περίπτωση 20ετίας βάσει της προϊσχύουσας νομοθεσίας), οι μη μισθωτοί ασφαλισμένοι δικαιούνται, μετά από αίτησή τους, η οποία υποβάλλεται ταυτόχρονα με την αίτηση συνταξιοδότησης, να ζητήσουν τον συνυπολογισμό, τόσο για τη θεμελίωση του συνταξιοδοτικού τους δικαιώματος όσο και για την προσαύξηση του ποσού της σύνταξής τους, του συνόλου ή μέρους του ασφαλιστικού χρόνου, για τον οποίο οι αξιώσεις του ΕΦΚΑ έχουν παραγραφεί. Βασική προϋπόθεση βέβαια, να καταβάλλουν το σύνολο των οφειλομένων ασφαλιστικών εισφορών και των πάσης φύσεως προσθέτων τελών, τόκων, προσαυξήσεων, προστίμων και επιβαρύνσεων, καθώς και των λοιπών ποσών που συνεισπράττονται.
Έτσι, για παράδειγμα, αυτοαπασχολούμενος που υποβάλλει αίτηση συνταξιοδότησης το 2022 και οφείλει εισφορές για τα έτη 2002-2011, τις οποίες ο ΕΦΚΑ δεν του έχει καταλογίσει μέχρι τη στιγμή της αίτησης, θα δει τις εισφορές αυτές να παραγράφονται. Αν βέβαια, για να θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα, χρειάζεται ακόμη 5 χρόνια ασφάλισης, τότε έχει την δυνατότητα να πληρώσει τα 5 από τα 10 παραγεγραμμένα χρόνια, ώστε να τα αναγνωρίσει ως ασφαλιστικό χρόνο. Εάν βέβαια, ο ΕΦΚΑ είχε προβεί σε κοινοποίηση προς τον ασφαλισμένο της βεβαίωσης οφειλής των εν λόγω εισφορών εντός δεκαετίας από τη γένεσή της (γεγονός που διακόπτει τον χρόνο παραγραφής) τότε ο ασφαλισμένος οφείλει το σύνολο των εισφορών.
Αν σε άλλη περίπτωση, π.χ. το 2019 βεβαιώθηκε κάποια οφειλή και στη συνέχεια, με αίτηση του ασφαλισμένου, ρυθμίστηκε οφειλή του 2008, αυτή η οφειλή με βάση τη νέα διάταξη παραγράφεται. Ο οφειλέτης αυτός μπορεί, με αίτησή του, να ζητήσει τη διαγραφή της υπολειπόμενης παραγεγραμμένης οφειλής του. Μπορεί, όμως, να συνεχίσει να εξυπηρετεί τη ρύθμιση, ώστε να του αναγνωρισθεί ο ασφαλιστικός χρόνος που αντιστοιχεί στην οφειλή.
Αν πάλι, κάποιος οφείλει ασφαλιστικές εισφορές για την άσκηση ελεύθερου επαγγέλματος το 2018 και δεν τις έχει καταβάλει, η παραγραφή της οφειλής του ξεκινά από την 1η Ιανουαρίου 2019. Εάν δεν έχει ειδοποιηθεί ότι χρωστά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2028, η απαίτηση παραγράφεται. Εάν όμως βεβαιωθεί η οφειλή και του έλθει ατομική ειδοποίηση στις 5 Οκτωβρίου 2021, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2031. Εάν στη συνέχεια γίνει κάποια πράξη διοικητικής εκτέλεσης (λ.χ. κατάσχεση κάποιου περιουσιακού στοιχείου) στις 10 Μαρτίου 2030, η παραγραφή εκτείνεται μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2041.
Όσο για τους εργαζόμενους, των οποίων οι εργοδότες έχουν οφειλές στο διάστημα μεταξύ 2006 και 2011 που παραγράφονται, η εγκύκλιος ξεκαθαρίζει πως δεν χάνουν τα ασφαλιστικά δικαιώματά τους.
Να σημειωθεί ότι βάσει νόμου, οι οφειλές που δημιουργούνται από το 2026 και μετά θα παραγράφονται στα 5 χρόνια, ώστε οι χρόνοι παραγραφής των ασφαλιστικών οφειλών να προσεγγίζουν αυτές των φορολογικών.
Ποια χρέη δεν μπορούν να παραγραφούν
Σύμφωνα με την εγκύκλιο, ο νέος χρόνος παραγραφής των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ δεν αφορά τις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Απαιτήσεις κατά του Ελληνικού Δημόσιου: Με τις κοινοποιούμενες διατάξεις δεν ρυθμίζεται σχετικά η παραγραφή των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ κατά του Ελληνικού Δημοσίου. Για το λόγο αυτό εξακολουθούν να ισχύουν οι διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες οποιαδήποτε απαίτηση κατά του Δημοσίου παραγράφεται μετά την παρέλευση πενταετίας. Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την βεβαίωση χρηματικών απαιτήσεων κατά του Ελληνικού Δημοσίου παραγράφεται μετά την πενταετία, η οποία αρχίζει από την πρώτη ημέρα του επόμενου έτους από εκείνο εντός του οποίου παρασχέθηκε η εργασία. Αντίστοιχα το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη απαιτήσεων κατά του Ελληνικού Δημοσίου παραγράφεται μετά την πενταετία από τη λήξη του οικονομικού έτους, εντός του οποίου βεβαιώθηκε η απαίτηση ταμειακά.
- Απαιτήσεις κατά των ΟΤΑ: Με αντίστοιχο τρόπο με εκείνο του Ελληνικού Δημοσίου ρυθμίζεται και το ζήτημα της παραγραφής των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ κατά των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
- Απαιτήσεις κατά των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ): Με αντίστοιχο τρόπο με εκείνο του Ελληνικού Δημοσίου ρυθμίζεται και το ζήτημα της παραγραφής των απαιτήσεων του ΕΦΚΑ κατά των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου.
- Απαιτήσεις από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές και συντάξεις: Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την βεβαίωση χρηματικών απαιτήσεων από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές και συντάξεις δεν επηρεάζεται από τη νέα 10ετή παραγραφή. Αντίθετα, υπόκειται σε 20ετή παραγραφή η οποία ξεκινά από την τελευταία καταβληθείσα παροχή-σύνταξη. Αντίστοιχα, το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη των οφειλόμενων ποσών από αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές και συντάξεις, δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις, αλλά υπόκειται σε δεκαετή παραγραφή η οποία ξεκινά από την λήξη του οικονομικού έτους εντός του οποίου βεβαιώθηκε η απαίτηση ταμειακά.
- Έξοδα Διοικητικής Εκτέλεσης: Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη των καταβληθέντων αμοιβών από τον Φορέα προς τους δικαστικούς επιμελητές, αλλά και τυχόν δικαιώματα και λοιπά έξοδα διοικητικής εκτέλεσης, που προκύπτουν για τις εργασίας που έχουν πραγματοποιήσει στο πλαίσιο της διενέργειας πράξεων διοικητικής εκτέλεσης, δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις. Αντίθετα, το συγκεκριμένο δικαίωμα υπόκειται σε δεκαετή παραγραφή η οποία ξεκινά από την λήξη του οικονομικού έτους εντός του οποίου βεβαιώθηκε η απαίτηση ταμειακά.
- Λοιποί καταλογισμοί (πλην ασφαλιστικών εισφορών). Το δικαίωμα του ΕΦΚΑ για την είσπραξη κάθε είδους άλλης χρηματικής απαίτησης η οποία προέρχεται από λοιπούς καταλογισμούς που δεν αφορούν ασφαλιστικές εισφορές ή συνεισπραττόμενα με αυτές ποσά, δεν επηρεάζεται από τις κοινοποιούμενες διατάξεις. Το δικαίωμα υπόκειται σε εικοσαετή παραγραφή που ξεκινά από την λήξη του έτους εντός του οποίου βεβαιώθηκε ταμειακά η απαίτηση. Σε αυτή την κατηγορία υπάγεται για παράδειγμα ο καταλογισμός ποσού από αποζημίωση τροχαίου ατυχήματος, από υπεξαίρεση, από μη καταβληθέντα μισθώματα και από δικαστική δαπάνη.