Στην εκκίνηση βρίσκεται η υλοποίηση του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) 2021-2025 συνολικού προϋπολογισμού 10 δισ. ευρώ, καθώς ο αρμόδιος υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Γιάννης Τσακίρης, με απόφασή του, εξέδωσε τον οδηγό εφαρμογής που αφορά όλες τις ενέργειες που θα πρέπει να ακολουθήσουν τα υπουργεία και οι περιφέρειες για την ένταξη έργων στο πρόγραμμα.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ΕΠΑ εφαρμόζεται για πρώτη φορά στη χώρα και αποτελεί μια προσπάθεια για μακροχρόνιο προγραμματισμό αναγκαίων έργων και παρεμβάσεων, που χρειάζονται για την τόνωση της ανάπτυξης μέσω της υλοποίησης έργων υποδομής, αλλά και για τη στήριξη των επιχειρήσεων.
Όπως προαναφέρθηκε, οι πόροι του ΕΠΑ που έχουν προϋπολογιστεί έως το 2025 ανέρχονται στα 10 δισ. ευρώ και προέρχονται από το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ). Δηλαδή το ΕΠΑ δεν επιχορηγείται με κοινοτικά κονδύλια.
Με βάση τον υφιστάμενο σχεδιασμό, 6,845 δισ. ευρώ θα διατεθούν για τα Τομεακά Προγράμματα (προγράμματα υπουργείων), 750 εκατ. ευρώ για το Αποθεματικό του ΕΠΑ, 155 εκατ. ευρώ για Ειδικά Προγράμματα Ανάπτυξης και 2,25 δισ. ευρώ για τα Περιφερειακά Προγράμματα.
Με την απόφαση του κ. Τσακίρη, καθορίζεται το Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ) του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (ΕΠΑ) της Προγραμματικής Περιόδου 2021-2025, ήτοι το σύνολο των διαδικασιών που εφαρμόζουν οι διοικητικές αρχές διαχείρισης και ελέγχου του ΕΠΑ, με σκοπό την αποτελεσματική εφαρμογή του ΕΠΑ και ειδικότερα των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων Ανάπτυξης (ΤΠΑ/ΠΠΑ) και τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση εθνικών πόρων του ΠΔΕ.
Επισημαίνεται ότι το ΣΔΕ είναι κοινό για όλα τα Προγράμματα Ανάπτυξης (ΠΑ) που θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΠΑ. Μπορεί, επίσης να χρησιμοποιηθεί για τα Ειδικά Προγράμματα, εφόσον αυτό προβλέπεται στην απόφαση έγκρισής τους, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 130 του ν. 4635/2019.
Οι δυνητικοί δικαιούχοι υποβάλλουν ηλεκτρονικά τα Τεχνικά Δελτία Έργου (ΤΔΕ), με συνημμένα όλα τα απαραίτητα έγγραφα, όπως αυτά έχουν προσδιοριστεί στην πρόσκληση, εντός της προθεσμίας που προσδιορίζεται από την Υπηρεσία Διαχείρισης (ΥΔ). Η αξιολόγηση των προτάσεων πραγματοποιείται από την ΥΔ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 129 παρ. Α του ν. 4635/2019 και με βάση τη μεθοδολογία και τα κριτήρια επιλογής που ορίζονται στην πρόσκληση.
Τα κριτήρια κατηγοριοποιούνται κατ' ελάχιστον στις ακόλουθες ομάδες:
- πληρότητα και σαφήνεια του περιεχομένου της πρότασης και τήρηση του θεσμικού πλαισίου,
- σκοπιμότητα του έργου,
- ωριμότητα του έργου και
- επιχειρησιακή ικανότητα του δικαιούχου. Τα κριτήρια αυτά μπορούν να εξειδικεύονται κατά περίπτωση από τις ΥΔ οι οποίες μπορούν να προσθέσουν και άλλα.
Η αξιολόγηση μπορεί να είναι άμεση ή συγκριτική. Κατά τη διενέργεια της αξιολόγησης, η ΥΔ μπορεί να ζητήσει την υποβολή συμπληρωματικών στοιχείων ή και διευκρινίσεων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην πρόσκληση.
Επισημαίνεται ότι στο πλαίσιο της ορθής διαχείρισης, η ΥΔ, εκτιμώντας κατά περίπτωση τα δεδομένα υλοποίησης του ΠΑ καθώς και τη φύση του έργου, δύναται να υπερβεί το ύψος της δημόσιας δαπάνης που τίθεται στην πρόσκληση έως προκαθορισμένου ποσοστού, το οποίο επίσης έχει προσδιοριστεί στην πρόσκληση.
Σε καμία περίπτωση, πάντως, το σύνολο των εντάξεων που αφορούν στο ΠΑ δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 130% της συνολικής δημόσιας δαπάνης του εν λόγω ΠΑ ή άλλο ποσοστό που ορίζεται με απόφαση του υπουργού Ανάπτυξης και Επενδύσεων.
Σημειώνεται ότι το ΕΠΑ μπορεί να χρηματοδοτήσει και δαπάνες που μπορεί να πραγματοποιήθηκαν (υλοποίηση φυσικού και οικονομικού αντικειμένου) σε ημερομηνία προγενέστερη της έναρξής του.
Η ένταξη έργων
Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και η σχετική τεκμηρίωση καταχωρίζονται ηλεκτρονικά, με ευθύνη της ΥΔ στο Πληροφοριακό Σύστημα ΕΠΑ. Μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, εκδίδεται απόφαση ένταξης ή απόφαση απόρριψης της πρότασης, οπότε και ενημερώνονται οι δικαιούχοι.
Οι προτάσεις που είτε δεν αξιολογήθηκαν από την ΥΔ λόγω εξαντλήσεως του διαθέσιμου προϋπολογισμού της πρόσκλησης (περίπτωση άμεσης αξιολόγησης), είτε παρόλο που αξιολογήθηκαν θετικά (περίπτωση συγκριτικής αξιολόγησης), δεν προτάθηκαν τελικά προς ένταξη στο ΠΑ, επίσης λόγω εξαντλήσεως της συνολικής προς διάθεση δημόσιας δαπάνης της πρόσκλησης, δεν απορρίπτονται και δεν εκδίδεται σχετική απόφαση απόρριψης πρότασης, αλλά ενημερώνεται ο δικαιούχος.
Οι εν λόγω προτάσεις δύνανται να χρηματοδοτηθούν από το Τομεακό ή Περιφερειακό ΕΠΑ (ΤΠΑ/ΠΠΑ) σε περιπτώσεις μη ένταξης κάποιων εκ των αξιολογημένων προτάσεων που είχαν επιλεγεί αρχικά προς χρηματοδότηση, ή σε περιπτώσεις μελλοντικής διαθεσιμότητας προϋπολογισμού της πρόσκλησης από την ΥΔ.
Κατηγορίες Επιλέξιμων Δαπανών
Ως επιλέξιμες κατηγορίες δαπανών για την υλοποίηση έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑ, είναι οι αναφερόμενες στο άρθρο 122 παρ. 3 του ν. 4635/2019, ήτοι:
α) Εκείνες που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το ΠΔΕ, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.
β) Οι δράσεις ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών και επιστημόνων, οι δράσεις μεταρρύθμισης του δημόσιου τομέα και της εκπαίδευσης του προσωπικού του, οι δράσεις ενίσχυσης της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας του πρωτογενούς τομέα, οι επιχορηγήσεις ιδιωτικών και δημόσιων φορέων για την παροχή Υπηρεσιών Γενικού Οικονομικού Συμφέροντος (ΥΓΟΣ), οι κάθε είδους πρόδρομες ενέργειες που απαιτούνται για την ωρίμανση και κατασκευή ή υλοποίηση έργων και δράσεων, συμπεριλαμβανομένων των μελετών, απαλλοτριώσεων και αρχαιολογικών εργασιών, τα έργα Τεχνικής Βοήθειας, οι δράσεις για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, καθώς και οι δράσεις για την ενίσχυση της απασχόλησης και την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, όπως η κατάρτιση και η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε ανέργους και εργαζομένους και οι δράσεις εναρμόνισης της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
γ) Οι δράσεις χρηματοδότησης πράξεων που υλοποιούνται με την αξιοποίηση χρηματοδοτικών μέσων με τη συμμετοχή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, όπως η χρηματοδοτική μίσθωση, η συμμετοχή του Δημοσίου σε επενδυτικά ταμεία ή άλλα μέσα επιμερισμού κινδύνου, καθεστώτα χορήγησης επιδοτήσεων, δανείων και εγγυήσεων, καθώς και προγράμματα επενδυτικών δανείων που αποπληρώνονται από το ΠΔΕ.
δ) Οι δράσεις και τα έργα που εντάσσονται σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της τρέχουσας, των προηγούμενων ή και των επόμενων προγραμματικών περιόδων των Επενδυτικών και Διαρθρωτικών Ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλων συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων.
Η επιλεξιμότητα ισχύει είτε για την έναρξη και την υλοποίηση του συγχρηματοδοτούμενου έργου, είτε συνεχίζοντας τη χρηματοδότηση, μετά από την απένταξή του εν όλω ή εν μέρει, ή μετά τη λήξη της περιόδου επιλεξιμότητας που προβλέπεται για τη συγχρηματοδότηση.
ε) Τα ποσά που είναι καταβλητέα δυνάμει εκτελεστών δικαστικών ή διαιτητικών αποφάσεων ή λόγω συμβατικών αποζημιώσεων και αφορούν έργα που χρηματοδοτούνται ή χρηματοδοτήθηκαν από το ΕΠΑ, καθώς και από άλλα εθνικά ή συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
στ) Οι δαπάνες αποζημίωσης αξιολογητών των υποβαλλομένων προτάσεων.
ζ) Οι δαπάνες υπερωριακής απασχόλησης της Υπηρεσίας Συντονισμού και των Υπηρεσιών Διαχείρισης του ΕΠΑ, σύμφωνα με το άρθρο 136 παρ. 2 του ν. 4635/2019.
η) Δαπάνες ταξιδιών και μετακινήσεων των στελεχών ΥΔ, και της Υπηρεσίας Συντονισμού ΕΠΑ και άλλων στελεχών των εμπλεκομένων φορέων, για λόγους που αφορούν τη διαχείριση του ΕΠΑ.
θ) Οι δαπάνες λειτουργίας ΥΔ (προμήθειες διαφόρων υλικών και υπηρεσιών).
ι) Οι δαπάνες διαχείρισης και διοίκησης των ανωνύμων εταιρειών του Δημοσίου ΕΓΝΑΤΙΑ ΑΕ, ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΑΕ, ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ, ΟΣΕ ΑΕ, ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΕ, ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΑΕ, ΚΟΙΝΩΝΙΑ της ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΑΕ, καθώς και της Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε., για την υλοποίηση έργων χρηματοδοτούμενων από το ΕΠΑ, καθώς και άλλα εθνικά ή συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.