Η έγκαιρη κατάθεση των τομεακών και περιφερειακών προγραμμάτων του νέου ΕΣΠΑ στις κοινοτικές αρχές και η λήψη της οριστικής έγκρισης εντός του Οκτωβρίου αποτελεί το νέο στοίχημα του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων για την ενεργοποίηση της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027, που επιθυμεί να έχει ξεκινήσει το αργότερο έως τα τέλη του έτους.
Μετά τη χθεσινή έγκριση του «κεντρικού σχεδίου» του νέου ΕΣΠΑ από την Κομισιόν -το οποίο είναι το πρώτο που λαμβάνει το «πράσινο φως» σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης-, το υπουργείο βάσιμα εκτιμά ότι η Ελλάδα θα είναι η πρώτη χώρα που θα μπορεί και επισήμως να ξεκινήσει την αξιοποίηση των κονδυλίων 26,2 δισ. ευρώ, που είναι ο προϋπολογισμός της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027.
Υπενθυμίζουμε ότι από το σύνολο των 26,2 δισ. ευρώ, τα 20,9 δισ. ευρώ αποτελούν την ενωσιακή συνδρομή (κοινοτικά κονδύλια) και τα 5,3 δισ. ευρώ την εθνική συμμετοχή.
Το νέο ΕΣΠΑ περιλαμβάνει 22 προγράμματα, εκ των οποίων τα 13 είναι περιφερειακά -ένα για κάθε περιφέρεια της χώρας- και τα 9 είναι τομεακά και θα τα διαχειρίζονται τα αρμόδια υπουργεία. Καθένα εκ των 22 προγραμμάτων, θα πρέπει να υποστεί τη «βάσανο» των κοινοτικών αρχών, μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες.
Και για να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος, από σήμερα μάλιστα, το υπουργείο θα αρχίσει να αποστέλλει τα πρώτα προσχέδια των τομεακών και περιφερειακών προγραμμάτων στις Βρυξέλλες προς διαβούλευση, ώστε εντός του Σεπτεμβρίου να έχει «μαζέψει» και να ενσωματώσει τις όποιες παρατηρήσεις και στις 12 Οκτωβρίου που θα ανοίξει το σύστημα SFC να τα υποβάλει προς τελική έγκριση.
Με δεδομένο ότι η έγκριση του «κεντρικού ΕΣΠΑ» χρειάστηκε λιγότερο από τρεις εβδομάδες από την ημέρα υποβολής του (12 Ιουλίου), το υπουργείο εκτιμά ότι είναι εφικτή η έγκριση και των επιμέρους προγραμμάτων εντός του Οκτωβρίου.
Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτό, θα πραγματοποιηθούν αρκετές επισκέψεις του αρμόδιου υφυπουργού Γιάννη Τσακίρη και του γενικού γραμματέα δημόσιων επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρη Σκάλκου στις Βρυξέλλες για εκ του σύνεγγυς διαπραγματεύσεις με κοινοτικούς αξιωματούχους. Κάτι που άλλωστε συνέβη και για την τελική διαμόρφωση και έγκριση του «κεντρικού σχεδίου».
Εάν επιτευχθεί αυτό, δηλαδή εντός του Οκτωβρίου να έχει ληφθεί η έγκριση όλων των προγραμμάτων, τότε από το Νοέμβριο θα μπορούσε να αρχίσει η έκδοση των πρώτων προσκλήσεων-προκηρύξεων.
Σε κάθε περίπτωση, στόχος της κυβέρνησης είναι όχι μόνο να μην υπάρξει κάποιο κενό μεταξύ της προγραμματικής περιόδου 2014-2020, που ουσιαστικά λήγει στο τέλος του 2023, αλλά να συμπέσουν «λειτουργικά» τα δύο ΕΣΠΑ έως το 2023.
Βαρύνουσας, ωστόσο, σημασίας είναι η παράλληλη ενεργοποίηση του νέου ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης και Σταθερότητας, προκειμένου να δοθεί η μέγιστη δυνατή ώθηση στην ελληνική οικονομία. Κάτι που φαίνεται ότι θα επιτευχθεί.
Κερδισμένες κατά τη νέα προγραμματική περίοδο είναι οι περιφέρειες, καθώς θα διαχειριστούν κονδύλια 8,1 δισ. ευρώ, έναντι 5,9 δισ. ευρώ της προγραμματικής περιόδου 2014-2020.
Ως προς τα τομεακά προγράμματα, στο νέο ΕΣΠΑ, σε σχέση με το τρέχον, υπάρχουν τα εξής διακριτά προγράμματα:
- Διακριτό Πρόγραμμα για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό με ενισχυμένους πόρους και νέα Διαχειριστική Αρχή
- Διακριτό Πρόγραμμα για την Πολιτική Προστασία και νέα Διαχειριστική Αρχή
- Διακριτό Πρόγραμμα για τη Δίκαιη Μετάβαση και νέα Διαχειριστική Αρχή
- Διακριτό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον, Κλιματική Αλλαγή και Ενέργεια
- Νέο Πρόγραμμα για την Ανταγωνιστικότητα με δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων
- Ενίσχυση και αναβάθμιση του Προγράμματος Τεχνικής Υποστήριξης για τη θεσμική και διαχειριστική ικανότητα των δικαιούχων και των φορέων υλοποίησης (Capacity Building).
Στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ, τα βασικότερα τομεακά προγράμματα είναι τα εξής:
Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα-Επιχειρηματικότητα-Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ)
Με προϋπολογισμό 3,885 δισ. ευρώ, το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027» αποτελεί ολοκληρωμένη παρέμβαση που θα υποστηρίξει τους παραγωγικούς, ανταγωνιστικούς και εξωστρεφείς τομείς της οικονομίας στη μετάβασή τους σε ένα αναπτυξιακό πρότυπο που καθοδηγείται από την Οικονομία της Γνώσης.
Κεντρικό ρόλο στο πλαίσιο του ΕΠΑνΕΚ θα έχει η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με τη χρήση χρηματοδοτικών εργαλείων. Στα εμβληματικά χρηματοδοτικά εργαλεία θα περιλαμβάνονται τα εξής:
- Χρηματοδότηση μετοχικού κεφαλαίου (Equifund)
- Ανακυκλούμενη χρηματοδότηση
- Φορολογικές επιστροφές, εφόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι απόδοσης
- Εγγυήσεις σε τράπεζες για δάνεια, καλύπτοντας τμήμα του κινδύνου της επένδυσης
- Ενίσχυση χρηματοδότησης μέσω Factoring, ειδικά για επενδύσεις με εξωστρεφή χαρακτηριστικά με επιδότηση τμήματος του επιτοκίου προεξόφλησης (π.χ. τμήμα από 1%-50%)
- Χρηματοδότηση συνεπένδυσης για ωριμότερες επενδύσεις επέκτασης παραγωγής, κ.λπ.
- Ασφάλιση εξαγωγικών πιστώσεων μέσω των αντίστοιχων ΟΑΕΠ.
Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή»
Τo πρόγραμμα «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» με προϋπολογισμό 3,607 δισ. ευρώ στοχεύει στην υλοποίηση της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας στους θεματικούς τομείς: α) Του Περιβάλλοντος (Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, Διαχείριση υγρών - στερεών αποβλήτων και προώθηση κυκλικής οικονομίας, Προστασία του υδάτινου περιβάλλοντος και της ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων, προστασία από την αέρια ρύπανση και τις δυσμενείς επιπτώσεις της ηχορύπανσης) και β) Της Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή και της Ενέργειας (Αντιπλημμυρική προστασία, πρόληψη - μετριασμός και αντιμετώπιση επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής, Εξοικονόμηση - Ενεργειακή Αποδοτικότητα, Εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, Προώθηση παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ).
Στις εμβληματικές του δράσεις περιλαμβάνονται η ενεργειακή εξοικονόμηση και αποδοτικότητα του ιδιωτικού και δημόσιου κτιριακού αποθέματος, η ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και διασύνδεσης με την ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων και τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας, η προώθηση των ΑΠΕ σε όλες τις μορφές με την ενίσχυση των υποδομών της ηλεκτροκίνησης, ο πράσινος μετασχηματισμός των επιχειρήσεων κ.ο.κ
Πρόγραμμα «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή»
Με προϋπολογισμό 4,162 δισ. ευρώ, το εν λόγω πρόγραμμα στοχεύει στη βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση και στην ενίσχυση της απασχολησιμότητας του συνόλου του ανθρώπινου δυναμικού, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους έως 29 ετών εκτός Απασχόλησης, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΑΕΚ), στην προώθηση ίσης πρόσβασης σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και δια βίου μάθηση, στην αντιμετώπιση της υλικής στέρησης, στην εξασφάλιση ίσης πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, στην προώθηση της κοινωνικής ένταξης.
Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός»
Ο προϋπολογισμός του ανέρχεται στα 943 εκατ. ευρώ και στοχεύει κυρίως στην παροχή νέων και αναβαθμισμένων δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών και εφαρμογών προς τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, με ταυτόχρονη διασφάλιση της ιδιωτικότητας και της προστασίας δεδομένων, καθώς και της προσβασιμότητας.
Σημείο αναφοράς, για την υλοποίηση του προγράμματος αποτελεί η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020 -2025, η οποία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τους στρατηγικούς άξονες του ψηφιακού μετασχηματισμού: Συνδεσιμότητα, Ψηφιακές ικανότητες και δεξιότητες, Ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων, Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες, Ψηφιακή Καινοτομία, Αξιοποίηση προηγμένων τεχνολογιών.
Πρόγραμμα «Μεταφορές»
Στόχος του προγράμματος, προϋπολογισμού 2,224 δισ. ευρώ, αποτελεί η διασφάλιση ασφαλούς, ομαλής και οικονομικά αποτελεσματικής λειτουργίας του τομέα μεταφορών και την ενίσχυση της ανάπτυξης προσβάσιμων, υψηλής ποιότητας, πολυτροπικών, ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή, έξυπνων και βιώσιμων υποδομών και συστημάτων μεταφορών, με σκοπό να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της πρόσφατης κρίσης, την οικονομική ανάκαμψη, τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών και παράλληλα την επιδίωξη για μία πράσινη, χωρίς αποκλεισμούς, ψηφιακή και ανθεκτική Ευρώπη.
Στις εμβληματικές του δράσεις περιλαμβάνονται η επέκταση του προαστιακού σιδηροδρόμου της Αττικής και σύνδεση του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος με το λιμάνι του Λαυρίου, η κατασκευή Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) στο τμήμα Χανιά - Χερσόνησος, σε συνέργεια με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η κατασκευή Γραμμής 4 του Μετρό Αθήνας, στο τμήμα Άλσος Βεΐκου - Γουδή και η βελτίωση λιμενικών υποδομών σε μικρά απομακρυσμένα νησιά με παράλληλη αναδιοργάνωση ακτοπλοϊκών γραμμών για την εξασφάλιση της διασυνδεσιμότητάς τους.
Πρόγραμμα «Πολιτική Προστασία»
Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ανέρχεται στα 714 εκατ. ευρώ και στοχεύει στη δημιουργία ενός σύγχρονου και αποτελεσματικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας που εστιάζει στην πρόληψη, την ετοιμότητα ανταπόκρισης και επέμβασης, με στόχο την προστασία της ζωής, της υγείας και της περιουσίας των πολιτών, του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς, των υποδομών, των πλουτοπαραγωγικών πηγών, των υπηρεσιών ζωτικής σημασίας, των υλικών και άυλων αγαθών από φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές και λοιπές απειλές συναφούς προέλευσης, που προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.
Πρόγραμμα «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση»
Με προϋπολογισμό 1,629 δισ. ευρώ, το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης σε μια οικονομία κλιματικά ουδέτερη στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης εστιάζει στην αναδιάρθρωση του παραγωγικού συστήματος, στην υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού και των κοινοτήτων που πλήττονται από την απολιγνιτοποίηση και στην άμβλυνση των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον από την εξόρυξη και την παραγωγή ενέργειας από τον λιγνίτη, την υγεία και την ασφάλεια, καθώς και την πρόληψη της δημιουργίας νέων παραγόντων ρύπανσης.
Μια διακριτή κατηγορία επιλέξιμων περιοχών είναι τα νησιά (Βορείου Αιγαίου, Νοτίου Αιγαίου και Κρήτης), που καλύπτουν τις ενεργειακές τους ανάγκες κυρίως από αυτόνομους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο το πετρέλαιο.
Στις εμβληματικές του δράσεις περιλαμβάνονται η Ζώνη Καινοτομίας στη Δυτική Μακεδονία, το Κέντρο Υδρογόνου και το Ζωντανό Εργαστήριο Έξυπνης Πόλης (Smart City Living Lab), το Πράσινο Κέντρο Δεδομένων και Υπερυπολογιστή Δυτικής Μακεδονίας για την κάλυψη των υπολογιστικών αναγκών της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας, η Δημιουργία του Επιχειρηματικού Πάρκου Μεγαλόπολης «Πράσινο Σχολείο» του ΟΑΕΔ στη Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης.