Μια νέα ευκαιρία για την Πολιτεία, την επιχειρηματικότητα και την κοινωνία ταυτόχρονα θα αποτελέσουν τα logistics στη χώρα μας, τα οποία τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να γίνουν… ψηφιακά, ώστε να προσελκύσουν διεθνείς και εγχώριες επενδύσεις.
Προκειμένου να συμβεί αυτό, θα γίνουν σημαντικά βήματα όπως η μείωση των «βημάτων» που απαιτούνται για μία τέτοια επένδυση, αλλά και η αντιμετώπιση της κατάτμησης των αρμοδιοτήτων σε πολλά υπουργεία καθώς δημιουργεί σημαντικές καθυστερήσεις.
Την ίδια στιγμή, οι αναδυόμενες ευκαιρίες στα green logistics και τα logistics του ελληνικού Δημοσίου (υγεία, μέσα μαζικής μεταφοράς, city logistics, agrologistics κ.ά.) θα ενισχυθούν με ένα θετικό χρηματοδοτικό σοκ από το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Ενδεικτικά η εφοδιαστική αλυσίδα περιλαμβάνεται:
- Στον άξονα 1.2 και στην ενότητα «Εξοικονομώ Επιχειρώντας» με ποσό 450 εκατ.
- Στον άξονα 1.3 και στην ενότητα «Υποστήριξη Πράσινης Μεταποίησης και Μεταφορών» με 375 εκατ.
- Στον άξονα 2.1 «Συνδεσιμότητα για τους Πολίτες, τις Επιχειρήσεις και το Κράτος», στον οποίο υπάρχει έμμεση πολλαπλασιαστική συνεισφορά στον τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας.
- Στον άξονα 2.3 «Ψηφιακός Μετασχηματισμός των Επιχειρήσεων» με 375 εκατ., ο οποίος βελτιώνει αποτελεσματικά την οργανωτική και λειτουργική δομή της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η διαΝΕΟσις, στο πλαίσιο έρευνας με τίτλο «Η συμμετοχή της εφοδιαστικής αλυσίδας στην εθνική επανεκκίνηση 2021», δημοσίευσε ένα κείμενο πολιτικής του Νικόλαου Ροδόπουλου για τον κλάδο των logistics. Ο Νικόλαος Ροδόπουλος είναι μέλος Εθνικού Συμβουλίου Ανάπτυξης Logistics και Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος OnLine Data AE και «καταγράφει» όλα τα μελανά σημεία στην εφοδιαστική αλυσίδα σήμερα στη χώρα μας, αλλά και το τι πρέπει να αλλάξει ώστε η Ελλάδα, χρησιμοποιώντας τη θέση της, να απολαύσει όλα τα οφέλη που μπορεί να της επιφέρει η εφοδιαστική αλυσίδα.
Γενικό συμπέρασμα αποτελεί ότι η εφοδιαστική αναδεικνύεται ως πυλώνας υποστήριξης της συνοχής, της εύρυθμης λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας της εθνικής οικονομίας μας. Έρευνες αποτυπώνουν τον ετήσιο τζίρο των logistics από 15 έως 17 δισ. ευρώ.
Υφιστάμενη κατάσταση εφοδιαστικής αλυσίδας και logistics
Με τη «ματιά» της Παγκόσμιας Τράπεζας
Το 2014 η Παγκόσμια Τράπεζα, με τον Δείκτη Απόδοσης Δραστηριοτήτων Logistics (Logistics Performance Index - LPI), κατέτασσε τη χώρα μας στην 44η θέση, πίσω από τη Ρουμανία, την Τουρκία και άλλες «ανταγωνίστριες» χώρες. Αντίστοιχα το 2016, την εποχή των «capital controls», η χώρα κατρακύλησε στην 47η θέση, πίσω ακόμα και από τη Σλοβακία. Το 2018, η Ελλάδα ανέκαμψε κατά τι και βρέθηκε στην 42η θέση.
Τα διεθνή φορτία έχουν μια σημαντική βελτίωση -από την 73η και 87η θέση στην 35η- και αυτό οφείλεται καθαρά στην αύξηση των εμπορευματικών ροών του λιμανιού του Πειραιά.
Ίδια βελτίωση παρατηρείται στις υποδομές, που κυρίως στηρίζεται στην υλοποίηση των οδικών αξόνων και την προοπτική της ασθμαίνουσας υλοποίησης του σιδηροδρόμου.
Οι τελωνειακές διαδικασίες, όμως, χρειάζονται περαιτέρω εκσυγχρονισμό και βελτίωση της εξυπηρέτησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενώ όσον αφορά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, την ιχνηλασιμότητα και τις παραδόσεις εντός επιτρεπτού/αναμενόμενου χρόνου χρειάζεται -από την πλευρά της επιχειρηματικότητας- να αυξηθούν οι προσπάθειες βελτίωσης των υποδομών, να δρομολογηθεί ο ψηφιακός μετασχηματισμός και να αναπτυχθεί μια νέα κουλτούρα ευρωπαϊκού τουλάχιστον προσανατολισμού.
Doing Business
Ο δείκτης της Παγκόσμιας Τράπεζας που μετρά την ευκολία λειτουργίας των επιχειρήσεων μας κατατάσσει στην 79η θέση. Μια θέση καθόλου κολακευτική για τη χώρα μας και τις δυνατότητες που προσφέρονται στην επιχειρηματικότητα για περαιτέρω παραγωγή πλούτου. Μάλιστα σε ορισμένους επιμέρους δείκτες, η εικόνα είναι απογοητευτική: 86η στην έκδοση οικοδομικών αδειών, 156η στην καταγραφή της ιδιοκτησίας (registering property), 119η στην ευκολία λήψης πιστώσεων και στην 146η στην εφαρμογή των συμβολαίων. Η μέτρηση της Παγκόσμιας Τράπεζας πραγματοποιείται σε 190 χώρες.
Όταν η κατάσταση είναι αρνητική όσον αφορά την προσέλκυση επενδυτών, τότε το όποιο εθνικό σχέδιο πρέπει να αποσκοπεί στην επίλυση των βασικών συνιστωσών και να βελτιώσει την εικόνα, την εφαρμοστικότητα και την αποτελεσματικότητα, προσφέροντας ταυτόχρονα δυναμική προσέλκυση ξένων αλλά και Ελλήνων επενδυτών, επισημαίνει η έκθεση.
Εθνική Στρατηγική Εφοδιαστικής Αλυσίδας & Logistics
Οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες δεν μπορούν να αποσαφηνίσουν -άρα και να καταγράψουν- τις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας και των φορέων τους. Αυτό συνήθως δεν οφείλεται σε κακές προθέσεις αλλά στην:
- Yστέρηση συγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης με την πραγματική οικονομία.
- Απουσία ειδικών εμπειρογνωμόνων ως συνδετικού κρίκου της δημόσιας διοίκησης και της αγοράς.
- Διαφορετική αντίληψη/προσέγγιση, άρα και αναγκών, των επιχειρηματικών φορέων/ενώσεων.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία επαναλαμβανόμενων πανομοιότυπων κειμένων, σχεδόν αφηγηματικών, τα οποία γενικολογώντας δεν προχωρούν σε ουσιαστικά σχέδια δράσης και επιμέρους συγκεκριμένα παραδοτέα.
Τα επόμενα βήματα
Το 2021 αποτελεί μια χρονιά επαναπροσδιορισμού και μεγάλων ευκαιριών. Σύμφωνα με το International Transport Forum και την έκθεση ITF Transport Outlook 2021, η συνολική δραστηριότητα για τις μεταφορές θα υπερδιπλασιαστεί μέχρι το 2050 συγκριτικά με τα μεγέθη του 2015. Ταυτόχρονα, η επιβατική δραστηριότητα θα αυξηθεί κατά 2,3 φορές και η εμπορευματική αντίστοιχα 2,6 φορές.
Ενα «νέο σχέδιο Μάρσαλ» στα logistics
Το νέο δόγμα που δημιουργείται πλέον είναι η ενδυνάμωση της στρατηγικής αυτονομίας (strategic autonomy), η οποία περικλείει ένα είδος «ευρωπαϊκού προστατευτισμού». Αυτό το είδος του προστατευτισμού δεν «κλείνει» τα σύνορα, αντίθετα τα διατηρεί ανοιχτά δημιουργώντας πλούτο, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει την αποφυγή της υπερεξάρτησης από τρίτες χώρες. Με λίγα λόγια, ο «επαναπατρισμός» της βιομηχανίας στην Ευρώπη και οι στρατηγικές επενδύσεις σε νέες αλυσίδες αξίας θα προσδώσουν σημαντική ώθηση στην ευρωπαϊκή οικονομία ως ένα «νέο σχέδιο Μάρσαλ».
Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει έναν ουσιαστικό ρόλο, σημειώνεται στην έκθεση. Ο ευρωπαϊκός σχεδιασμός των κρίσιμων εφοδιαστικών αλυσίδων θα πρέπει να περάσει μέσα από τα ελληνικά λιμάνια και τις ασθμαίνουσες ή απούσες -μέχρι σήμερα- εθνικές υποδομές. «Οραματιζόμαστε τη νέα μετά-κορωνοϊό Ελλάδα, ως περιφερειακή δύναμη για την ευρωπαϊκή οικονομική στρατηγική αυτονομία, έναν ουσιαστικό παράγοντα σταθερότητας στα Δυτικά Βαλκάνια και στη Ν.Α. Ευρώπη, έναν παράγοντα ευημερίας και ανάπτυξης των οικονομιών και των κοινωνιών».
Η Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσει τρία βασικά λειτουργικά εργαλεία:
- Να οργανώσει σε θεσμικό επίπεδο έναν διοικητικό κόμβο ο οποίος θα είναι ο facilitator και ταυτόχρονα ο governor του τομέα στο σύνολό του.
- Να «μεταφερθεί» από τη δημιουργία γενικών αφηγημάτων στον στρατηγικό σχεδιασμό ενός νέου διαρθρωτικού μοντέλου ανάπτυξης.
- Να δημιουργήσει ένα playbook με τρεις βασικές ενότητες, τις άμεσες, μεσοπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες δράσεις.
Η κατάτμηση
Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, η εφοδιαστική αλυσίδα και τα logistics αποτελούν μέρος του Υπουργείου Μεταφορών με τη μορφή Γενικής Γραμματείας. Την ίδια πρακτική ακολουθεί και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών.
Στην Ελλάδα, υπάρχει το παράδοξο της κατάτμησης των αρμοδιοτήτων σε δύο υπουργεία, των Μεταφορών και της Ανάπτυξης, ενώ εμπλοκή έχει και το υπουργείου Ναυτιλίας. Το δε Υπουργείο Ανάπτυξης εμφανίζεται ως stakeholder και εμπλέκεται ως πολλαπλασιαστής στις επενδύσεις, τις αδειοδοτήσεις και τις ιδιωτικοποιήσεις. Μάλιστα υπάρχουν και πολλές δραστηριότητες που δεν εποπτεύονται από υπουργεία, με σημαντικές καθυστερήσεις.
Ο Κυβερνητικός Διοικητικός Κόμβος (ΚΔΚ) θα είναι το κεντρικό συντονιστικό όργανο (facilitator & governor) των εθνικών δράσεων για την υποστήριξη και ανάπτυξη του τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας και των logistics (EA&L). Θα ελέγχει όλα τα υπουργεία για τις δράσεις που εμπλέκεται η ΕΑ&L, με γνώμονα την επιτάχυνση της υλοποίησης του εκάστοτε εθνικού στρατηγικού σχεδίου, την αύξηση της ποιότητας και την εναρμόνιση με τις διεθνείς και εθνικές αγορές.
Επιπλέον θα πρέπει να γίνει:
- Απλοποίηση και εκσυγχρονισμός διαδικασιών αδειοδότησης εταιρειών logistics.
- Δημιουργία Εθνικού Μητρώου Διαδικασιών που πρέπει να συμπληρωθούν όλες οι διαδικασίες -ανεξάρτητα αρμοδιότητας υπουργείου-, οι οποίες οφείλονται από την εκάστοτε επιχειρηματική οντότητα να τηρούνται, ώστε να αποκτούν άμεσα και εύκολα την αναγκαία αδειοδότηση.
- Νέος σχεδιασμός των χρήσεων γης, Είναι κρίσιμο να μη δημιουργηθεί κατηγορία γενικής χρήσης «εφοδιαστική».
- Εξυγίανση άτυπων συγκεντρώσεων μέσω δημιουργίας αντίστοιχων Επιχειρηματικών Πάρκων Εξυγίανσης.
- Δημιουργία νέου Πανελλαδικού Επιχειρησιακού Σχεδίου Χωροθέτησης και Προ-Χωροθέτησης Γεωγραφικών Ζωνών, οι οποίες δύνανται να φιλοξενήσουν συγκεκριμένες προ-αδειοδοτημένες επιχειρηματικές δραστηριότητες.
- Διευκόλυνση διαδικασιών διαχείρισης διερχόμενων φορτίων και κίνητρα για added value services.
Βάσει των ολλανδικών προωθητικών ενεργειών, για να αποκτήσουμε ανταγωνιστικότητα στην εκμετάλλευση του διερχόμενου φορτίου απαιτείται:
- Εξαιρετική συνδεσιμότητα σε όλους τους προορισμούς της Ευρώπης.
- Αεροδρόμια παγκόσμιας κλάσης, κορυφαίους θαλάσσιους λιμένες και δίκτυα οδικών, σιδηροδρομικών δικτύων.
- Ψηφιακή αναβάθμιση μέσω ευρυζωνικών δικτύων υψηλής ταχύτητας.
- Παγκόσμιας κλάσης φορολογικό και τελωνειακό περιβάλλον.
- Ένα καλό επιχειρηματικό κλίμα για μια βέλτιστη ευρωπαϊκή εφοδιαστική αλυσίδα.
- Ισχυρή βάση logistics για το ηλεκτρονικό εμπόριο.
- Εξειδικευμένοι πάροχοι υπηρεσιών logistic.
- Η ικανότητα και ποιότητα υπηρεσιών logistic.
Και πρέπει να προστεθούν τα:
- Εμπορευματικά Κέντρα Εθνικής Εμβέλειας (Logistic Parks/Hubs).
- Επιχειρηματικά Πάρκα Εφοδιαστικής.
Είναι σαφές ότι οι 8 + 2 άξονες ανταγωνιστικότητας σε μεγάλο βαθμό υστερούν στη χώρα μας. Οι σιδηροδρομικές υποδομές χρειάζονται ολοκλήρωση. Μεγάλα εμπορευματικά κέντρα με έμφαση την -ελαφρά- μεταποίηση και άλλες προστιθέμενες υπηρεσίες αξίας δεν υπάρχουν (Θριάσιο 1 & 2). Το επιχειρηματικό κλίμα ακόμα βρίσκεται υπό βελτίωση, το ίδιο συμβαίνει και με το φορολογικό περιβάλλον. Ως εκ τούτου, πρέπει στις άμεσες προτεραιότητες της κυβέρνησης να είναι η επίλυση των βασικών υποδομών και του θεσμικού πλαισίου.
Αξιοσημείωτο είναι ότι εάν «μεταφέρουμε» το 20% της δραστηριότητας logistics από την Ολλανδία στην Ελλάδα, τότε μπορούμε να αυξήσουμε κατά 13,75 δισ. τον ετήσιο τζίρο και να δημιουργήσουμε περισσότερες από 200 χιλ. νέες θέσεις εργασίας.
Απαιτούμενες κρατικές παρεμβάσεις και δράσεις που πρέπει να ενταχθούν στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Εφοδιαστικής:
- Συστηματική αποτύπωση των διεθνών εμπορευματικών ροών και κατηγοριοποίησή τους ανά πύλη εισόδου/εξόδου της χώρας, προορισμό και τύπο φορτίου. Αυτή η δράση θα πρέπει να υλοποιηθεί για όλους τους τρόπους μεταφοράς -θαλάσσια, οδική, αεροδρομική και σιδηροδρομική- by enforcement στα σημεία εισόδου και εξόδου της χώρας.
- Ανάπτυξη διακρατικών συμφωνιών με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων για τις σιδηροδρομικές υπηρεσίες.
- Υποδομές συνδέσεων λιμένων και επιχειρηματικών κέντρων με κεντρικούς οδικούς άξονες και σιδηρόδρομο (π.χ. λιμένας Θεσσαλονίκης, λιμένας Αλεξανδρούπολης, Καβάλας κ.λπ.).
- Δημιουργία Μητρώου Επιχειρήσεων Logistics, με αποτύπωση των ιδιωτικών υποδομών logistics της χώρας. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να γνωρίζουμε το μέγεθος των αποθηκών, τις υφιστάμενες τεχνολογικές υποδομές και τη δυνατότητα εξυπηρέτησης ανά γεωγραφική περιοχή.
Outsourcing
Στην έρευνα της Ελληνικής Εταιρείας Logistics αναδεικνύεται το πρόβλημα ότι η χώρα μας υστερεί στην ανάθεση των υπηρεσιών logistics από τους κλάδους της βιομηχανίας, του εμπορίου, της μεταποίησης κ.ά. προς τρίτους παρόχους logistics. Στην Ευρώπη -βάσει της ίδιας έρευνας- το 49% αναθέτει εξ ολοκλήρου τις υπηρεσίες logistics σε τρίτες εταιρείες, ενώ στην Ελλάδα το ποσοστό είναι μόνο 13%.
Συνέργειες
Η προώθηση δράσεων για την ενίσχυση των συνεργειών στα logistics απαιτεί τη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων και κινήτρων, προσβάσιμα στο σύνολο των επιχειρηματικών οντοτήτων. Τα μέχρι σήμερα χρηματοδοτικά εργαλεία -κυρίως στην κατεύθυνση δημιουργίας συστάδων (clusters)- κρίθηκαν ανεπαρκή και στέφθηκαν με απόλυτη αποτυχία. Από την άλλη πλευρά, η έννοια συνεργειών βρίσκεται εκτός επιχειρηματικής κουλτούρας και ελληνικού «DNA». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των επιχειρήσεων σε πολύ μικρές οντότητες, οι οποίες παραμένουν ευάλωτες και επισφαλείς.
Παρ' όλα ταύτα, μπορεί η Πολιτεία να σχεδιάσει χρηματοδοτικά εργαλεία για:
- Τη δημιουργία επιχειρηματικών πάρκων.
- Τη μετεγκατάσταση επιχειρήσεων σε νόμιμες δομές και χώρους, με έμφαση την περιοχή του Ελαιώνα και τις εκατοντάδες εγκλωβισμένες επιχειρήσεις. Σήμερα μια τέτοια λύση είναι ανέφικτη, διότι δεν υπάρχει προκαθορισμένη και αποδεκτή από την επιχειρηματικότητα γη, καθώς και χρηματοδοτικά εργαλεία για την υποβοήθηση της μετεγκατάστασης.
- Tη συνένωση των στόλων οχημάτων σε ενιαία σχήματα και την ανανέωση του στόλου με «πράσινα οχήματα».
Ψηφιοποίηση εφοδιαστικής αλυσίδας
Η ψηφιοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας στην Ελλάδα θα αποτελέσει μια αδιαμφισβήτητα κορυφαία δράση της Πολιτείας. Η χρονική περίοδος που βρισκόμαστε αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία για την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου. Για πρώτη φορά υπάρχει πλήρης κινητοποίηση για την ψηφιοποίηση των βασικών λειτουργιών που αφορούν τον πολίτη και την επιχείρηση.
Η ηλεκτρονική τιμολόγηση και τα ηλεκτρονικά βιβλία των επιχειρήσεων μπορούν εύκολα να επεκταθούν και να αποτελέσουν το τελικό βήμα στην ψηφιοποίηση της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Η ψηφιοποίηση της εφοδιαστικής αποτελεί εργαλείο παραγωγής πολιτικής για την εκάστοτε κυβέρνηση. Στοχευμένες δράσεις και νομοθετήματα θα στηρίζονται στα αναγκαία έγκυρα δεδομένα, μειώνοντας ή ακόμα και εξαλείφοντας φαραωνικά σχέδια, χρήματα και πολύτιμο χρόνο.
Δημιουργία Παρατηρητηρίου Logistics
Το Παρατηρητήριο λειτουργεί ως εσωτερική δομή του ΚΔΚ και μέσω της ψηφιοποίησης συλλέγει τα αναγκαία δεδομένα εμπορευματικών ροών εσωτερικού και εξωτερικού, με καταγραφή γεωγραφικών σημείων αποστολής και παράδοσης, είδος φορτίων (κατηγορίες) κ.ά.
Η πολύτιμη συγκέντρωση των πληροφοριών θα προσφέρει τα κατάλληλα δεδομένα στην Πολιτεία και την επιχειρηματικότητα για μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα σχέδια ανάπτυξης και πολιτικές.
Προώθηση green & city logistics
Καθορισμός των όρων λειτουργίας του συστήματος καταγραφής των περιβαλλοντικών επιδόσεων των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην εφοδιαστική.
Περιλαμβάνει μόνο την εθελοντική καταγραφή από τις εταιρείες εφοδιαστικής των δεδομένων για α) εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στις μεταφορές και διανομή, καθώς και στην ενέργεια εντός των κέντρων αποθήκευσης και διανομής, β) τη χρήση φυσικών πόρων, που περιλαμβάνουν τα απόβλητα/απορρίμματα και το ύδωρ, γ) τη διαχείριση πόρων και πιο συγκεκριμένα την ανακύκλωση υλικών.