Οι διεθνείς παράγοντες και οι επενδυτικοί οίκοι εξακολουθούν να προβλέπουν έναν πολύ δύσκολο φετινό χειμώνα, με την Ευρώπη να μπαίνει σε ύφεση, τον πληθωρισμό να επιμένει σε υψηλά επίπεδα, τα επιτόκια να αυξάνονται και την ελληνική οικονομία να χάνει το μεγαλύτερο μέρος της ανοδικής δυναμικής της.
Πολλά γνωστά χρηματιστηριακά «σπίτια» αναμένουν και νέα υποχώρηση στις τιμές των μετοχών στις διεθνείς αγορές, εκτιμώντας ότι το πρόσφατο rebound έχει συγκυριακό χαρακτήρα και είναι περιορισμένης διάρκειας. Τέλος, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα χτυπούν κάθε είδους καμπανάκι προς τις κυβερνήσεις και τις εμπορικές τράπεζες αντίστοιχα, έτσι ώστε να αποφευχθούν χειρότερες καταστάσεις.
Ωστόσο, κανείς εκ των παραπάνω δεν έχει συνεκτιμήσει τις θετικές εξελίξεις του τελευταίου διμήνου σε μια σειρά από μέτωπα. Η ουσία είναι ότι μπορεί το μέλλον να παραμένει ιδιαίτερα ασταθές και οι κίνδυνοι να είναι μεγάλοι, ωστόσο το παιχνίδι έχει κυλήσει μέχρι τώρα με πολύ μικρότερες απώλειες από αυτές που φοβόμασταν ολόκληρο το καλοκαίρι. Και πιθανόν τα πράγματα να εξελιχθούν κατά τον ίδιο τρόπο και στο μέλλον. Η επιβεβαίωση ενός τέτοιου σεναρίου θα οδηγήσει πιθανότατα σε σημαντικά κέρδη τους «τολμηρούς» που θα τοποθετηθούν στα τρέχοντα επίπεδα τιμών.
Οι κλασικές συμβουλές των έμπειρων επενδυτών προς τους νεότερους να μην προχωρούν σε κινήσεις όταν βρίσκονται σε κατάσταση πανικού και να μη σπεύδουν να υιοθετούν ακραία σενάρια επιβεβαιώθηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο κατά το τελευταίο δίμηνο. Δεν είναι μόνο το ότι ο Γενικός Δείκτης του Χ.Α. ανέβηκε από τις 780 στις 900 μονάδες, όσο κυρίως γιατί, μέχρι τώρα τουλάχιστον, η κατάσταση δείχνει να εξελίσσεται πολύ καλύτερα σε σχέση με αυτά που αναμένονταν ολόκληρο το καλοκαίρι.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες το σύνολο σχεδόν των αξιωματούχων και των παραγόντων της αγοράς προέβλεπε ενεργειακή ανεπάρκεια στην Ευρώπη ή έστω σε πολλές χώρες της. Ακόμη, για την Ελλάδα είχαν τεθεί κάποια ζητήματα, έστω και σε μικρότερο βαθμό. Αν και ο φόβος των ενεργειακών ελλείψεων δεν έχει εκλείψει, μέχρι σήμερα -έχοντας περάσει τα μισά του Νοεμβρίου- οι αποθήκες φυσικού αερίου της Ευρώπης (με τη… βοήθεια και των ήπιων καιρικών συνθηκών) είναι γεμάτες και τίποτε δεν φαίνεται ότι θα αλλάξει τουλάχιστον τις επόμενες εβδομάδες.
Ο δεύτερος φόβος ήταν ότι ακόμη και αν υπήρχε ενεργειακή επάρκεια, το κόστος που θα καλούνταν να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι θα ήταν βαρύτατο. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια το μέλλον, ωστόσο από τα υψηλά του Αυγούστου η τιμή του φυσικού αερίου έχει υποχωρήσει κατακόρυφα (μια πιθανή ευρωπαϊκή συμφωνία στις 24 Νοεμβρίου για επιβολή πλαφόν θα βοηθούσε περαιτέρω) και ως αποτέλεσμα η τιμή του ρεύματος στην Ελλάδα από τον Σεπτέμβριο και μετά αποκλιμακώνεται μήνα με τον μήνα, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί και για τον Δεκέμβριο. Όσο για τα σενάρια κάποιων διεθνών οίκων που ήθελαν την τιμή του πετρελαίου να εκτινάσσεται στα 160 ή και στα 200 δολάρια, η απάντηση είναι ότι ο «μαύρος χρυσός» σήμερα βλέπει το επίπεδο των 100 δολαρίων… με τα κιάλια.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις πως -μετά τις ταπεινωτικές τους ήττες στο πολεμικό μέτωπο- οι Ρώσοι θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πολέμου στην Ουκρανία. Εφόσον αυτό συμβεί και στον βαθμό που αυτές θα καταλήξουν σε κάποιο αποτέλεσμα, θα δούμε πιθανότατα και αυξημένες εισροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την επάρκεια και την τιμή του καυσίμου που παραμένει «φουσκωμένη».
Παράλληλα, όσοι προέβλεπαν αυξήσεις «χωρίς τέλος» στα διεθνή επιτόκια, τώρα αρχίζουν και μετριάζουν τις εκτιμήσεις τους για το πού θα μπορούσε να φτάσει το Euribor μέσα στο 2023. Ειδικότερα, μπορεί ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος να υποστηρίζει ότι «απέχουμε ακόμη από την κορύφωση των επιτοκίων», πλην όμως -σύμφωνα με το ρεπορτάζ- εκτιμάται ότι οι κεντρικές τράπεζες θα αποφύγουν εφεξής τις επιθετικές αυξήσεις επιτοκίων, καθώς ο πληθωρισμός δείχνει τα πρώτα σημάδια αποκλιμάκωσής του.
Τέλος, σε πολιτικό επίπεδο πολλοί ήταν εκείνοι που φοβούνταν είτε τη συντριβή των Δημοκρατικών στις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ είτε μια περαιτέρω όξυνση των σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, η οποία σε συνδυασμό με το πόλεμο στην Ουκρανία θα μπορούσε να πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Τελικά, οι Δημοκρατικοί δεν έχασαν τις εκλογές, ενώ οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας φαίνεται πως αποκλιμακώνονται, με τους Κινέζους να κρατούν πολύ μεγάλες αποστάσεις από τη Ρωσία και τις πολιτικές της.
Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι ο κίνδυνος έχει εξαλειφθεί ή ότι ο αγώνας κερδήθηκε, αλλά ότι το πρώτο… ημίχρονο της αναμέτρησης έληξε με περιορισμένες απώλειες για τη Δύση ή έστω με απώλειες πολύ μικρότερες από αυτές που φοβόμασταν.
Το εγχώριο μέτωπο
Σε ό,τι αφορά την ελληνική οικονομία τώρα:
- Όλα δείχνουν πως το ΑΕΠ θα κλείσει κοντά ή και πάνω από +6% το 2022 και ο δείκτης χρέους κοντά στο 170%, ενώ οι προβλέψεις για το ΑΕΠ του 2023 κινούνται μεταξύ του +1% και του +2,5%. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (βλέπε στοιχεία σχετικού πίνακα) για τον κύκλο εργασιών στο σύνολο των επιχειρήσεων και των δραστηριοτήτων της οικονομίας, σύμφωνα με τον οποίο η επίδοση του φετινού εννεαμήνου υπερβαίνει την αντίστοιχη περσινή κατά 40,4% και του προπανδημικού 2019 κατά 39,4%.
- Τα δημοσιονομικά εξελίσσονται στο δεκάμηνο καλύτερα σε σχέση με τον στόχο του φετινού προϋπολογισμού, σε συνδυασμό με το ότι δεν προβλέπεται να υπάρξει κρατική επιδότηση για τα τιμολόγια ρεύματος Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου (η στήριξη θα προέλθει αποκλειστικά από τα χρήματα του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης). Αφήνεται έτσι ένα περιθώριο για επιπλέον κρατική στήριξη στην οικονομία, με ενδεικτικό να είναι το δημοσίευμα του Euro2day.gr «Μπαλαντέρ 1 δισ. ευρώ για καλάθι προεκλογικών παροχών» (17/11/2022).
- Ο πληθωρισμός εμφανίστηκε μειωμένος τον Οκτώβριο (βλέπε στοιχεία παρατιθέμενου πίνακα), τάση που φαίνεται ότι θα συνεχιστεί τουλάχιστον κατά την περίοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου.
- Η αποκλιμάκωση των τιμών στα μέταλλα και στην ενέργεια έχει βοηθήσει τις κατασκευαστικές εταιρείες στο να δρομολογήσουν καλύτερα το υπόλοιπο των υπογεγραμμένων συμβάσεών τους και έτσι να ελπίζεται βάσιμα ότι η ροή των εκτελέσεων θα συνεχιστεί απρόσκοπτα μέσα στο 2023.
- Τα πρώτα μηνύματα για την πορεία του τουρισμού για την επόμενη χρονιά είναι σαφώς ενθαρρυντικά, όπως δηλώνουν παράγοντες του κλάδου.
Η κατάσταση στο Χρηματιστήριο
Παρά το rebound που έχει καταγράψει τον τελευταίο μήνα ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου της Αθήνας, το περιβάλλον παραμένει ιδιαίτερα συγκρατημένο, με την αξία των συναλλαγών να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα, τους δείκτες P/E των περισσότερων τίτλων σε ελκυστικά επίπεδα, ενώ παράλληλα παρατηρείται και επιστροφή στα μεγάλα discount για τις μετοχές του κλάδου των ακινήτων και ιδιαίτερα των ΑΕΕΑΠ, παρά την ικανοποιητική ρευστότητα που διαθέτουν.
Οι επενδυτές είδαν με ικανοποίηση τα αποτελέσματα εννεαμήνου των συστημικών τραπεζών, ενώ παράλληλα παρακολουθούν με ενδιαφέρον και τις αντίστοιχες ανακοινώσεις των άλλων εισηγμένων εταιρειών, οι οποίες κινούνται και αυτές σε πολύ καλά επίπεδα.
Παρ’ όλα αυτά, η διστακτικότητα αποτελεί το βασικότερο χαρακτηριστικό της αγοράς, με τους περισσότερους επενδυτές από τη μια πλευρά να μην είναι πρόθυμοι να ρευστοποιήσουν στα τρέχοντα επίπεδα και από την άλλη πλευρά να μην ενισχύουν περαιτέρω τις θέσεις τους, λόγω του ευρύτερου κλίματος αβεβαιότητας. Ακόμα, το εγχώριο πολιτικό ρίσκο, ασφαλώς και συζητείται μεταξύ των επενδυτών, ωστόσο μέχρι τώρα δεν ιεραρχείται σε υψηλά επίπεδα.
Με βάση και τα προηγούμενα, χρηματιστηριακοί κύκλοι ελπίζουν ότι σε περίπτωση που θα έχουμε συνέχεια στις θετικές ειδήσεις το επόμενο χρονικό διάστημα, θα μπορούσαμε να δούμε ένα year-end rally στο ελληνικό (και όχι μόνο) χρηματιστήριο.