Δύο διαφορετικές εικόνες για τις προοπτικές του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, το 2023, θα αναδύονται σήμερα και αύριο σε Λονδίνο και Αθήνα.
Στο road show της EXAE, με διοργανωτή, φέτος, τη Morgan Stanley, οι διοικήσεις των Eurobank, Εθνικής, Alpha και Πειραιώς (σ.σ. όλες παρίστανται σε επίπεδο CEOs) θα «ξεδιπλώσουν» το story του 2023: Αύξηση των καθαρών εσόδων από τόκους κατά τουλάχιστον 10% με 15%, λόγω της διεύρυνσης του spread μεταξύ επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων και της συνεχιζόμενης πιστωτικής επέκτασης, σταθερά έσοδα από προμήθειες, ενώ στην πλευρά του κόστους, σταθερά έξοδα και αύξηση του πιστωτικού κινδύνου μόλις κατά 20 με 25 μ.β., σε σχέση με φέτος.
Στην Αθήνα, βασικοί άξονες του παραπάνω story τίθενται σε αμφισβήτηση, μετά τη συνάντηση Σταϊκούρα - τραπεζιτών. Η κυβέρνηση πιέζει τις τράπεζες να προχωρήσουν σε προληπτικές δράσεις, για να «ανακουφίσουν» συνεπείς, πλην, όμως, ευάλωτους οικονομικά δανειολήπτες με στεγαστικά κυμαινόμενου επιτοκίου, από την αύξηση της μηνιαίας δόσης, την οποία επιφέρει η άνοδος των επιτοκίων αναφοράς από την ΕΚΤ.
Λόγω έλλειψης δημοσιονομικού χώρου, η κυβέρνηση ζητά από τις τράπεζες να λάβουν οι ίδιες προδραστικά μέτρα, δείχνοντας προς την κατεύθυνση του ισπανικού μοντέλου. Αν πρόκειται για επικοινωνιακή τακτική, στο πλαίσιο της προεκλογικής ατζέντας, που θα εξαντληθεί σε αυτό το πεδίο όπως προεξοφλούν κάποιοι τραπεζίτες, τότε η επίπτωση θα είναι από αμελητέα ως μικρή.
Με δεδομένο, όμως, ότι η κυβερνητική παρέμβαση έτυχε ευρείας δημοσιότητας (σ.σ. το θέμα το Σ/Κ ήταν ψηλά ακόμη και σε αθλητικές ιστοσελίδες) και βρισκόμαστε, επισήμως, σε προεκλογική περίοδο, είναι πιθανόν η παραπάνω εκτίμηση να αποδειχθεί αισιόδοξη.
Το πιλοτικό μοντέλο που συμφωνήθηκε στις αρχές της περασμένης εβδομάδας μεταξύ ισπανικής κυβέρνησης και τραπεζών προβλέπει προληπτικές δράσεις από τράπεζες όπως: επιμήκυνση της διάρκειας των στεγαστικών δανείων με κυμαινόμενο επιτόκιο, ώστε να μειωθεί η μηνιαία δόση σε επίπεδα ως το 40% του εισοδήματος και «πάγωμα» επιτοκίου, στο σκέλος του Euribor, για ευάλωτα νοικοκυριά.
Ο υπουργός Οικονομικών Χρ. Σταϊκούρας ζήτησε από τις τράπεζες να καταθέσουν προτάσεις για προληπτικά μέτρα στήριξης, λαμβάνοντας υπόψη τα οικονομικά τους δεδομένα και αξιολογώντας τις πρακτικές που υιοθετούνται από τράπεζες στο εξωτερικό. Έδειξε, δηλαδή, προς το ισπανικό μοντέλο.
Η λήψη, όμως, προδραστικών μέτρων συνεπάγεται αύξηση προβλέψεων και πιθανώς των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (Non Performing Exposure - NPE) καθώς οι εποπτικοί κανόνες αφήνουν ελάχιστα περιθώρια τροποποίησης όρων της δανειακής σύμβασης, με τρόπο που να μην εμπίπτει στο πεδίο της ρύθμισης.
Η επιμήκυνση δανείου δεν θεωρείται αυτόματα ρύθμιση. Εξαρτάται από τη διάρκεια της επιμήκυνσης καθώς και από την αιτία που την προκαλεί. Αν θεωρηθεί ότι επέρχεται ως αποτέλεσμα οικονομικής δυσχέρειας του δανειολήπτη, κατατάσσεται στις ρυθμίσεις και οδηγεί σε αύξηση πιστωτικού κινδύνου, με αποτέλεσμα το δάνειο να ανεβαίνει κλίμακα (Stage II), εξέλιξη που υποχρεώνει την τράπεζα να αυξήσει τις προβλέψεις για αναμενόμενη ζημιά.
Η παρέμβαση στο επιτόκιο με τον τρόπο του ισπανικού μοντέλου (αναδιάρθρωση δανείου, με χορήγηση για μια 5ετία χαμηλότερου επιτοκίου σε δανειολήπτες με οικογενειακό ετήσιο εισόδημα ως 25.200 ευρώ) συνιστά ρύθμιση σε κάθε περίπτωση.
Για ενήμερα δάνεια, που δεν έχουν ρυθμιστεί στο παρελθόν, μια ρύθμιση οδηγεί στην κατάταξή τους σε μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) για ένα 12μηνο. Αν πρόκειται για δάνεια που έχουν ρυθμισθεί στο παρελθόν και όντας ενήμερα ρυθμίζονται εκ νέου, το μέτρημα για να ταξινομηθούν σε ενήμερα ξεκινά από την αρχή και θα απαιτηθεί μια 3ετία.
Ως εκ τούτου, ενδεχόμενη «οικειοθελής» απόφαση των εγχώριων τραπεζών για υιοθέτηση προδραστικών μέτρων στήριξης ευάλωτων οικονομικά νοικοκυριών, στην κατεύθυνση του ισπανικού μοντέλου, θα οδηγήσει σε αύξηση των προβλέψεων το 2023, ανατρέποντας τον σχεδιασμό για άνοδο του κόστους πιστωτικού κινδύνου (Cost of Risk - CoR) κατά 20 με 25 μ.β. σε σχέση με τη φετινή χρονιά.
Πίεση για αυξήσεις στα επιτόκια καταθέσεων
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση πιέζει τις τράπεζες για αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων. Ήδη δύο εξ αυτών προχώρησαν σε μικρές αναπροσαρμογές επιτοκίων προθεσμιακών καταθέσεων. Η χορήγηση υψηλότερων επιτοκίων θα ξεκινήσει, όμως, από τις αρχές του επόμενου έτους και θα επηρεάσει το cost of funding και επομένως τα καθαρά έσοδα από τόκους.
Δεν έχει διευκρινισθεί από πλευράς τραπεζών τι αυξήσεις σε επιτόκια χορηγήσεων έχουν συμπεριλάβει στα budgets 2023 και επομένως το κατά πόσο έχει ενσωματωθεί στις προβλέψεις για αύξηση των καθαρών εσόδων από τόκους, κατά τουλάχιστον 10% με 15%, η άνοδος του κόστους χρηματοδότησης.
Από την άλλη, μεγάλες τράπεζες (ΕΤΕ, Πειραιώς) ακόμη και αν εξοφλήσουν πρόωρα το σύνολο της ρευστότητας που άντλησαν μέσω TLTROs, διαθέτουν ισχυρή πλεονάζουσα ρευστότητα. Επομένως, δεν έχουν λόγο να διαγκωνιστούν για προσέλκυση προθεσμιακών καταθέσεων.
Σε κίνδυνο η διανομή μερίσματος χρήσης 2022
Η ένταση και η έκταση των «οικειοθελών» παρεμβάσεων για ανακούφιση νοικοκυριών θα παίξει ρόλο στην τελική απόφαση του επόπτη για το αν θα συγκατανεύσει στην πρόθεση Eurobank και Εθνικής να διανείμουν συμβολικό μέρισμα χρήσης 2022.
Η κυβέρνηση δεν ευνοεί τη διανομή μερίσματος, όπως είχε επισημάνει το Euro2day σε ανύποπτο χρόνο, συστήνοντας να διατηρήσουν το «μαξιλάρι» κεφαλαίων που έκτισε η φετινή κερδοφορία για το «δύσκολο» 2023. Από το καλοκαίρι, δε, προσπαθούσε, όπως αποκάλυψε ο ίδιος «Χαμαιλέων», να οδηγήσει τις τράπεζες στην υιοθέτηση προληπτικών δράσεων για δανειολήπτες με στεγαστικά κυμαινόμενου επιτοκίου, χωρίς αποτέλεσμα.