Την Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου, η διαΝΕΟσις διοργάνωσε μια δημόσια διαδικτυακή συζήτηση για την καινοτομία και τις νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ελλάδα, με αφορμή τη δημοσίευση δύο σχετικών ερευνών. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη τη συζήτηση εδώ.
Στη συζήτηση, την έναρξη της οποίας χαιρέτισαν ο Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Χρίστος Δήμας και ο Γενικός Διευθυντής της διαΝΕΟσις Διονύσης Νικολάου και συντόνισε ο Διευθυντής Περιεχομένου της διαΝΕΟσις Θοδωρής Γεωργακόπουλος, συμμετείχαν οι: Γιάννης Τσακίρης, Υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Αρίστος Δοξιάδης, Αντιπρόεδρος ΕΣΕΤΕΚ, μέλος του Advisory Board διαΝΕΟσις, Partner - Big Pi Ventures, Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις, Ρούλα Μπαχταλιά, Διευθύντρια & μέλος Συντονιστικής Επιτροπής egg - enter•grow•go | Eurobank, Μέλος ΕΣΕΤΕΚ, και Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Αντιπρόεδρος, MIT Enterprise Forum Greece.
Ο Διονύσης Νικολάου τόνισε τη σημασία της νέας έρευνας της διαΝΕΟσις για τις νεοφυείς επιχειρήσεις στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι ο τομέας της καινοτομίας της έρευνας αποτελεί προτεραιότητα για τη διαΝΕΟσις.
Ο οργανισμός έχει πραγματοποιήσει σειρά μελετών και σχετικών δράσεων, με πιο πρόσφατη τη διοργάνωση μιας κλειστής συνάντησης εργασίας με ανθρώπους ειδικούς στο χώρο, όπου με τη συμβολή των δικών τους γνώσεων διαμορφώθηκε μια ολοκληρωμένη πρόταση για ολόκληρο το οικοσύστημα της καινοτομίας. Ο κ. Νικολάου χαρακτήρισε τα σημαντικά προβλήματα, όπως η χρηματοδότηση, οι διαδικασίες και η γραφειοκρατία, ως προκλήσεις, οι οποίες θα πρέπει να απαντηθούν τόσο σε πολιτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο επιχειρηματικής κοινότητας διότι η συνεργασία αυτή μπορεί να αποφέρει λύσεις.
Κατά τον χαιρετισμό του, ο Υφυπουργός Χρίστος Δήμας μίλησε για την έλλειψη δεδομένων του οικοσυστήματος καινοτομίας η οποία δημιούργησε την ανάγκη υιοθέτησης ενός εθνικού μητρώου νεοφυών επιχειρήσεων. Αυτή είχε ως αποτέλεσμα το Elevate Greece, το οποίο «μέσα σε 15 μήνες έχει εξελιχθεί σε κάτι πολύ περισσότερο από μια πλατφόρμα», όπως είπε. Επεσήμανε ότι εκτός από την επίσημη καταγραφή και χαρτογράφηση του οικοσυστήματος, το Elevate Greece εφαρμόζει δημόσιες και ιδιωτικές πολιτικές προς όφελος των επιχειρήσεων. Ανάμεσα στις δράσεις αυτές είναι η θέσπιση κινήτρων για επενδυτικούς αγγέλους, κίνητρα για την απόκτηση των μετοχών προαίρεσης (stock options), η δράση ΕΣΠΑ για την ενίσχυση της ρευστότητας των οφειλών επιχειρήσεων λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας, η διοργάνωση των πρώτων βραβείων επιχειρηματικότητας, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, καθώς και συμβουλευτικές υπηρεσίες και mentoring.
Τον κύκλο των τοποθετήσεων άνοιξε η Φαίη Μακαντάση, η οποία παρουσίασε τα βασικά σημεία και συμπεράσματα των τριών σχετικών μελετών που έχει πραγματοποιήσει η διαΝΕΟσις: 1) Η Έρευνα ως Μοχλός Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας (2016), 2) Η Ελλάδα που Μαθαίνει, Ερευνά, Καινοτομεί και Επιχειρεί (2021), και 3) Χαρτογράφηση Ελληνικού Οικοσυστήματος Νεοφυών Επιχειρήσεων (2022). Αρχικά, προσδιόρισε τους τέσσερις πυλώνες που συνθέτουν ένα σύστημα καινοτομίας: α) έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, β) καινοτομία, γ) επιχειρηματικότητα εντάσεως γνώσης και, δ) οικοδόμηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων, και η μεταξύ τους διασύνδεση. Ανέλυσε την υφιστάμενη κατάσταση και τα προβλήματα που υπάρχουν ως προς τη χρηματοδότηση, τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα, τις δαπάνες Ε&Α, τα θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας, τη δικτύωση και την εξωστρέφεια, την οικοδόμηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων, και τον επιχειρηματικό ιστό.
Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρθηκε στις προτάσεις πολιτικής της μελέτης, όπως είναι η καθιέρωση ενός μόνιμου εθνικού προγράμματος έρευνας και η ενίσχυση του ερευνητικού δυναμικού, που έχουν ως στόχο η χώρα να οδηγήσει το παραγωγικό της μοντέλο προς ένα σύστημα καινοτομίας. Στη συνέχεια, η Δρ. Μακαντάση περιέγραψε τα χαρακτηριστικά των νεοφυών επιχειρήσεων όπως αυτά προέκυψαν από την έρευνα της διαΝΕΟσις ως προς το προφίλ των startups και των ιδρυτών τους, τη χρηματοδότησή τους και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν. Επίσης, παρουσίασε τις προτάσεις προς τη βελτίωση του οικοσυστήματος, οι οποίες ήταν αποτέλεσμα των συνεντεύξεων με εμπλεκόμενους φορείς που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης της διαΝΕΟσις.
Ο Υφυπουργός Γιάννης Τσακίρης, επικεντρώθηκε στο θέμα των χρηματοδοτικών εργαλείων που υπάρχουν διαθέσιμα για τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Αναφερόμενος στις εξαγορές (exit) εταιρειών, είπε ότι «αυτές προήλθαν από χρηματοδοτικά εργαλεία», τα οποία ξεκίνησαν πριν 10 χρόνια με την πρωτοβουλία Jeremie, συνεχίστηκαν με το Equifund, και τώρα με την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία «διαθέτει πάνω από 2 δισεκατομμύρια ευρώ προκειμένου αυτά να συνδεθούν με ιδιωτικά κεφάλαια και να επενδυθούν σε επιχειρήσεις στην Ελλάδα, και μεγάλο κομμάτι αυτών των χρημάτων αφορά startups και καινοτόμες επιχειρήσεις». Ο Υφυπουργός υπογράμμισε τις προσπάθειες της κυβέρνησης τα τελευταία χρόνια για ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, όπως η αύξηση κινήτρων για προσέλκυση εργατικού δυναμικού και οι κινήσεις για τη διαμόρφωση εξειδικευμένων αγορών (niche markets). Αναφέρθηκε στη δημιουργία του πρώτου συνεπενδυτικού fund επιχειρηματικών αγγέλων στην Ελλάδα, με τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων. Κλείνοντας, είπε ότι «οι πρωτοβουλίες αυτές είναι αποτέλεσμα μίας συστηματικής δουλειάς πάνω στην χρηματοδότηση των επιχειρήσεων με συγκεκριμένα χρηματοδοτικά εργαλεία», προς όφελος επίσης της «εισροής εγκεφάλων» (brain gain).
Στη συνέχεια, ο Αρίστος Δοξιάδης μίλησε για την υφιστάμενη κατάσταση του οικοσυστήματος και εστίασε σε δύο ζητήματα. Πρώτον, τόνισε τα «εντυπωσιακά αποτελέσματα» που παρατηρούνται τα τελευταία δύο χρόνια, μέσα από τις «εξόδους», δηλαδή εταιρείες που αγοράστηκαν από μεγάλους επενδυτές ή διεθνείς επιχειρήσεις σε πολύ υψηλές τιμές, καθώς και μέσα από τα σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια που έχουν κερδίσει άλλες εταιρείες. Σύμφωνα με τον κ. Δοξιάδη, υπάρχουν 15 με 20 τέτοιες περιπτώσεις στην Ελλάδα που είτε μέσω επένδυσης είτε μέσω εξαγοράς αποτιμήθηκαν σε πάνω από 100 εκατ. ευρώ. Δεύτερον, παρατήρησε, ωστόσο, την έλλειψη ανάπτυξης επιχειρήσεων «βαθιάς τεχνολογίας», που τις συναντάμε κυρίως στους τομείς της βιοεπιστήμης και της ιατρικής, της ενέργειας, των νέων υλικών και της καθαρής τεχνολογίας, των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης. Ως αιτία αυτού εντόπισε την έλλειψη πρωτοποριακής έρευνας, παρόλη την ποιοτική έρευνα που υπάρχει στη χώρα. Με την ιδιότητα του ως αντιπρόεδρος ΕΣΕΤΕΚ, επεσήμανε την ανάγκη για ένα μηχανισμό «ο οποίος όχι μόνο θα αξιολογεί τις αιτήσεις που έρχονται από τα κάτω, δηλαδή τα ερευνητικά κέντρα, αλλά να θέτει και προτεραιότητες ως προς τους τομείς που θα χρηματοδοτούνται από το κράτος». Μίλησε για απουσία κινήτρων προς τους ερευνητές για να ασχοληθούν περισσότερο με αποτελέσματα που θα είναι εμπορευματικά αξιοποιήσιμα, καθώς και για την ανάγκη βελτίωσης των μηχανισμών μεταφοράς τεχνολογίας. Επίσης, αναφέρθηκε στο ρόλο που μπορεί να παίξει η αξιοποίηση των γνώσεων και της εμπειρίας της διασποράς στην ενίσχυση του οικοσυστήματος. Τέλος, περιέγραψε τα funds που δραστηριοποιούνται στη χώρα, εξηγώντας ότι πλέον έχουμε funds τρίτης γενιάς.
Τον λόγο στη συνέχεια έλαβε η Ρούλα Μπαχταλιά, η οποία έδωσε έμφαση στη σημασία της διεύρυνσης του οικοσυστήματος, καθώς, όπως είπε, «η αύξηση του πλήθους και η περαιτέρω ανάπτυξη των καινοτόμων επιχειρήσεων είναι σημαντικός στόχος γιατί θα βοηθήσει στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας και θα ωφελήσει στην ανάπτυξη». Περιέγραψε τις δράσεις και τις υπηρεσίας του egg στα 9 χρόνια λειτουργίας του ως πρόγραμμα επιχειρηματικής επιτάχυνσης. Αναφέρθηκε στις προτάσεις που είχε υποβάλει ο οργανισμός το 2019 για την ανάπτυξη του συστήματος καινοτομίας προς την πολιτεία, επισημαίνοντας ότι τα ευρήματα της έρευνας της διαΝΕΟσις είναι συναφή με εκείνα.
Στη συνέχεια, ανέπτυξε τρεις τοποθετήσεις-γενικές προτάσεις, οι οποίες, όπως προσδιόρισε, «πιστεύουμε ότι ότι θα φέρουν την Ελλάδα ψηλά στους ευρωπαϊκούς δείκτες καινοτομίας και επιχειρηματικότητας»: 1) Η γρήγορη υλοποίηση από την πολιτεία όλων των προγραμμάτων και των δράσεων που έχουν ανακοινωθεί και βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια εξέλιξης θα δημιουργήσει μια θετική ανάπτυξη του οικοσυστήματος καινοτομίας. 2) Όλο και περισσότεροι επιχειρηματικοί κολοσσοί εντάσσουν στη στρατηγική τους και συνεργασίες με startups. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο να δοθούν περαιτέρω κίνητρα σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις να αφομοιώσουν καινοτομίες, να συνεργαστούν συγκεκριμένα με startups για τον δικό τους ταχύτερο ψηφιακό μετασχηματισμό. Έτσι, θα δημιουργηθεί πιο γρήγορα η ώσμωση της καινοτόμου με την ώριμη επιχειρηματικότητα ώστε να δημιουργηθεί ένα βιώσιμο μοντέλο καινοτομίας για όλους τους στη χώρα. 3) Παρόλο που η συνεργασία μεταξύ επενδυτικών φορέων, γραφείων μεταφοράς τεχνολογίας των πανεπιστημίων και επιταχυντών είναι στο σωστό δρόμο, οι πόροι είναι περιορισμένοι. Περαιτέρω κίνητρα σε επιχειρηματικούς επιταχυντές θα έχουν στόχο την αναπτυχθούν οικονομίες κλίμακας και να βοηθήσουν σε αυτή την κοινή προσπάθεια με στόχο την αύξηση του πλήθους των καινοτόμων επιχειρήσεων που μπορούν να κάνουν «escape».
Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου μίλησε για την κατάσταση της μεταφοράς τεχνολογίας στη χώρα, με βάση την εμπειρία του από το MIT Enterprise Forum Greece. Αναφέρθηκε στο «ελληνικό παράδοξο», το οποίο, όπως είπε, δείχνει ότι παρόλο που υπάρχουν οι ακαδημαϊκοί με αρκετά υψηλό επιστημονικό αποτέλεσμα και το εγγενές επιχειρηματικό δαιμόνιο των Ελλήνων, λείπουν οι επαγγελματικές δεξιότητες, η δικτύωση, και τα τεχνικά επιχειρηματικά κεφάλαια και υπάρχει αποστροφή κινδύνου. Ο κ. Παπακωνσταντίνου περιέγραψε το πώς δημιουργήθηκε ο οργανισμός σε συνεργασία με το MIT Enterprise Forum με στόχο να ανατρέψει αυτή την κατάσταση. Με την νοοτροπία ότι «η επιχειρηματικότητα είναι μια τέχνη που μαθαίνεται», τα προγράμματα του MIT Enterprise Forum Greece αφορούν τους νέους επιχειρηματίες, αλλά και τους ερευνητές και τους επενδυτές στο χώρο της τεχνολογίας. Παράλληλα, σημαντικό στόχο αποτελεί η εμπλοκή της ελληνικής διασποράς. Ο κ. Παπακωνσταντίνου επιβεβαίωσε την ύπαρξη σημαντικού τεχνολογικού δυναμικού, το οποίο μπορεί να μεταμορφωθεί σε επιχειρηματικό δυναμικό αν του δοθούν τα εργαλεία για ανάπτυξη τέτοιων ικανότητων. Κλείνοντας, τόνισε ότι η ελληνική επιχειρηματικότητα χρειάζεται περισσότερους μηχανικούς, προερχόμενους από τη χώρα αλλά και από το εξωτερικό, και ενίσχυση των υποδομών ώστε να βελτιωθεί η εφοδιαστική αλυσίδα των νεοφυών επιχειρήσεων από την έρευνα και τη μεταφορά τεχνολογίας.
Ακολούθησε ένας δεύτερος κύκλος τοποθετήσεων από τους ομιλητές, οι οποίοι απάντησαν σε κάποιες από τις δεκάδες ερωτήσεις και τα σχόλια των συμμετεχόντων που είχαν διατυπωθεί κατά τη διάρκεια της συζήτησης.
Πιο συγκεκριμένα, ο Υφυπουργός Χρίστος Δήμας, έδωσε κάποια στοιχεία από την πρώτη μελέτη του Elevate Greece, η οποία θα δημοσιευτεί εντός του Φεβρουαρίου. Υπογράμμισε την αυστηρότητα των κριτηρίων εισαγωγής στο Elevate Greece, καθώς ενδεικτικά από τις 1170 αιτήσεις που δέχτηκε, ενεγράφησαν 533 νεοφυείς επιχειρήσεις. Αναφέρθηκε στην ανάγκη και τις προσπάθειες ενίσχυσης της γυναικείας επιχειρηματικότητας και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιφέρεια. Έδωσε απαντήσεις για το πρόγραμμα Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ, σχετικά με τους τομείς της αξιολόγησης και των πληρωμών. Σχετικά με τις δαπάνες, ανέφερε ότι στόχος είναι η αύξηση των δημοσίων δαπανών, επεσήμανε ωστόσο ότι λείπουν οι ιδιωτικές δαπάνες έρευνας για τις οποίες γίνονται προσπάθειες να δοθεί ώθηση στις επιχειρήσεις μέσω της αύξησης των αποσβέσεων.
Ο Υφυπουργός Γιάννης Τσακίρης απάντησε σε ερωτήματα σχετικά με τα εργαλεία χρηματοδότησης. Επεσήμανε την ανάγκη διαμόρφωσης ενιαίας πολιτικής για την κατεύθυνση της τεχνολογίας στη χώρα ώστε να τεθούν προτεραιότητες στις ερευνητικές προτάσεις που χρηματοδοτούνται. Μίλησε για τις προσπάθειες του Υπουργείου να δημιουργηθεί νομικό πλαίσιο για το crowdfunding ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα που έχουν παρατηρηθεί διεθνώς, ενώ αναφερόμενος στις μικροπιστώσεις επεσήμανε την έλλειψη παρόχων στην Ελλάδα. Τόνισε τη σημασία ενίσχυσης των περιφερειακών δομών φιλοξενίας νεοφυών επιχειρήσεων. Τέλος, αναφέρθηκε στα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών και τον νέο κύκλο που θα ξεκινήσει, στον οποίο η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων θα παίζει καταλυτικό ρόλο ως ο βασικός χρηματοδότης.
Ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, μίλησε για τις υποδομές και τις προσπάθειες που χρειάζονται για να υποστηριχθεί η μεταφορά τεχνολογίας. Ο Αρίστος Δοξιάδης, αναφέρθηκε στις δεξιότητες που χρειάζεται να αναπτύξουν περισσότερο οι ιδρυτές και το προσωπικό των νεοφυών επιχειρήσεων. Τέλος, η Ρούλα Μπαχταλιά υπογράμμισε ότι αυτό που λείπει κυρίως στα πρώτα βήματα των νεοφυών επιχειρήσεων είναι το πλήθος των ατόμων στην ομάδα, καθώς υπάρχει έλλειψη ποικιλότητας ως προς το φύλο, την ηλικία, και το γνωστικό αντικείμενο. Πρόσθεσε ότι η εμπειρία από την πανδημία έδειξε ότι η απουσία φυσικής παρουσίας δεν αποτελεί εμπόδιο για την αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ θερμοκοιτίδων και επιχειρήσεων.