Βαριά κληρονομιά στις πλάτες των φορολογουμένων έχει αφήσει η τελευταία εικοσαετία με τον εκρηκτικό συνδυασμό υπερφορολόγησης , ανυπαρξίας κουλτούρας πληρωμών και εξοντωτικών φορολογικών ποινών να διογκώνουν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις από το 11% του ΑΕΠ στο 60% του ΑΕΠ.
Τα μεγέθη είναι συγκλονιστικά. Στις αρχές του αιώνα, μόλις 910.000 φορολογουμένων είχαν ληξιπρόθεσμα χρέη στο δημόσιο και οι οφειλές τους ανέρχονταν σε περίπου 11 δισ. ευρώ. Είκοσι χρόνια αργότερα, οι οφειλέτες άγγιξαν τα 4,2 εκατομμύρια, τα «φέσια» ξεπέρασαν τα 105 δισ. ευρώ και ως ποσοστό του ΑΕΠ τα χρέη αυτά χτύπησαν κόκκινο αγγίζοντας το 60% του ΑΕΠ.
Την εκρηκτική πορεία των ληξιπρόθεσμων χρεών προς την εφορία κατέγραψαν σε μελέτη που παρουσιάστηκε στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, ο Καθηγητής Δημοσίων Οικονομικών Νίκο Καραβίτη και οι ερευνητές Κοσμάς Παϊπέτης και Μαρία Πρινιωτάκη.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης:
- Το μέσο χρέος ανά οφειλέτη αυξήθηκε κατά 2,5 φορές
- Το 2000 ο μέσος οφειλέτης χρωστούσε 9.980 ευρώ, αλλά το 2020 έκαστος οφειλέτης κουβαλούσε μέσο χρέος 23.870 ευρώ.
- Ειδικά για τα φορολογικά χρέη το 42% ή 60 δισ. ευρώ των οφειλών στην ΑΑΔΕ από φόρους, εκτιμάται πως είναι ανεπίδεκτο είσπραξης.
- Το 78% των οφειλετών το 2019 χρεωστούσε λιγότερα από 2.000 ευρώ
- Το 80% των συνολικών οφειλών έχει την υπογραφή φορολογουμένων με χρέη άνω του 1 εκατ. ευρώ έκαστος.
- Καθοριστικό ρόλο στη διόγκωση των συσσωρευμένων ληξιπρόθεσμων οφειλών διαδραματίζει το μέγεθος των προστίμων. Στα μικρά συγκριτικά χρέη, τα πρόστιμα αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 10% της συνολικής οφειλής αλλά στα μεγάλα χρέη μπορούν να φτάσουν έως και το 90% του συνόλου.
Οι ερευνητές προτείνουν σειρά μέτρων όπως διαγραφές χρέους μεγάλης κλίμακας για να μειωθεί δραστικά το των χρεών, πλήρη αναθεώρηση του συστήματος ποινών και προστίμων με αναδρομικό «κούρεμα» των σχετικών οφειλών, καλύτερο συντονισμό μεταξύ ΑΑΔΕ -ΕΦΚΑ -τραπεζών και εξέταση λύσεων από τη σκοπιά του οφειλέτη, αυτόματες ρυθμίσεις οφειλών, ενίσχυση της διαδικασίας διοικητικής προσφυγής και προτεραιότητα στις εισπράξεις νέων χρεών έναντι των συσσωρευμένων από το παρελθόν.