«Τα έσοδα πάνε καλύτερα σε ένα “στρώμα” μεγάλου ελλείμματος. Την έννοια του κοινωνικού μερίσματος πρέπει να τη βγάλουμε από το λεξιλόγιό μας».
Με τη φράση αυτή, κυβερνητικό στέλεχος κλείνει τη συζήτηση για το ενδεχόμενο κοινωνικού μερίσματος στο τέλος της χρονιάς, αφήνοντας την ίδια ώρα ανοιχτό το ενδεχόμενο για «μέτρα ανάγκης», μέτρα δηλαδή τα οποία θα έρθουν να απαντήσουν σε ανάγκες που απορρέουν είτε από την ενεργειακή κρίση είτε την πανδημία. Προς το παρόν, για το 2021 και τα μέτρα ανάγκης είναι καλυμμένα, αλλά όπως έχει αποδείξει η πρόσφατη ιστορία, αυτά αλλάζουν από τον ένα μήνα στον άλλο.
Τα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού στο δεκάμηνο είναι πράγματι ενθαρρυντικά. Δείχνουν υπέρβαση των φορολογικών εσόδων στο δεκάμηνο κατά 1,2 δισ. ευρώ, την ώρα που σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις θεσμών και αναλυτών, ο φετινός ρυθμός ανάπτυξης θα είναι τουλάχιστον 7%.
Θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως με αυτές τις επιδόσεις, ο δρόμος για έξτρα παροχές είναι ανοιχτός, ιδίως από την ώρα που το 2022 εξακολουθεί να ισχύει η γενική ρήτρα διαφυγής, πρακτικά δηλαδή να μην ισχύουν στόχοι και δημοσιονομικοί κανόνες. Μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν επιπόλαιη, σημειώνουν πηγές με γνώση των διεργασιών, αναδεικνύοντας δύο παραμέτρους.
Τον Δεκέμβριο, η ΕΚΤ θα κληθεί να αποφασίσει τι θα γίνει με την Ελλάδα όταν θα λήξει το έκτακτο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων, δεδομένου ότι η χώρα εξακολουθεί να στερείται επενδυτικής βαθμίδας. Η πρόεδρος Λαγκάρντ έχει επί της ουσίας προαναγγείλει συμπερίληψη της Ελλάδας στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων και μετά τη λήξη του PEPP και η «φόρμουλα» αναμένεται να κλειδώσει στη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου. Ένα πακέτο παροχών με δανεικά χωρίς αιτία, δεν θα βοηθούσε σε αυτή την κατεύθυνση, την ώρα που η Ελλάδα προσπαθεί να διατηρήσει την αξιοπιστία της έναντι των αγορών.
Επιπλέον, ο προϋπολογισμός είναι βαθιά ελλειμματικός (πάνω από 7,2 δισ. ευρώ το πρωτογενές έλλειμμα στο δεκάμηνο), το χρέος κινείται στη ζώνη του 200% του ΑΕΠ και το 2022 θα έρθει η ώρα του «λογαριασμού», με τις αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας να ζητούν προσαρμογή στα νέα δεδομένα από το 2023 , αν δεν υπάρξουν νέες ανατροπές.
Άλλωστε, πέραν των 42 δισ. ευρώ που χορηγήθηκαν στην οικονομία με φόντο την πανδημία, τους τελευταίους μήνες φυσικές καταστροφές (500 εκατ. ευρώ) και ενεργειακή κρίση (620 εκατ. ευρώ) έχουν απαιτήσει πάνω από 1,1 δισ. ευρώ πρόσθετων δαπανών, αναλώνοντας μέρος του όποιου έξτρα χώρου δημιούργησε η υψηλή πτήση της ανάπτυξης.
Σε αντιδιαστολή με τα «κοινωνικά μερίσματα», παροχές με μέτρο και αιτία δεν θα πρέπει να αποκλείονται. Για παράδειγμα, στο τραπέζι έχει επανέλθει το ενδεχόμενο χορήγησης Δώρου Χριστουγέννων στους υγειονομικούς, που συνεχίζουν να δίνουν τη μάχη με την πανδημία σε καθημερινή βάση και οι οποίοι έμειναν στην αναμονή μιας έμπρακτης αναγνώρισης από τα περασμένα Χριστούγεννα, όταν το θέμα είχε μπει και πάλι στο τραπέζι χωρίς αποτέλεσμα.
Στον προϋπολογισμό του 2022, ο οποίος κατατίθεται την Παρασκευή στη Βουλή, εκπλήξεις δεν αναμένονται. Αν υπάρξει κάποια αλλαγή στο «σενάριο» των μέτρων στήριξης και ελάφρυνσης, υπάρχει πάντα η περίοδος συζήτησης και ψήφισής του, λίγο πριν τα Χριστούγεννα.