Τις διαδικασίες αποεπένδυσης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από τις υφιστάμενες συμμετοχές του σε εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα καθώς και ένα νέο πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης και πλέγματος σχέσεων με τις τράπεζες, στις οποίες παραμένει μέτοχος, επιχειρεί να ρυθμίσει το σχέδιο νόμου, που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Οικονομικών.
Η αλλαγή του νόμου που διέπει τη λειτουργία του ΤΧΣ εκκρεμεί εδώ και τουλάχιστον ένα χρόνο, μετά την απόφαση να προστεθεί η δυνατότητα επένδυσης σε τράπεζες, όταν δεν συντρέχουν λόγοι συστημικής ευστάθειας. Τροποποίηση με την οποία άνοιξε ο δρόμος για τη συμμετοχή του ΤΧΣ στις περσινές ΑΜΚ Πειραιώς και Alpha Bank καθώς και την είσοδό του στο μετοχικό κεφάλαιο της Attica Bank, στο πλαίσιο του σχεδίου εξυγίανσης και επανιδιωτικοποίησής της.
Το μείζον θέμα του σχεδίου νόμου αφορά στη στρατηγική αποεπένδυσης του ΤΧΣ από τις μετοχικές θέσεις που διατηρεί στις συστημικές τράπεζες και ιδιαίτερα σε Εθνική (40,3%) και Πειραιώς (27%). Σε Alpha (9%) και Eurobank (1,4%) τα πράγματα είναι πιο εύκολα. Με τις προωθούμενες ρυθμίσεις υποστηρίζεται η δυνατότητα του ΤΧΣ να καταρτίσει και να υλοποιήσει αποτελεσματική στρατηγική αποεπένδυσης. Αυτός, άλλωστε, κατά τον εισηγητή, είναι πλέον και ο βασικός του σκοπός.
Η στρατηγική αποεπένδυσης καθορίζει, πρακτικά, όλα τα υπόλοιπα θέματα. Τη νέα παράταση στη διάρκεια του Ταμείου (ως την 31/12/2025), την ουσία των θεμάτων εταιρικής διακυβέρνησης καθώς και το πλέγμα των σχέσεων με τις τράπεζες στις οποίες διατηρεί συμμετοχές, λόγω της κρατικής βοήθειας, η οποία δόθηκε την περίοδο 2013-15.
Σύμφωνα με το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου, το ΤΧΣ καλείται να διαμορφώσει στρατηγική αποεπένδυσης για το σύνολο ή μέρος των μετοχών ή άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων, που κατέχει ανά τράπεζα. Η διάθεση των μετοχών μπορεί να γίνεται τμηματικά ή άπαξ, κατά την κρίση του Ταμείου και σε συμμόρφωση με τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. Η διάθεση των μετοχών δεν δύναται να γίνει προς επιχείρηση η οποία ανήκει άμεσα ή έμμεσα στο κράτος.
Το ΔΣ του Ταμείου συντάσσει αιτιολογημένη στρατηγική αποεπένδυσης, η οποία περιλαμβάνει το γενικό πρόγραμμα διάθεσης των μετοχών ή άλλων χρηματοπιστωτικών καθώς και ειδικότερες κατευθύνσεις ανά πιστωτικό ίδρυμα, για τις οποίες λαμβάνονται υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά της συμμετοχής του Ταμείου.
Η στρατηγική πρέπει να τηρεί τις αρχές του ανταγωνισμού και να διέπεται από σειρά αρχών, με βασικότερη την ανάγκη επιστροφής του εγχώριου χρηματοπιστωτικού τομέα σε καθαρά ιδιωτική μετοχική σύνθεση, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες της αγοράς/οικονομίας/χρηματοπιστωτικού τομέα και τη διάρκεια του ΤΧΣ.
Έρχεται σύμβουλος στρατηγικής αποεπένδυσης
Επιπρόσθετα, πρέπει να περιλαμβάνει προβλέψεις, ενδεικτικά, για τις ενδεδειγμένες ανταγωνιστικές διαδικασίες προσφορών και τις προϋποθέσεις συμμετοχής σε αυτές, τις απαιτήσεις διαφάνειας και συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της κεφαλαιαγοράς και τις πιθανές μεθοδολογίες διάθεσης.
Το ΔΣ του Ταμείου δύναται να διαβουλεύεται επί θεμάτων που σχετίζονται με τη στρατηγική αποεπένδυσης με θεσμικούς φορείς που κρίνει κατάλληλους, συμπεριλαμβανομένων των πιστωτικών ιδρυμάτων, διασφαλίζοντας την τήρηση της εμπιστευτικότητας της πληροφορίας.
Προκειμένου να λάβει την απόφαση θέσπισης της στρατηγικής αποεπένδυσης, το ΔΣ του Ταμείου αναθέτει τη σύνταξη έκθεσης σε ανεξάρτητο χρηματοοικονομικό σύμβουλο, ο οποίος διαθέτει διεθνώς αναγνωρισμένο κύρος και πείρα σε αντίστοιχα θέματα («σύμβουλος στρατηγικής αποεπένδυσης»). Ο σύμβουλος στρατηγικής αποεπένδυσης δεν μπορεί να κατέχει εν συνεχεία (σ.σ. για ένα έτος) και την ιδιότητα του συμβούλου διάθεσης.
Με τη σύμφωνη γνώμη του ΥΠΟΙΚ η αποεπένδυση
Η στρατηγική αποεπένδυσης λαμβάνει την προηγούμενη σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο δύναται να ζητά προηγουμένως γνώμη της Τράπεζας της Ελλάδος. H στρατηγική αποεπένδυσης διατηρείται επικαιροποιημένη, ενώ προβλέπεται συγκεκριμένη διαδικασία στην περίπτωση επιφυλάξεων.
Επιπρόσθετα, το Δημόσιο θέλει να έχει τον τελικό λόγο για την επιλογή του συμβούλου διάθεσης καθώς το σχέδιο νόμου ορίζει ότι το υπουργείο Οικονομικών παρέχει τη γνώμη του προς το Ταμείο επί τη βάσει καταλόγου τουλάχιστον τριών (3) υποψήφιων συμβούλων, τον οποίο του υποβάλλει το Ταμείο.
Η διαδικασία για διάθεση μετοχών
Προκειμένου να λάβει την απόφαση περί διάθεσης, το ΤΧΣ λαμβάνει έκθεση από έναν ανεξάρτητο χρηματοοικονομικό σύμβουλο, ο οποίος διαθέτει διεθνώς αναγνωρισμένο κύρος και πείρα σε αντίστοιχες συναλλαγές («σύμβουλος διάθεσης»).
Η έκθεση εκπονείται ενόψει σχεδιαζόμενης διάθεσης για συγκεκριμένο πιστωτικό ίδρυμα και περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον την εισήγηση του συμβούλου διάθεσης προς το Ταμείο για τα ακόλουθα: (α) πρόταση συγκεκριμένης συναλλαγής διάθεσης, σύμφωνα με τη στρατηγική αποεπένδυσης, (β) αποτύπωση και αξιολόγηση των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά, (γ) αιτιολογημένη πρόταση της πλέον ενδεδειγμένης δομής της συναλλαγής.
Η έκθεση συνοδεύεται από χρονοδιάγραμμα αναφοράς για τη διάθεση των μετοχών ή άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων. Στην έκθεση αιτιολογούνται επαρκώς οι προϋποθέσεις και ο τρόπος διάθεσης των μετοχών ή άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων που κατέχει το Ταμείο, καθώς και οι απαραίτητες ενέργειες για την ολοκλήρωση της διαδικασίας και την τήρηση του χρονοδιαγράμματος.
Ο σύμβουλος διάθεσης παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη στο Ταμείο και μετά την υποβολή της έκθεσής του, καθώς και σε όλα τα στάδια υλοποίησης της συναλλαγής.
Το γεγονός ότι η τιμή διάθεσης των μετοχών που κατέχει το Ταμείο ενδέχεται ή προβλέπεται να υπολείπεται της τρέχουσας χρηματιστηριακής ή της πιο πρόσφατης τιμής κτήσης από το Ταμείο δεν συνιστά ικανή συνθήκη για τη μετάθεση της υιοθέτησης ή υλοποίησης της στρατηγικής διάθεσης από το Ταμείο.
Με βιβλίο προσφορών η διάθεση
Η τιμή κάλυψης των μετοχών προκύπτει μέσω της διαδικασίας βιβλίου προσφορών. Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, το Ταμείο δέχεται αυτή την τιμή υπό την προϋπόθεση ότι το Ταμείο έχει αναθέσει και έχει λάβει γνώμη από τον σύμβουλο αποεπένδυσης, ο οποίος γνωμοδοτεί ότι η διαδικασία βιβλίου προσφορών είναι σύμφωνη με τη διεθνή βέλτιστη πρακτική στις συγκεκριμένες περιστάσεις.
Η τιμή διάθεσης
Η τιμή διάθεσης των μετοχών και η ελάχιστη τιμή κάλυψης από τους ιδιώτες επενδυτές ορίζονται από το Διοικητικό Συμβούλιο, με βάση την έκθεση αποτίμησης που υποβάλλει στο Ταμείο ο σύμβουλος διάθεσης στο πλαίσιο της υποχρέωσής του για την παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης στο Ταμείο σε όλα τα στάδια υλοποίησης της συναλλαγής, καθώς και μία ακόμη έκθεση αποτίμησης από ανεξάρτητο χρηματοοικονομικό σύμβουλο με κύρος και εμπειρία σε σχετικά θέματα και ειδικά στην αποτίμηση των πιστωτικών ιδρυμάτων.
Νομική κάλυψη για απιστία
Η τιμή διάθεσης μπορεί να είναι χαμηλότερη από την πιο πρόσφατη τιμή κτήσης των μετοχών από το Ταμείο ή την τρέχουσα χρηματιστηριακή τιμή, εφόσον είναι σύμφωνες με τον σκοπό του Ταμείου και τη στρατηγική αποεπένδυσης.
Εξ αυτού του λόγου συνιστούν, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, επιμελή διαχείριση της περιουσίας του Ταμείου, υπαγομένου κατά τα λοιπά στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 του άρθρου 405 του Ποινικού Κώδικα (ν. 4619/2019, Α’ 95).
Στην περίπτωση πώλησης πακέτων μετοχών από το Ταμείο, ο υπουργός Οικονομικών λαμβάνει τις σχετικές εκθέσεις και αποτιμήσεις και έχει δικαίωμα αρνησικυρίας (βέτο), αν η προτεινόμενη τιμή διάθεσης βρίσκεται εκτός του εύρους των αποτιμήσεων αυτών.
Συμμετοχή του ΤΧΣ σε ΑΜΚ
Οι ίδιες διαδικασίες εφαρμόζονται και στην περίπτωση αυξήσεων κεφαλαίου, που δεν διενεργούνται για λόγους εξυγίανσης.
Απαιτείται έκθεση δύο ανεξάρτητων χρηματοοικονομικών συμβούλων, οι οποίοι επιβεβαιώνουν ότι η σκοπούμενη συμμετοχή στην έκδοση νέων μετοχών ή άλλων τίτλων ιδιοκτησίας συμβάλλει στη διατήρηση, προστασία ή βελτίωση της αξίας της υφιστάμενης συμμετοχής του Ταμείου στο κεφάλαιο του εκδότη ή των προοπτικών αποεπένδυσης από αυτή, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά και των προοπτικών του επιχειρησιακού σχεδίου του εν λόγω πιστωτικού ιδρύματος κατά τον χρόνο λήψης της απόφασης του πιστωτικού ιδρύματος για αύξηση μετοχικού κεφαλαίου ή για έκδοση άλλων τίτλων ιδιοκτησίας.
Η εγγραφή, κάλυψη και ανάληψη των μετοχών ή άλλων τίτλων ιδιοκτησίας από το Ταμείο γίνεται σε τιμή κτήσεως όχι υψηλότερη και υπό όρους όχι επαχθέστερους απ’ ό,τι ισχύει για τους λοιπούς μετόχους. Η χρηματοδότηση της κάλυψης και ανάληψης των νέων μετοχών ή άλλων τίτλων ιδιοκτησίας γίνεται αποκλειστικά από διαθέσιμα του Ταμείου ή από επανεπένδυση ποσών που προέκυψαν μετά από προηγούμενη διάθεση στοιχείων ενεργητικού.
Σε περίπτωση μερικής εκποιήσεως της συμμετοχής του Ταμείου, οι κοινές μετοχές ή άλλοι τίτλοι ιδιοκτησίας που αποκτήθηκαν μέσω κοινών αυξήσεων κεφαλαίου εκποιούνται πρώτες μεταξύ των τίτλων ιδιοκτησίας της ίδιας κατηγορίας (κατά την αρχή «οι τελευταίες κατά σειρά κτήσεως, πρώτες κατά την εκποίηση»/“last in, first out”), έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι τα ειδικά δικαιώματα του Ταμείου διατηρούνται στο ακέραιο για όσο χρόνο αυτό διατηρεί συμμετοχή στο εν λόγω πιστωτικό ίδρυμα.
Η διαβούλευση του σχεδίου νόμου για την αναμόρφωση του πλαισίου που διέπει τη λειτουργία του ΤΧΣ θα κρατήσει έως τις 13 Μαΐου.