Κίνητρα και αντικίνητρα προκειμένου η χώρα να ξεκολλήσει από τις τελευταίες θέσεις κατάταξης στην Ε.Ε. όσον αφορά τη διαχείριση των σκουπιδιών, αλλά και το πλαίσιο για τη χωροθέτηση Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή φέρνει το νέο νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ που κατατέθηκε στη Βουλή.
Σε ό,τι αφορά το σκέλος των αποβλήτων, στο νομοσχέδιο ενσωματώνονται οι κοινοτικές Οδηγίες 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ής Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών. Όλα δε τα παραπάνω συμπληρώνουν το νομοθετικό πλαίσιο για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων 2020-2030, το οποίο εγκρίθηκε το 2020.
Υπενθυμίζεται πως βασικοί στόχοι του ΕΣΔΑ είναι η ταφή των απορριμμάτων να περιοριστεί στο 10% το 2030, από 80% που είναι σήμερα στη χώρα, γεγονός που την κατατάσσει στην προτελευταία θέση εντός της Ε.Ε.
Κατά το ΕΣΔΑ, προβλέπεται επίσης η παύση της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων και αποκατάσταση των παράνομων χωματερών μέχρι το 2022, η αύξηση της ανακύκλωσης στο 55% το 2025 και στο 60% το 2030 (συμπεριλαμβανομένων και των βιοαποβλήτων), η χωριστή συλλογή οργανικών αποβλήτων (καφέ κάδος) και ανάπτυξη σχετικών υποδομών σε όλη την επικράτεια μέχρι το 2022, η πλήρης κάλυψη της χώρας μέχρι το 2030 με 43 Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) και 43-46 Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), και η λειτουργία τεσσάρων μονάδων παραγωγής ενέργειας με ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων των ΜΕΑ, όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη.
Ειδικότερα, στις προωθούμενες διατάξεις του παρόντος νομοσχεδίου περιλαμβάνονται μέτρα για τον πρωτογενή περιορισμό δημιουργίας απορριμμάτων ακόμη και για τα τρόφιμα (στόχος είναι η μείωση της σπατάλης τροφίμων κατά 30% έως το 2030), αλλά και εξειδίκευση μέτρων όσον αφορά την ανακύκλωση.
Συγκεκριμένα θεσπίζεται το σύστημα «Πληρώνω όσο πετάω», ένα πλαίσιο με το οποίο οι δήμοι θα μπορούν να διαμορφώνουν τα δημοτικά τους τέλη, ανάλογα με πόσα απόβλητα παράγει ο κάθε δημότης, αλλά και ανάλογα με πόσα από αυτά ανακυκλώνει -και όχι βάσει των τετραγωνικών του ακινήτου του, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα.
Η εφαρμογή του «Πληρώνω όσο πετάω» σε υποχρεωτική βάση για τους δήμους ξεκινά από τον Ιανουάριο του 2023, με εφαρμογή σε σημαντικούς παραγωγούς αποβλήτων, όπως μεγάλα ξενοδοχεία και βιομηχανικές εγκαταστάσεις, καθώς και σε όλους τους δήμους με πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους, ενώ γίνεται υποχρεωτική από 1.1.2028 για όλους τους δήμους με πληθυσμό πάνω από 20.000 κατοίκους.
Έως την 1η Ιανουαρίου 2024, επίσης οι δήμοι υποχρεούνται να οργανώνουν τη χωριστή συλλογή των επικίνδυνων αποβλήτων στα νοικοκυριά από είδη καθημερινής χρήσης, όπως τα προϊόντα καθαρισμού (χλωρίνες κ.λπ.), τα βερνίκια, τα χρώματα κ.λπ., κατά περίπτωση, είτε στο κατάστημα πώλησης είτε στα πράσινα σημεία τους ή σε οποιονδήποτε άλλον αδειοδοτημένο χώρο.
Από την 1η Ιανουαρίου 2023 προβλέπεται ότι οι επιχειρήσεις που αποτελούν μεγάλους παραγωγούς βιοαποβλήτων υποχρεούνται να τα συλλέγουν χωριστά, προκειμένου με δική τους ευθύνη να οδηγηθούν προς ανακύκλωση με παράλληλη ελάφρυνση των δημοτικών τελών. Επίσης, προωθείται η υποχρεωτική αξιοποίηση κτηνοτροφικών αποβλήτων σε μονάδες βιοαερίου ή κομποστοποίησης, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμες στην περιοχή.
Επίσης, επεκτείνεται και αυξάνει το τέλος ταφής, με στόχο αφενός να περιοριστεί η μέθοδος υγειονομικής ταφής σκουπιδιών και αφετέρου τα έσοδα να ενισχύσουν δράσεις ανακύκλωσης. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι από την 1η Ιανουαρίου 2022 το σύνολο των αστικών αποβλήτων που διατίθενται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ), συμπεριλαμβανομένων και των υπολειμμάτων των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών και των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων, να επιβαρύνεται με τέλος ταφής. Το τέλος ταφής ορίζεται σε 20 ευρώ ανά τόνο αστικών αποβλήτων και αυξάνεται ετησίως κατά 5 ευρώ ανά τόνο, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2026 ορίζεται στα 45 ευρώ και από την 1η Ιανουαρίου 2027 στα 55 ευρώ ανά τόνο, τιμή που παραμένει σταθερή για τα επόμενα έτη.
Θεσπίζεται επίσης λειτουργία από το 2023 συστήματος εγγυοδοσίας για συσκευασίες αλουμινίου και γυάλινες φιάλες μίας χρήσης, με επιστροφή στον πολίτη του εγγυοδοτικού αντίτιμου. Επίσης με σκοπό την ανάπτυξη και εδραίωση της περιβαλλοντικής συνείδησης, από την 1η Σεπτεμβρίου 2022 εισάγεται στα σχολεία η υποχρεωτική χωριστή συλλογή χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών, μετάλλων, μπαταριών και αποβλήτων τροφίμων.
Από τον Ιανουάριο του 2025, εφαρμόζεται επίσης η υποχρέωση για ελάχιστο ανακυκλωμένο περιεχόμενο 30% στις πλαστικές σακούλες μεταφοράς και η εισαγωγή περιβαλλοντικού τέλους για τα πλαστικά μπουκάλια με ετικέτα PVC. Ειδικότερα, από την 1η Ιουνίου 2022 επιβάλλεται τέλος ανακύκλωσης 8 λεπτών για τα προϊόντα, μέρος της συσκευασίας των οποίων (η ετικέτα) περιέχει πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC) κατά την πώλησή τους σε κάθε νόμιμο σημείο πώλησης. Η καταβολή του τέλους επιβάλλεται στους καταναλωτές ανά τεμάχιο προϊόντος κατ’ αντιστοιχία με την ακολουθούμενη πρακτική για τις πλαστικές σακούλες.
Μελέτες για τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια
Επίσης με τις διατάξεις του νομοσχεδίου για τη χωροθέτηση Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή ολοκληρώνεται ο κύκλος των νομοθετικών πρωτοβουλιών για την εκκίνηση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων. Σύμφωνα με την ηγεσία του ΥΠΕΝ ήδη τρέχουν μελέτες για 8 περιοχές, ενώ στόχος είναι έως τον Δεκέμβριο του 2021 να ολοκληρωθούν όλες οι σχετικές μελέτες, προκειμένου το ΤΕΕ να προχωρήσει στη διαγωνιστική διαδικασία των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.
Ο σχεδιασμός αφορά στην εκπόνηση ΤΠΣ για περίπου 800 Δημοτικές Ενότητες με την κάλυψη του 80% από τις συνολικά 1.135 Δημοτικές Ενότητες της χώρας, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, ύψους 245 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα και πάλι με τον σχεδιασμό του ΥΠΕΝ, όλες οι μελέτες οφείλουν να έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2025.