Η απάντηση στον γρίφο τι θα κάνουν τελικά οι ευρωπαϊκές εταιρείες απέναντι στην απαίτηση Πούτιν να πληρώνεται το ρωσικό φυσικό αέριο με τον νέο μηχανισμό που προτείνεται, θα δοθεί με βάση δύο παραμέτρους: τον βαθμό εξάρτησης των κρατών-μελών, σε συνδυασμό με την εμπορική πραγματικότητα που απορρέει από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια τα οποία έχουν υπογραφεί.
Ήδη η Σλοβακία, μία από τις χώρες με υψηλή εξάρτηση από το ρωσικό αέριο, λέει το πρώτο «ντα», με τη Γαλλία να ανοίγει παράθυρο συμμόρφωσης. Η υπουργός Οικολογίας Μπάρμπαρα Πομπιλί, σε δηλώσεις της στο Bloomberg, την προηγούμενη Παρασκευή, εξέφρασε την άποψη ότι δεν θεωρεί το αίτημα ως παραβίαση της σύμβασης, καθώς οι εταιρείες θα μπορούν να πληρώνουν σε ευρώ. «Δεν αλλάζει τίποτα για τις γαλλικές εταιρείες, εφόσον συνεχίσουν να πληρώνουν σε ευρώ και δεν υπάρχει κίνδυνος αθέτησης των συμβολαίων», είπε.
Οι ευρωπαϊκές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών, που άρχισαν να δέχονται σταδιακά από την 1η Απριλίου ειδοποιήσεις από την Gazprom για τον νέο τρόπο πληρωμής, αναλύουν και εξετάζουν τα νέα δεδομένα, αποφεύγοντας προς το παρόν να ανοίξουν τα χαρτιά τους. Ωστόσο, όπως άρχισε να αχνοφαίνεται, δεν θα είναι δυνατή μια κοινή στάση σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Πρώτα πρώτα, γιατί είναι δύσκολη η άμεση αντικατάσταση 170 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου που τροφοδοτεί η Ρωσία την Ευρώπη, τα περισσότερα από τα οποία είναι δεσμευμένα σε μακροπρόθεσμα συμβόλαια. Με κράτη-μέλη να είναι εξαρτημένα έως και 85%.
Δεύτερον και εξίσου σημαντικό είναι ο όρος take or pay close που περιλαμβάνουν τα συμβόλαια αυτά. Όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής και Γεωπολιτικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας Θεόδωρος Τσακίρης, ο μέσος όρος του take or pay είναι 75-80%, κάτι που σημαίνει ότι αν έχεις ένα συμβόλαιο 10 δισ. ευρώ, πρέπει να πληρώσεις 8 δισ. ευρώ, ασχέτως αν καταναλώσεις ή όχι. Αυτό συνιστά μια σκληρή αλλά εμπορική πραγματικότητα.
Μάλιστα, ο κ. Τσακίρης επικαλέστηκε την ισπανική Ομοσπονδία εταιρειών φυσικού αερίου SediGas, που λειτουργεί από το 1970 και η οποία έχει ως το 2030 μακροπρόθεσμα συμβόλαια με την Gazprom της τάξης των 100 δισ. ευρώ, τα οποία μετά το 2030 μειώνονται στα 50 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, πριν από μόλις μερικούς μήνες, μεγάλοι καταναλωτές φυσικού αερίου στη Δανία, την Αυστρία και την Ουγγαρία υπέγραψαν μακροπρόθεσμα συμβόλαια με την Gazprom.
Όσο για την ελληνική πραγματικότητα, υπάρχουν τρία μακροπρόθεσμα συμβόλαια που έχουν συνάψει ΔΕΠΑ, Κοπελούζος και Mytilineos, τα δύο από τα οποία, όπως είπε ο ίδιος, λήγουν το 2026 και το ένα το 2030.
Αυτό που λέει, με άλλα λόγια, ο καθηγητής είναι ότι εκτός από το πρόβλημα εξάρτησης μίας χώρας από το ρωσικό αέριο, οι εταιρείες θα σταθμίσουν πολύ σοβαρά και τις οικονομικές υποχρεώσεις που απορρέουν για τις ίδιες από τη μη τήρηση του συμβολαίου τους. Η ρήτρα take or pay τις δεσμεύει καταλυτικά.
Ο κ. Τσακίρης επισημαίνει ότι η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι παντελώς ανεδαφική για τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια, όπως ευαγγελίζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί, τονίζει, στην επόμενη 10ετία έως 15ετία. Το ίδιο, όμως, λέει, θα επιχειρήσει να πράξει και η Ρωσία. Ήδη, το 70% των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου κατευθύνεται εκτός Ευρώπης, καθώς και το 52% του ρωσικού πετρελαίου.
Στα επόμενα χρόνια, Ρωσία, Κίνα, Ινδία θα επιταχύνουν, σύμφωνα με τον κ. Τσακίρη, την αποδολαριοποίηση του διεθνούς εμπορίου, υπέρ του χρυσού, των πολύτιμων μετάλλων και των δικών τους εθνικών νομισμάτων, δημιουργώντας, παράλληλα, συμπαγή συστήματα εναλλακτικών πληρωμών που θα υποκαταστήσουν το swift.
Ήδη η Ρωσία δείχνει τις προθέσεις της και ως ένα λόγο αποφυγής τυχόν ευρωπαϊκών κυρώσεων, που θα μπλόκαραν τις πληρωμές των εξαγωγών της.