Πρόστιμα έως και 10.500 ευρώ ανά εργαζόμενο θα μπορούν να επιβάλλουν οι ράμπο του ΕΦΚΑ κατά της εισφοροδιαφυγής, καθώς τέθηκε σε ισχύ ο νέος Κανονισμός Λειτουργίας των Περιφερειακών Κέντρων Ασφάλισης, μέσω των οποίων θα διενεργούνται οι έλεγχοι, αυτόνομα ή μέσω μικτών κλιμακίων με τη συμμετοχή και στελεχών της ΑΑΔΕ, του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας και, όταν απαιτείται, της Αστυνομίας.
Με στόχο την πάταξη της εισφοροδιαφυγής, τη μείωση της αδήλωτης και τον περιορισμό της υποδηλωμένης εργασίας, ο ΕΦΚΑ, μέσω του νέου Κανονισμού των ΠΕΚΑ, καθορίζει εκ νέου τις αρμοδιότητες των ελεγκτών, που στόχο έχουν την προστασία των εργαζόμενων από παραβατικές συμπεριφορές εργοδοτών αλλά και την προστασία των εργοδοτών από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.
Να σημειωθεί ότι τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία ελέγχων, για το 2021, δείχνουν ότι διενεργήθηκαν 20.054 επιτόπιοι έλεγχοι σε 19.090 κοινές επιχειρήσεις και οικοδομικά έργα, ελέγχθηκαν συνολικά 38.490 εργαζόμενοι και βρέθηκαν από αυτούς 1.749 να μην έχουν δηλωθεί στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ» (4,2%) και 8.528 εκτός δηλωμένου ωραρίου εργασίας (22,9%). Σύμφωνα με στελέχη του ΕΦΚΑ, αντίστοιχοι έλεγχοι διενεργήθηκαν και εντός του 2022.
Πλέον, και με βάση το νέο Κανονισμό, ορίζεται ότι μέσω μεικτών κλιμακίων, οι έλεγχοι από τα ΠΕΚΑ θα διενεργούνται σε όλη την Επικράτεια, όπου ασκείται επαγγελματική δραστηριότητα ή οικοδομοτεχνικό έργο και όπου διαπιστωθεί ότι κάποιος εργαζόμενος δεν αναγράφεται στον πίνακα Ε4, θα επιβάλλεται Πράξη Επιβολής Προστίμου (ΠΕΠ) για αδήλωτη εργασία, ύψους 10.500 ευρώ.
Το πρόστιμο αυτό θα προσαυξάνεται ακόμη και κατά 200%, αν κατά τη διάρκεια επανελέγχου (εντός τριών ετών από τον πρώτο έλεγχο), διαπιστωθεί ότι ο ίδιος εργοδότης απασχολεί ξανά ανασφάλιστους εργαζόμενους. Μάλιστα, προβλέπεται ότι οι παραβάτες εργοδότες θα εκπίπτουν του δικαιώματος παραμονής στο ευνοϊκό καθεστώς ρύθμισης ή μελλοντικής υπαγωγής του σε αυτό.
Οι έλεγχοι από τα κλιμάκια του ΠΕΚΑ θα διεξάγονται όταν συντρέχει, μεταξύ άλλων, κάποια από τις εξής περιπτώσεις:
- Αντιμετώπιση της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, είτε βάσει στόχευσης (risk analysis) είτε κατόπιν καταγγελίας ή αναφοράς άλλων υπηρεσιών.
- Συμμετοχή σε μικτά κλιμάκια ελέγχου.
- Διεκπεραίωση καταγγελιών.
- Πραγματοποίηση επανελέγχων.
- Διενέργεια επιτόπιων ελέγχων, κατόπιν αίτησης από τα αρμόδια Τμήματα Ασφάλισης και Εισφορών των Τοπικών Διευθύνσεων.
Για διεκπεραίωση ζητημάτων που εκκρεμούν σε αυτές και ενδεικτικά αφορούν:
- επιστροφή εισφορών,
- συνυπευθυνότητα επιχειρήσεων,
- χορήγηση ασφαλιστικής ενημερότητας,
- υπαγωγή στην ασφάλιση και
- διαπίστωση σταδίου εργασιών οικοδομοτεχνικών έργων.
Πραγματοποίηση ελέγχων από τα ΠΕΚΑ
Τα ΠΕΚΑ διενεργούν επιτόπιους, ουσιαστικούς, τακτικούς, έκτακτους, ειδικούς και ελέγχους συμμόρφωσης με σκοπό να:
- εντοπίσουν αδήλωτους και υποδηλωμένους εργαζόμενους,
- επιβεβαιώσουν ότι οι υπάλληλοι που βρίσκονται στην επιχείρηση κατά τον έλεγχο αναγράφονται στον πίνακα προσωπικού (έντυπο Ε4),
- καταλογίσουν τις ασφαλιστικές εισφορές που αναλογούν σε βάρος των επιχειρήσεων και να επιβάλουν τα αναλογούντα πρόστιμα σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης της ασφαλιστικής νομοθεσίας,
- διεκπεραιώσουν καταγγελίες, συλλέγοντας όλα τα προαπαιτούμενα στοιχεία.
- διαπιστώσουν την εικονική ασφάλιση και να προβούν σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες.
Προσοχή. Βάσει του νέου Κανονισμού, ο εργοδότης υποχρεούται να χορηγεί στους ελεγκτές των ΠΕΚΑ τα στοιχεία που ζητήθηκαν εντός αποκλειστικής προθεσμίας 20 ημερών. Η εν λόγω προθεσμία δύναται είτε να συντμηθεί από τους ελεγκτές εφόσον αυτό επιβάλλεται για την αντιμετώπιση επειγουσών περιπτώσεων, όπως είναι η διενέργεια ελέγχου κατόπιν εγγράφων από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (Ε.Α.Δ.) ή κατόπιν παραγγελίας Εισαγγελέως είτε και να παραταθεί μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Σε περίπτωση που η τασσόμενη προθεσμία παρέλθει άπρακτη, εφαρμόζονται τα προβλεπόμενα πρόστιμα.
Έλεγχος επιχειρήσεων απογεγραμμένων στον e-ΕΦΚΑ
Στους υπαλλήλους των ΠΕΚΑ ανατίθεται η αρμοδιότητα να διενεργούν επιτόπιους ελέγχους σε επιχειρήσεις για τη διαπίστωση της υποβολής των εντύπων Ε3 (αναγγελία πρόσληψης) και Ε4 (πίνακας προσωπικού). Επιπρόσθετα, ανατίθεται σε αυτούς η αρμοδιότητα μέσω των ουσιαστικών ελέγχων να διαπιστώνουν την ορθή ασφαλιστική τακτοποίηση του συνόλου των εργαζόμενων της επιχείρησης και όχι μόνο των ευρισκόμενων απασχολούμενων κατά τη διάρκεια του ελέγχου.
Οι ελεγκτές, κατά τη διενέργεια των ουσιαστικών ελέγχων (τακτικών, έκτακτων, ειδικών), είτε για τη διεκπεραίωση έκθεσης επιτόπιου ελέγχου είτε κατόπιν υποβολής καταγγελίας εργαζόμενου, εκδίδουν πράξεις, όπως Πράξη Επιβολής Εισφορών (ΠΕΕ), Πράξη Επιβολής Πρόσθετης Επιβάρυνσης Εισφορών (ΠΕΠΕΕ) για την ασφαλιστική τακτοποίηση των εργαζόμενων στις ακόλουθες περιπτώσεις, όταν διαπιστώνεται:
- Ασφάλιση εργαζόμενου που βεβαιώθηκε αδήλωτος κατά τον επιτόπιο έλεγχο.
- Διαφορές που προκύπτουν μεταξύ αποδοχών που δηλώθηκαν από τον εργοδότη στην Αναλυτική Περιοδική Δήλωση (ΑΠΔ), σε σχέση με τις αποδοχές που δηλώθηκαν από τον εργαζόμενο κατά τη διάρκεια του ελέγχου.
- Ασφάλιση του εργαζόμενου με χαμηλότερες αποδοχές από τις προβλεπόμενες.
- Αύξηση των ημερών εργασίας και των αντίστοιχων αποδοχών και εισφορών, όταν από τον επιτόπιο έλεγχο διαπιστωθεί ή τεκμαίρεται ότι ο εργαζόμενος απασχολήθηκε διαφορετικές ημέρες ή ώρες από τις δηλωθείσες στον πίνακα προσωπικού ή στις συμβάσεις εργασίας.
- Διεκπεραίωση καταγγελίας όταν διαπιστώνεται παράλειψη ασφάλισης ή μη ορθή ασφάλιση εργαζόμενου.
- Απασχόληση εργαζόμενου σε επιτόπιο έλεγχο ή με οποιοδήποτε τρόπο, με αποδοχές και ειδικότητα διαφορετικής από τη δηλωθείσα απασχόληση (π.χ. ασφαλίζεται ως μπουφετζής ενώ βρίσκεται να απασχολείται ως σερβιτόρος).
- Ασφαλιστική τακτοποίηση εργαζόμενου στην επικουρική ασφάλιση λόγω υπαγωγής του σε αυτήν, βάσει ειδικότητας ή στον κλάδο πρόνοιας, εφόσον υφίσταται.
- Ασφαλιστική τακτοποίηση εργαζόμενων σε περίπτωση αναντιστοιχίας μεταξύ του ποσού αποδοχών που δηλώθηκε στη φορολογική δήλωση-εφορία (ΔΦΜΥ) και του ποσού που δηλώθηκε στον e-ΕΦΚΑ, μέσω της Α.Π.Δ.
- Μετατροπή της απασχόλησης από μειωμένη σε πλήρη όταν από τα στοιχεία ελέγχου (επιτόπιος έλεγχος, συμβάσεις εργασίας, μαρτυρικές καταθέσεις, αποδείξεις) διαπιστωθεί ότι ο ασφαλισμένος απασχολήθηκε με πλήρες ωράριο εργασίας.
Έλεγχος των μη μισθωτών
Αν κατά τον έλεγχο που διενεργούν τα αρμόδια όργανα του e-ΕΦΚΑ διαπιστωθεί απασχόληση ατόμων που ανήκουν στην κατηγορία των μη μισθωτών (π.χ. ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, συντηρητές μηχανημάτων κ.λπ.), αυτοί καταγράφονται στο δελτίο ελέγχου.
Στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι οι εν λόγω εργαζόμενοι δεν διαθέτουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά, π.χ. τιμολόγια, ή δεν έχουν εγγραφεί στον e-ΕΦΚΑ ως μη μισθωτοί, είτε γιατί είναι νυν συνταξιούχοι και πρώην ελεύθεροι επαγγελματίες είτε γιατί δεν έχουν κάνει ποτέ έναρξη στη ΔΟΥ, τότε η έκθεση ελέγχου διαβιβάζεται στις αρμόδιες υπηρεσίες για αυτεπάγγελτη απογραφή ή επανεγγραφή στο μητρώο του e-ΕΦΚΑ ή για διακοπή σύνταξης και ενημερώνονται οι αρμόδιες αρχές π.χ. φορολογική διοίκηση, για περαιτέρω ενέργειες κατά την αρμοδιότητά τους.