Με θέματα στο προσκήνιο όπως τα εθνικά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, η πιθανή κλιμάκωση της κρίσης, αλλά και έξτρα επιδότηση για όσους κάνουν οικονομία στο ρεύμα και με θέματα στο παρασκήνιο όπως τα εργασιακά και ο αθέμιτος ανταγωνισμός, «φούσκωσε» και «ξεφούσκωσε» μέσα σε λίγες ώρες το θέμα της μείωσης του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων.
Στο επίκεντρο είναι το εθνικό σχέδιο εξοικονόμησης ενέργειας, στο πλαίσιο της συμφωνίας των υπουργών Ενέργειας της ΕΕ για εθελοντικό στόχο μείωσης 10% της κατανάλωσης συνολικά και υποχρεωτικό στόχο μείωσης 5% κατά τις ώρες αιχμής. Το υποχρεωτικό σκέλος είναι και το μείζον, με τις ώρες αιχμής να προσδιορίζονται για την Ελλάδα σε 5 ώρες συνολικά, 9-10 το πρωί και 6-10 το βράδυ.
Επιπλέον, σε συνέχεια των πρόσφατων ανακοινώσεων του υπουργείου Ενέργειας για οικιακά τιμολόγια άνω των 1.000 KWh, όπου θεσπίζεται έξτρα επιδότηση (50 ευρώ/MWh) για όσους καταφέρνουν μείωση κατανάλωσης 15%, φορείς της αγοράς αναμένουν ανάλογο πλαίσιο και για τις επιχειρήσεις.
Ενόψει λοιπόν κυβερνητικών αποφάσεων για τα εθνικά μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας και με το ρεύμα να αποτελεί βασικό παράγοντα κόστους για τις επιχειρήσεις τους, οι λιανέμποροι έβαλαν το θέμα στην ατζέντα. Μάλιστα ο Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης (ΕΣΘ) πρότεινε και τροποποίηση ωραρίου από τη Δευτέρα 10 Οκτωβρίου, με μείωση ωρών λειτουργίας κατά 2 ώρες συγκεκριμένες ημέρες της εβδομάδας ως εξής: Δευτέρα, Τετάρτη και Σάββατο 10:00 έως 16:00 και Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή 10:00 έως 19:00.
Ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης δήλωσε ήδη από την Τρίτη στο Euro2day.gr ότι η κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο μείωσης του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων, σε μια προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας. Εν συνεχεία, ο Εμπορικός Σύλλογος της Αθήνας (ΕΣΑ) -που συζήτησε πρόταση μέλους του για το ωράριο σε ΔΣ πριν από μία εβδομάδα-, αν και φέρεται να μη συμφωνεί με την πρόταση του ΕΣΘ, προέβη σε ανακοίνωση προκειμένου να θέσει το πλαίσιο και τα προαπαιτούμενα, προφανώς για να προλάβει τυχόν επίσημες αποφάσεις/ανακοινώσεις για το θέμα.
Εξάλλου, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Euro2day.gr η πιθανότητα μείωσης του ωραρίου θα ετίθετο προς συζήτηση στη συνάντηση που είχε προγραμματιστεί χθες μεταξύ της ηγεσίας του ΥΠΑΝ και εκπροσώπων του λιανεμπορίου (ΣΕΛΠE, ΕΣΕΕ, ΙΕΛΚΑ κ.α.). Αλλά μετά από κυβερνητική παρέμβαση το θέμα έκλεισε από τον υπουργό ΥΠΑΝ Άδωνι Γεωργιάδη, από αυτόν δηλαδή που… άνοιξε στον δημόσιο διάλογο.
Η στροφή των 180° και τα δεδομένα στην αγορά
Εν μέσω «πολεμικού» κλίματος στην αγορά, το θέμα του ωραρίου λειτουργίας των καταστημάτων έκλεισε... ανοίγοντας, καθώς δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τα lockdown της πανδημίας ενώ οι ζημιές δεν έχουν ακόμη πληρωθεί. Υπό τον φόβο κλιμάκωσης της ενεργειακής κρίσης αναζητούνται λύσεις εξοικονόμησης κόστους.
Η πρόταση για το ωράριο συζητείται από εμπορικούς συλλόγους, αν και δεν βρίσκει σύμφωνη την πλειοψηφία των επιχειρηματιών ενώ στο θέμα δεν πήρε θέση, επίσημα ή ανεπίσημα, η ΕΣΕΕ. Σημειώνεται επίσης ότι συνολικά στην αγορά κάποιες επιχειρήσεις, π.χ. βιοτεχνίες, πετυχαίνουν ήδη μείωση της κατανάλωσης συγκριτικά με την περσινή χρονιά αλλά λόγω της περιορισμένης ζήτησης.
Ειδικά στο λιανεμπόριο, ο περιορισμός του ωραρίου τις ώρες αιχμής σημαίνει μείωση της κατανάλωσης, δεδομένου ότι 7-9 το βράδυ κάνουν το 35% του ημερήσιου τζίρου τους, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΣEΛΠΕ.
Την ίδια στιγμή, στα super markets πληροφορίες από μεγάλους παίκτες αναφέρουν ότι «η μείωση της λειτουργίας των καταστημάτων κατά 2 ώρες ημερησίως ισοδυναμεί με μείωση κατά 50% της κατανάλωσης ενέργειας γι' αυτές τις ώρες ή 5%-7,5% του συνολικού ημερήσιου κόστους τους». Το ποσοστό πάντως θεωρείται μικρό για τη ζημιά που θα υποστούν σε τζίρο.
Ανάλογη είναι η άποψη και των μικρών παικτών της αγοράς. Στελέχη εμπορικών συλλόγων αναφέρουν ότι τυχόν περιορισμός του ωραρίου τις βραδινές ώρες αιχμής «κόβει δουλειά από τις μικρές επιχειρήσεις, πολλές από τις οποίες πραγματοποιούν ακόμη και 40% του ημερήσιου τζίρου τους μετά τις 7».
Ποια μέτρα μπορούν και ποια δεν μπορούν να πάρουν τα καταστήματα
Ενόψει του χειμώνα, οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου αναμένουν ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα ρίξουν τη ζήτηση και διερευνούν εναλλακτικές για να μειώσουν δαπάνες. Όπως μεταφέρουν οι επαγγελματίες, ένα super market δεν μπορεί να βγάλει τα ψυγεία από την πρίζα, ούτε να υποδέχεται καταναλωτές μετά τις 9 το πρωί, όταν οι λαϊκές λειτουργούν από τις 7. Επίσης ένα κατάστημα δεν μπορεί να μην έχει θέρμανση στα δοκιμαστήρια και δεν μπορεί να ανοίγει τα φώτα μόνο όταν υποδέχεται πελάτη.
Οικονομία στο ρεύμα μπορούν να πετύχουν οι εμπορικές επιχειρήσεις μόνο με επένδυση σε φώτα led, συστήματα ψύξης/θέρμανσης χαμηλής κατανάλωσης και εργαλεία green tech, πολλά από τα οποία είναι ακόμη ψιλά γράμματα για τις μικρές επιχειρήσεις. Οι μεγάλοι παίκτες της αγοράς έχουν ήδη προετοιμαστεί και πολλοί περνούν στο επόμενο βήμα του πράσινου μετασχηματισμού τους, αναζητώντας χρηματοδοτικά προγράμματα για φ/β σε στέγες και γήπεδα εγκαταστάσεων.
Ένα μέτρο που βρίσκεται στο τραπέζι είναι να κλείνουν τα φώτα σε ταμπέλες και βιτρίνες το βράδυ, μετά το κλείσιμο των καταστημάτων, με ταυτόχρονη αύξηση των μέτρων αστυνόμευσης. Επίσης προβάλλεται από φορείς της αγοράς το επιχείρημα ότι το Δημόσιο και η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχουν σημαντικά περιθώρια για εξοικονόμηση ρεύματος και το εθνικό σχέδιο πρέπει να εστιάζει εκεί.
Εν κατακλείδι, όλοι συγκλίνουν ότι η τροποποίηση του ωραρίου, εάν ποτέ υιοθετηθεί, θα πρέπει να έχει καθολικό χαρακτήρα, ώστε να μη νοθεύεται ο ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων αλυσίδων ή super market και μικρών επιχειρήσεων ή μεμονωμένων καταστημάτων κι επιπλέον πρέπει να συνοδεύεται από μέτρα στήριξης της απασχόλησης, όπως επί πανδημίας οι αποζημιώσεις ειδικού σκοπού, όπως σημειώνουν στο Euro2day στελέχη της αγοράς.
Αγκάθι τα εργασιακά
Σε ό,τι αφορά τα εργασιακά, σύμφωνα με τον εργατολόγο Γιάννη Καρούζο, εάν δεν υπάρξει αλλαγή του συνολικού, εβδομαδιαίου ωραρίου απασχόλησης, δεν απαιτείται νομοθετική παρέμβαση. Βέβαια, η όποια αλλαγή στην έναρξη και τη λήξη του ωραρίου, που οφείλει να αναγράφεται στη σύμβαση εργασίας στο λιανικό εμπόριο, προϋποθέτει τροποποιητική σύμβαση εργασίας. Στις περιπτώσεις, δε, που δεν προβλέπεται από τη σύμβαση, πρακτικά όμως ακολουθείται συγκεκριμένο ωράριο ανά ημέρα, τότε, για να υπάρξει αλλαγή, θα πρέπει να υπάρχει συμφωνία των δύο μερών (εργοδότη - εργαζόμενου).
Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνει ο κ. Καρούζος, οποιαδήποτε εργοδοτική πρωτοβουλία για μονομερή μείωση του ωραρίου απασχόλησης και ανάλογη μείωση μισθού προϋποθέτει συναίνεση, με δεδομένο βέβαια ότι οι εργαζόμενοι στα εμπορικά καταστήματα που απασχολούνται με πλήρη απασχόληση 5ήμερης ή 6ήμερης βάσης έχουν συμφωνήσει με την ατομική τους σύμβαση αντίστοιχο μισθό πλήρους απασχόλησης.
Στο ερώτημα εάν οι εργοδότες μπορούν να επικαλεστούν ανωτέρα βία για να προχωρήσουν μονομερώς στην αλλαγή της σύμβασης με μείωση του μισθού, ο κ. Καρούζος ξεκαθαρίζει ότι η ενεργειακή κρίση ως επίκληση και αφορμή δεν αποτελεί ανωτέρα βία, ώστε ο εργοδότης να απαλλάσσεται νόμιμα της καταβολής πλήρους μισθού και κατά συνέπεια, για να γίνει κάτι τέτοιο απαιτείται νομοθετική παρέμβαση.
Συμφωνία για την αλλαγή του ωραρίου, απαιτείται και για τους εργαζόμενους μερικής απασχόλησης, οι οποίοι έχουν υπογράψει με ατομική σύμβαση συγκεκριμένα ωράρια και αντίστοιχο μισθό. Στο εμπόριο βέβαια, υπάρχει και το φαινόμενο της υποδηλωμένης εργασίας, με εργαζόμενους που δηλώνονται για 3ωρα ή 4ωρα και απασχολούνται 8ωρα κ.λπ. Σε αυτή την περίπτωση, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να μειωθεί σημαντικά η απασχόληση. Το ενδεχόμενο αυτό φαίνεται πως θορύβησε και κυβερνητικά στελέχη.
Τα ίδια κυβερνητικά στελέχη έλεγαν ότι αν ανοίξει θέμα ωραρίου και μισθών, λόγω ενεργειακής κρίσης, δεν αποκλείεται στη συνέχεια οι εργοδότες να ζητήσουν από την κυβέρνηση να λάβει μέτρα αντίστοιχα με αυτά που πήρε κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας του κορωνοϊού, με αποζημιώσεις ειδικού σκοπού (επιχορήγηση μέρους του μισθού που χάνεται).