Δυσβάστακτο σοκ στη νησιωτική οικονομία της χώρας θα προκαλέσει η υιοθέτηση της δέσμης μέτρων, που έχει παρουσιάσει η Κομισιόν, για τη μετάβαση στην «πράσινη» ακτοπλοΐα, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ, που παρουσιάστηκε χθες σε εκδήλωση του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ), ενδεχόμενη υιοθέτηση των προτάσεων της Κομισιόν, χωρίς τροποποιήσεις, θα οδηγήσει σε εκτίναξη του λειτουργικού κόστους των ακτοπλοϊκών εταιρειών, σημαντικές αυξήσεις εισιτηρίων, μείωση της τουριστικής κίνησης και αύξηση του κόστους διαβίωσης στις νησιωτικές περιοχές της χώρας.
Τον περασμένο Ιούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) παρουσίασε δέσμη μέτρων (Fit for 55), η οποία περιλαμβάνει α) σταδιακή (σ.σ. ως το 2026) επέκταση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) στις θαλάσσιες μεταφορές, β) σταδιακή (σ.σ. σε βάθος 10ετίας) κατάργηση των φοροελαφρύνσεων στα ναυτιλιακά καύσιμα και γ) στροφή προς εναλλακτικά καύσιμα, τα οποία θα διατηρήσουν μηδενικό φορολογικό συντελεστή.
Παρότι ο στόχος είναι αγαθός (σ.σ. να μειωθεί σταδιακά η ετήσια μέση ένταση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ξεκινώντας από 2% το 2025 σε έως 75% το 2050), η 4ετής περίοδος προσαρμογής (2023-26) είναι σύντομη, προκαλώντας δυσανάλογες οικονομικές συνέπειες σε χώρες-μέλη με μεγάλο αριθμό νήσων, όπως η Ελλάδα, οι οποίες αποτελούν ταυτόχρονα τουριστικούς προορισμούς.
Η στροφή σε εναλλακτικά καύσιμα και η αγορά δικαιωμάτων εκπομπών θα εκτινάξει το λειτουργικό κόστος των ακτοπλοϊκών εταιρειών (από +33 εκατ. το 2023 σε +207 εκατ. ευρώ το 2026), πυροδοτώντας αυξήσεις στις τιμές των εισιτηρίων, που σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, θα ξεκινήσουν από 5% (2023) φθάνοντας στο 30% (2026) καθώς και υποβάθμιση των υπηρεσιών (μείωση δρομολογίων, αυξημένοι χρόνοι εξυπηρέτησης, μειωμένη δαπάνη ανανέωσης/ανακαίνισης στόλου κ.ά.).
Η μελέτη εκτιμά ότι θα προκύψει κλιμακούμενη μείωση της επιβατικής κίνησης μέσω ακτοπλοϊκών συνδέσεων, που θα φθάσει σε 5,4 εκατ. επιβάτες (-28,2%) το 2026. Θα προέλθει, δε, κατά κύριο λόγο, από τη μειωμένη διακίνηση τουριστών. Ειδικότερα προβλέπεται ότι το 2026 θα διακινηθούν σχεδόν 4 εκατ. λιγότεροι ημεδαποί και ξένοι επισκέπτες.
Οι απώλειες από τυχόν εφαρμογή των προτάσεων της Κομισιόν στην οικονομία ξεκινούν από 212 εκατ. ευρώ το 2023 και φθάνουν σε 903 εκατ. ευρώ (0,3% του ΑΕΠ) το 2026, εκ των οποίων τα 730 εκατ. ευρώ αποτελούν τις παράπλευρες οικονομικές επιπτώσεις από τη μείωση της επισκεψιμότητας στα νησιά της χώρας.
Ο αντίκτυπος θα είναι μεγάλος καθώς προβλέπεται να χαθούν 29 χιλ. θέσεις εργασίας, εκ των οποίων το 90% στις νησιωτικές περιοχές, ενώ τα φορολογικά έσοδα του κράτους υπολογίζεται ότι μειώνονται κατά 761 εκατ. ευρώ (σ.σ. σε καθαρή παρούσα αξία) στο σύνολο της τετραετίας (2023-26).
Το μεγαλύτερο πλήγμα σε Νότιο Αιγαίο και Κρήτη
Επιπρόσθετα, η αύξηση των εισιτηρίων για επιβάτες και οχήματα θα επιφέρει αυξημένο κόστος διαβίωσης για τους κατοίκους των νησιωτικών περιοχών. Η μελέτη του ΙΟΒΕ υπολογίζει την επίπτωση του κόστους στα 58 εκατ. ευρώ το 2026, χρονιά που με βάση τις προτάσεις της Κομισιόν, θα τεθούν σε πλήρη ισχύ οι προτεινόμενες διατάξεις για αγορές δικαιωμάτων εκπομπών και εναρμόνιση των φορολογικών συντελεστών στα ναυτιλιακά καύσιμα.
Η Κρήτη θα σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος καθώς το κόστος διαβίωσης αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 27 εκατ. ευρώ. Τη μεγαλύτερη πίεση, όμως, από τη μείωση της τουριστικής κατανάλωσης και την αύξηση του κόστους διαβίωσης αναμένεται να δεχθεί η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Το ΑΕΠ της περιφέρειας υπολογίζεται ότι θα μειωθεί κατά 8,2% (522 εκατ. ευρώ) ως το 2026, θα χαθούν 19 χιλ. θέσεις εργασίας, ενώ το κόστος διαβίωσης θα αυξηθεί κατά 16,5 εκατ. ευρώ. Οι επιπτώσεις είναι ακόμη μεγαλύτερες για τα νησιά που συνδέονται με την ηπειρωτική χώρα μόνο μέσω θαλάσσης.
Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα διαθέτει 120 κατοικημένα νησιά που συνδέονται ακτοπλοϊκά με την ηπειρωτική χώρα, όλα τα πλοία στις εγχώριες γραμμές (και σε αυτές της Αδριατικής) χρησιμοποιούν πετρέλαιο ως καύσιμο, ενώ τα λιμάνια δεν διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές για ανεφοδιασμό των πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα. Τέλος, όλα τα εναλλακτικά καύσιμα, εκτός από το φυσικό αέριο και τη μεθανόλη, δεν έχουν ακόμη εγκριθεί σε επίπεδο Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού.
Οι προτάσεις για στήριξη της ακτοπλοΐας από το Ταμείο Ανάκαμψης
Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα προτείνεται η υλοποίηση στοχευμένων παρεμβάσεων με χρήση επιδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ειδικότερα, μελέτη της Grant Thornton προτείνει:
- την ένταξη στις δράσεις πράσινης μετάβασης επενδύσεων για εγκατάσταση συστημάτων χρήσης εναλλακτικών καυσίμων (ανάπτυξη και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα πλοία),
- αναβάθμιση υποδομών, μέσω των δράσεων του ΤΑΑ για οικονομικό μετασχηματισμό, με σκοπό την εξυπηρέτηση δρομολόγιων και πλοίων,
- παροχή στοχευμένων ενισχύσεων για τον κλάδο ακτοπλοΐας και διευκόλυνση πρόσβασης σε δανειακά κεφάλαια, με μείωση του κόστους δανεισμού τους,
- την ένταξη στις δράσεις ψηφιακής μετάβασης επενδύσεων από ακτοπλοϊκές στον εκσυγχρονισμό δικτύων και την αυξημένη διασυνδεσιμότητα,
- και την ένταξη στα προγράμματα απασχόλησης επαγγελματικής εκπαίδευσης προσωπικού και επανεκπαίδευσης ανθρώπινου δυναμικού στο πλαίσιο της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων.