Διατήρησε την αξιολόγηση ΒΒ για το ελληνικό αξιόχρεο η Fitch ενώ αναβάθμισε τις προοπτικές (outlook) της χώρας σε θετικές απο σταθερές, κάτι που ανοίγει το δρόμο για αναβάθμιση σε "ΒΒ+", δηλ, ένα σκαλί κάτω απο την επενδυτική κατηγορία, μέσα στους επόμενους 12 μήνες.
O οίκος επισημαίνει ότι αναμένει συνέχεια της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας το 2022 με ρυθμό 4,1% ενώ αντίστοιχος ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται και το 2023.
Η Fitch ήταν ο πρώτος μεγάλος οικος αξιολόγησης που αναβάθμισε την Ελλάδα στη βαθμίδα "ΒΒ" με σταθερές προοπτικές. Στο μεταξύ, ο S&P και η DBRS αναβάθμισαν την Ελληνική Δημοκρατία στην ίδια βαθμίδα και θετικές προοπτικές. Με την αναβάθμιση των προοπτικών σε θετικές, η Fitch εναρμονίζεται ουσιαστικά με τους άλλους δυο οίκους. Η Moody's υπολείπεται κατά μια βαθμίδα.
Η οικονομία
Οπως εκτιμά ο οίκος, η ισχυρή ανάπτυξη και η πτώση του δημοσιονομικού ελλείμματος θα στηρίξουν την ταχύτερη του αναμενόμενου μείωση του δημόσιου χρέους, στο πλαίσιο και του χαμηλού κόστους δανεισμού. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο στη βελτίωση της ποιότητας ενεργητικού, μειώνοντας δραστικά το επίπεδο των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) και ενισχύοντας την ικανότητά τους να παρέχουν πιστώσεις στην πραγματική οικονομία.
Η οικονομική δραστηριότητα στην Ελλάδα έχει ανακάμψει με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι ανέμενε η Fitch κατά την προηγούμενη αξιολόγηση τον Ιούλιο του 2021. Η Fitch εκτιμά ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ για το σύνολο του έτους ήταν 8,3%, σημαντικά υψηλότερη από την πρόβλεψή τον Ιούλιο για 4,3%. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στο εννεάμηνο έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2020.
Ο οίκος εκτιμά ότι η ανάκαμψη θα συνεχιστεί το 2022, καθώς θα επιταχύνεται η ανάπτυξη των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, με την οικονομία να καταγράφει ανάπτυξη 4,1% και αντίστοιχο ρυθμό ανάπτυξης το 2023. Οι επιχορηγήσεις στο ελληνικό Σχέδιο Ανθεκτικότητας και Ανάπτυξης ανέρχονται σε περίπου 18 δισ. ευρώ (λίγο κάτω από το 10% του ΑΕΠ του 2019), που θα εκταμιευθούν σε διάστημα έξι ετών.
Η πανδημία αποτελεί βραχυπρόθεσμο κίνδυνο για την οικονομική δραστηριότητα, κατά την άποψη της Fitch. Οι μολύνσεις από κορωνοϊό στην Ελλάδα αυξήθηκαν σημαντικά το φθινόπωρο, και με υψηλότερο ρυθμό πρόσφατα με την εξάπλωση της παραλλαγής Omicron. Η ελληνική κυβέρνηση έχει εισαγάγει περιορισμούς που θα μπορούσαν να επιβαρύνουν την οικονομική δραστηριότητα. Ένας περαιτέρω κίνδυνος για τις προβλέψεις της Fitch είναι ενδεχόμενη καθυστέρηση στην υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων που προβλέπονται από το ελληνικό σχέδιο.
Το χρέος
Οπως επισημαίνει ο οίκος, ο συνδυασμός ισχυρότερης της αναμενόμενης οικονομικής ανάπτυξης και μείωσης του ελλείμματος λόγω σημαντικής μείωσης στα μέτρα στήριξης που σχετίζονται με την πανδημία θα υποστηρίξει τη μείωση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η Fitch εκτιμά ότι ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ μειώθηκε στο 198,4% το 2021 από 206,3% το 2020 και προβλέπει ότι θα μειωθεί στο 190,3% φέτος και στη συνέχεια στο 185,3% ως το τέλος του 2023.
Η Ελλάδα θα αποπληρώσει εκκρεμή δάνεια του ΔΝΤ το 2022 και θα προπληρώσει τις δόσεις των δανείων του 2022 και 2023 από το πρόγραμμα που συμφωνήθηκε το 2010. Συνολικά, αυτές οι πληρωμές θα ανέλθουν σε 7,2 δισ. ευρώ (περίπου 3,8% του προβλεπόμενου ΑΕΠ), και ο οίκος υποθέτει ότι περίπου το ήμισυ του ποσού θα χρηματοδοτηθεί από ταμειακά αποθέματα. Την ίδια στιγμή, η νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) συνεχίζει να στηρίζει τις συνθήκες χρηματοδότησης.
Οι τράπεζες
Οι ελληνικές τράπεζες συνέχισαν να βελτιώνουν την ποιότητα ενεργητικού τους μέσω τιτλοποιήσεων που υποστηρίζονται από το σχήμα Ηρακλής, αλλά και άλλων πωλήσεων. Η κυβέρνηση παρέτεινε το καθεστώς τον Απρίλιο του 2021 για επιπλέον 18 μήνες έως τον Οκτώβριο του 2022, αυξάνοντας το κονδύλι για τις εγγυήσεις που προσφέρονται. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώθηκαν κατά πολύ το 2021, στα 20,9 δισ. ευρώ από 60 δισ. ευρώ πριν από έναν χρόνο, με τον δείκτη ΝΡL να υποχωρεί στο 15,0% από 36,3%.
Ο οίκος αναμένει περαιτέρω βελτίωση στην ποιότητα ενεργητικού των τραπεζών εφέτος, αν και υπάρχουν ρίσκα για νέα κόκκινα δάνεια, ειδικά από πιο ευάλωτους δανειολήπτες που εξακολουθούν να επωφελούνται από μέτρα στήριξης.
Η αξιολόγηση «BB» της Ελλάδας αντικατοπτρίζει επίσης τους ακόλουθους βασικούς παράγοντες αξιολόγησης:
Η Ελλάδα έχει υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα που ξεπερνά κατά πολύ τον διάμεσο «BB» και «BBB». Οι βαθμολογίες διακυβέρνησης και οι δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης συγκαταλέγονται στους υψηλότερους έναντι ανάλογων αξιολογήσεων. Αυτά τα στοιχεία έρχονται σε αντίθεση με τους υψηλούς δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων και πολύ μεγάλα αποθέματα δημόσιου και εξωτερικού χρέους.
Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε απότομα λόγω της πανδημίας και το απόθεμα χρέους θα παραμείνει πολύ μεγάλο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Το 2023, ο δείκτης χρέους προς ΑΕΠ προβλέπεται να είναι ο δεύτερος υψηλότερος μεταξύ των επιμέρους χωρών που αξιολογεί η Fitch και πάνω από 3 φορές την διάμεση πρόβλεψη στις αξιολογήσεις «BB» (56% του ΑΕΠ).
Ταυτόχρονα, υπάρχουν παράγοντες που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, κατά την άποψή της Fitch. Το απόθεμα ρευστότητας της Ελλάδας είναι σημαντικό (περίπου 18% του ΑΕΠ στο τέλος του 2021). Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού δημοσίου χρέους σημαίνουν ότι το κόστος εξυπηρέτησης είναι χαμηλό (η πρόβλεψη τόκων προς έσοδα για φέτος είναι 5,6%, σε σύγκριση με τη διάμεση πρόβλεψη στις αξιολογήσεις «BB» που είναι 9,7%) και οι αποπληρωμές είναι διαχειρίσιμες. Η μέση διάρκεια του ελληνικού χρέους είναι μεταξύ των ευρύτερων από κάθε κράτος, στα 20,5 χρόνια. Επιπλέον, το απόθεμα χρέους έχει ως επί το πλείστον σταθερό επιτόκιο, περιορίζοντας τον κίνδυνο από πιθανές αυξήσεις επιτοκίων.
Η ένταξη των ελληνικών κρατικών ομολόγων στο έκτακτο πρόγραμμα της ΕΚΤ (PEPP) υπήρξε σημαντική πηγή ευελιξίας χρηματοδότησης, συμβάλλοντας στη διατήρηση των αποδόσεων των ομολόγων σε χαμηλά επίπεδα. Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου, η ΕΚΤ είχε αγοράσει 34,9 δισ. ευρώ (19,4% του προβλεπόμενου ΑΕΠ 2021) ελληνικών κρατικών ομολόγων. Τον Δεκέμβριο, η ΕΚΤ δήλωσε ότι, ενώ οι καθαρές αγορές PEPP θα σταματήσουν από τα τέλη Μαρτίου, η περίοδος επανεπένδυσης των ομολόγων που λήγουν θα παραταθεί κατά ένα έτος έως το τέλος του 2024. Επιπλέον, η ΕΚΤ δήλωσε ότι οι επανεπενδύσεις PEPP μπορούν να προσαρμοστούν σε περιόδους πίεσης της αγοράς και τα ελληνικά ομόλογα μπορούν να αγοραστούν πέρα από τα ρολαρίσματα και τις λήξεις.
Παρά την ισχυρή ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας, ο οίκος πιστεύει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης το 2021 μειώθηκε ελαφρά στο 9,7% του ΑΕΠ από 10,1% το 2020 (διάμεση εκτίμηση ΒΒ: 5,2% του ΑΕΠ). Η διατήρηση του αυξημένου ελλείμματος οφειλόταν στη συνεχιζόμενη στήριξη που παρείχε η κυβέρνηση στον ιδιωτικό τομέα για την πανδημία, με ποσά ύψους 15,6 δισ. ευρώ (8,7% του προβλεπόμενου ΑΕΠ 2021). Η συνεχιζόμενη οικονομική ανάκαμψη και η σταδιακή κατάργηση των μέτρων στήριξης που σχετίζονται με την πανδημία θα επιφέρουν απότομη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, στο 4,1% του ΑΕΠ. «Αναμένουμε περαιτέρω μείωση του ελλείμματος το 2023, στο 2,9% του ΑΕΠ», σημειώνει ο οίκος.
Οι αφίξεις τουριστών στην Ελλάδα αυξήθηκαν σημαντικά μετά τη χαλάρωση των περιορισμών που σχετίζονται με τον κορωνοϊό το 2ο τρίμηνο του 21, με τον αριθμό των αφίξεων το 3ο τρίμηνο του 2021 να ανέρχεται περίπου στο 56% του συνόλου του 2019. Αυτό σημαίνει ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών για το 2021 θα είναι χαμηλότερο από αυτό που αναμένονταν τον περασμένο Ιούλιο (αναθεωρημένη εκτίμηση 4,4% του ΑΕΠ έναντι 5,7%). Ταυτόχρονα, όμως, δεν αναμένεται βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τα επόμενα δύο χρόνια. Η ανάπτυξη που βασίζεται στην εγχώρια ζήτηση συνεπάγεται ισχυρή αύξηση των εισαγωγών, αντισταθμίζοντας την ανάκαμψη στους εξαγωγικούς τομείς συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού. Το καθαρό εξωτερικό χρέος έχει υποχωρήσει από το ανώτατο όριο του 2020, αλλά παραμένει υψηλό (εκτίμηση του 2021 λίγο κάτω από το 150% του ΑΕΠ: «BB» διάμεσος, 18,4%).
Πού θα κριθεί η αξιολόγηση
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε αρνητική ενέργεια/υποβάθμιση αξιολόγησης:
Δημόσια οικονομικά: Αποτυχία μείωσης του δημόσιου χρέους/ΑΕΠ βραχυπρόθεσμα, για παράδειγμα λόγω υψηλότερων από το αναμενόμενο ελλειμμάτων ή αδύναμων οικονομικών επιδόσεων.
Οικονομικά στοιχεία macro: Ανανεωμένοι δυσμενείς κραδασμοί στην ελληνική οικονομία που επηρεάζουν την οικονομική ανάκαμψη ή το μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό δυναμικό της Ελλάδας.
- Διαρθρωτικά Χαρακτηριστικά: Οι δυσμενείς εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα αυξάνουν τους κινδύνους για τα δημόσια οικονομικά και την πραγματική οικονομία, μέσω της αποκρυστάλλωσης ενδεχόμενων υποχρεώσεων στον ισολογισμό του κράτους ή/και της αδυναμίας ανάληψης νέων δανείων για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης.
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε θετική δράση/αναβάθμιση αξιολόγησης:
- Δημόσια Οικονομικά: Εμπιστοσύνη σε σταθερή καθοδική πορεία για τον λόγο δημόσιου χρέους/ΑΕΠ που προκύπτει από τα χαμηλότερα ελλείμματα, την ισχυρή αύξηση του ΑΕΠ και το διατηρούμενο χαμηλό κόστος δανεισμού.
-Διαρθρωτικά: Συνεχής πρόοδος στη βελτίωση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών, που συνάδει με την επιτυχή ολοκλήρωση των συναλλαγών τιτλοποίησης και τις χαμηλότερες χρεώσεις απομείωσης και οδηγεί σε περισσότερες πιστώσεις στον ιδιωτικό τομέα.
-Μακροοικονομικά: Βελτίωση του μεσοπρόθεσμου αναπτυξιακού δυναμικού και των επιδόσεων μετά το σοκ του Covid-19, ιδιαίτερα εάν υποστηρίζεται από την προώθηση του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ και άλλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις