Στην 9η θέση της ευρωπαϊκής κατάταξης σε ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων την τριετία 2016-2018 βρέθηκε η Ελλάδα, με το ποσοστό των επιχειρήσεων που καινοτομούν να ανέρχεται στο 60,3%. Μάλιστα η χώρα μας εκτινάσσεται στην 4η θέση της ΕΕ ως προς το ποσοστό των επιχειρήσεων με την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων και την εφαρμογή καινοτόμων διαδικασιών.
Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία της ευρωπαϊκής στατιστικής έρευνας CIS (Community Innovation Survey) για την καινοτομία στις επιχειρήσεις. Την έρευνα για την Ελλάδα πραγματοποίησε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) επί 12.213 επιχειρήσεων με 10 απασχολούμενους και άνω, σε διάφορους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας.
Το ποσοστό αυτό των καινοτόμων επιχειρήσεων παρουσιάζει ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια. Την περίοδο 2016-2018, είναι αυξημένο κατά 2,6 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο 2014-2016 και κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την πρώτη περίοδο αναφοράς 2010-2012.
Οι πρωτοπόροι
Πρώτη χώρα στην ευρωπαϊκή κατάταξη είναι η Εσθονία με ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων 73,1%, ενώ ακολουθούν η Κύπρος με ποσοστό 68,2%, το Βέλγιο και η Γερμανία με ποσοστό 67,8%, η Ιταλία με ποσοστό 63,2%, η Σουηδία με 63,1% η Αυστρία με 62,6% η Φινλανδία με 61,9 και η Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε, με ποσοστό 60,3%. Στη δέκατη θέση βρέθηκε η Δανία με ποσοστό 57,1%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το ποσοστό των καινοτόμων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι υψηλότερο κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον μέσο όρο των 27 ευρωπαϊκών κρατών (50,3%).
Στον αντίποδα, χώρες με ποσοστά καινοτόμων επιχειρήσεων μικρότερα του 30% είναι η Ρουμανία (14,6%), η Πολωνία (23,7%), η Ουγγαρία (28,7%) και η Βουλγαρία (30,1%).
Συνολικά, οι μισές από τις επιχειρήσεις (50,3%) στην Ευρωπαϊκή Ένωση με τουλάχιστον 10 εργαζομένους δήλωσαν κάποια καινοτομική δραστηριότητα κατά την τριετία 2016-2018, ποσοστό ελαφρώς αυξημένο από την τριετία 2014-2016 (49,5%).
Η έρευνα CIS για την τριετία 2016-2018 πραγματοποιήθηκε με βάση τις μεθοδολογικές οδηγίες του νέου αναθεωρημένου εγχειριδίου Oslo Manual 2018 “Guidelines for collecting, reporting and using data on Innovation”, σε κοινή έκδοση της Eurostat και του ΟΟΣΑ. Το νέο εγχειρίδιο Oslo εισήγαγε σημαντικές τομές στο εννοιολογικό πλαίσιο και τη μέτρηση της καινοτομίας και εφαρμόζεται πλέον στην έρευνα CIS από την περίοδο 2016-2018 και εφεξής.
Με τη νέα έκδοση του εγχειριδίου Oslo επήλθαν σημαντικές μεταβολές στους ορισμούς των τύπων καινοτομίας. Διακρίνονται πλέον δύο τύποι καινοτομίας: καινοτομίες που αλλάζουν τα προϊόντα της επιχείρησης (καινοτομίες προϊόντων) και καινοτομίες που αλλάζουν τις επιχειρησιακές διαδικασίες της επιχείρησης (καινοτομίες επιχειρησιακών διαδικασιών).
Στα προϊόντα περιλαμβάνονται τα αγαθά και οι υπηρεσίες της επιχείρησης ή συνδυασμός αυτών. Στις επιχειρησιακές διαδικασίες περιλαμβάνονται όλες οι βασικές δραστηριότητες της επιχείρησης που αφορούν στην παραγωγή προϊόντων και όλες οι άλλες υποστηρικτικές δραστηριότητες όπως η εφοδιαστική, η οικονομική διαχείριση, οι εφαρμογές πληροφορικής, η οργάνωση της εργασίας και το μάρκετινγκ.
Στην καινοτομία προϊόντος η Ελλάδα καταλαμβάνει την 4η θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών, με 42,5%, ποσοστό πολύ πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (29,8%). Μάλιστα, η Ελλάδα παρουσίασε αύξηση κατά 11,8 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με την περίοδο 2014-2016 (ποσοστό 30,7%) και υπερδιπλάσιο ποσοστό αύξησης σε σχέση με την περίοδο 2010-2012 (19,5%). Ηγέτιδα ευρωπαϊκή χώρα στην καινοτομία προϊόντος είναι η Εσθονία με ποσοστό 49,5% και ακολουθούν η Κύπρος με ποσοστό 48,6% και η Σουηδία με 42,6%.
Στην καινοτομία επιχειρησιακής διαδικασίας η Ελλάδα καταλαμβάνει και πάλι την 4η θέση, με 55,2%, ποσοστό υψηλότερο κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (40,2%). Ηγέτιδα ευρωπαϊκή χώρα στην καινοτομία διαδικασίας είναι η Κύπρος με ποσοστό 65,9% και ακολουθούν το Βέλγιο με ποσοστό 58,1% και η Γερμανία με ποσοστό 55,4%.
Η κατανομή ανά κλάδο
Η βελτίωση του ποσοστού καινοτόμων επιχειρήσεων αφορά τόσο τη Βιομηχανία όσο και τις Υπηρεσίες.
Στον τομέα της Βιομηχανίας, το ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων την περίοδο 2016-2018 ανέρχεται σε 62,4%, σε σχέση με 59,5% την περίοδο 2014-2016, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,8 ποσοστιαίες μονάδες. Αύξηση καταγράφεται και στους επιμέρους κλάδους Μεταποίηση, Ορυχεία και λατομεία και Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού, όπου παρατηρείται αύξηση των ποσοστών, διαχρονικά, μεταξύ 2010 και 2018. Το υψηλότερο ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων (62,9%) έχει ο πολυπληθής κλάδος της μεταποίησης. Μικρή μείωση στο ποσοστό καινοτομίας σε σχέση με την τριετία 2014-2016 καταγράφεται στον -μικρό σε αριθμό επιχειρήσεων και επομένως ευαίσθητο σε διακυμάνσεις- κλάδο Παροχή νερού - επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων και δραστηριότητες εξυγίανσης.
Στον τομέα των Υπηρεσιών το ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων την περίοδο 2016-2018 ανέρχεται σε 58,9%, σε σχέση με 56,5% την περίοδο 2014-2016, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,4 ποσοστιαίες μονάδες.
Τα ποσοστά καινοτομίας παρουσιάζουν αύξηση στους επιμέρους κλάδους Μεταφορά και αποθήκευση, Ενημέρωση και επικοινωνία, Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες και Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες. Το υψηλότερο ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων (68%) καταγράφεται στον κλάδο Ενημέρωση και επικοινωνία, τον κατεξοχήν κλάδο των ΤΠΕ. Ο κλάδος Ενημέρωση και επικοινωνία έχει το υψηλότερο ποσοστό καινοτομίας και στις τέσσερις περιόδους. Στα ίδια επίπεδα (59% - 60%) με την προηγούμενη τριετία κυμαίνεται ο πολυπληθής κλάδος του Χονδρικού εμπορίου.
Πιο καινοτόμοι οι μεγάλοι
Το ποσοστό καινοτομίας αυξάνεται με την αύξηση του μεγέθους της επιχείρησης. Από 57,6% στις επιχειρήσεις με 10-49 απασχολουμένους, ανέρχεται σε 70,6% στις επιχειρήσεις με 50-249 απασχολουμένους και φθάνει σε 90,3% στις επιχειρήσεις με 250 και πλέον απασχολουμένους.
Αύξηση του τζίρου
Ένας σημαντικός δείκτης που σχετίζεται με τις καινοτομίες προϊόντων αφορά τη συνεισφορά των καινοτόμων προϊόντων στον συνολικό κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων. Η συνεισφορά αυτή καταγράφεται ως το ποσοστό των πωλήσεων από καινοτόμα προϊόντα επί του συνολικού κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων και αναφέρεται στο τελευταίο έτος κάθε περιόδου αναφοράς, π.χ. στο έτος 2018 για την περίοδο 2016-2018.
Οι πωλήσεις των καινοτόμων προϊόντων καταγράφονται ξεχωριστά για τα προϊόντα που είναι νέα για την αγορά και για αυτά που είναι νέα για την επιχείρηση. Με τον τρόπο αυτόν αποτυπώνεται τόσο η διάσταση της δημιουργίας τεχνολογιών αιχμής (new to market / προϊόντα νέα για την αγορά), όσο και της διάχυσης αυτών των τεχνολογιών σε άλλα προϊόντα (new to firm / περιπτώσεις προϊόντων που είναι νέα μόνο για την επιχείρηση και όχι για την αγορά).
Το 2018 η συνεισφορά των καινοτόμων προϊόντων στον συνολικό κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων ανέρχεται σε 23,8%: 13,4% προέρχεται από νέα για την επιχείρηση προϊόντα και 10,4% από προϊόντα που ήταν νέα για την αγορά.
Τα ποσοστά αυτά είναι αυξημένα σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους. Την τριετία 2014-2016 η συμβολή των καινοτόμων προϊόντων στον κύκλο εργασιών των επιχειρήσεων ήταν της τάξεως του 16,8%, το 2012-2014, 12,7% και το 2010-2012, 11,7%.