Ο εκρηκτικός συνδυασμός εκπτώσεων και περιοριστικών μέτρων στερεί ρευστότητα από τα φυσικά καταστήματα και παράλληλα εξαντλεί τις δυνατότητες των εταιρειών courier, πολλές από τις οποίες έχουν κατεβάσει διακόπτες, με αποτέλεσμα τις τελευταίες εβδομάδες οι λιανέμποροι να επιστρατεύουν ταξί, εταιρικούς στόλους, ακόμη και ιδιωτικά ΙΧ εργαζομένων για να καλύψουν τις έκτακτες ανάγκες. Επίσης δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που πληρώνουν για αντικατάσταση προϊόντων που… χάνονται στη διαδρομή.
Χιλιάδες ηλεκτρονικές παραγγελίες προστίθενται κάθε μέρα στο ήδη φορτωμένο εγχώριο οικοσύστημα διαδικτυακών συναλλαγών, «ξεχειλώνοντας» τους χρόνους παράδοσης συχνά δυσανάλογα με την απόσταση μεταξύ λιανέμπορου και καταναλωτή, με τις ελπίδες να εναπόκεινται τώρα στο άνοιγμα της αγοράς την προσεχή Δευτέρα.
Ας σημειωθεί ότι η αγορά δεν έχει ομαλοποιηθεί από την «καραμπόλα» του δεύτερου lockdown και οι όγκοι έχουν ακόμη επίδραση στη διανομή και στους χρόνους παράδοσης, που -με κάποιες εξαιρέσεις, που παραδίδουν σε χρόνο κάτω από 3 ημέρες- κυμαίνονται κατά μέσον όρο στο διάστημα μιας εβδομάδας, αλλά σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούν το 15νθήμερο.
Οι πιέσεις στο οικοσύστημα του e-commerce
Καθώς ολοένα περισσότεροι καταναλωτές εξοικειώνονται με το online κανάλι και τις ανέπαφες συναλλαγές, οι όγκοι παραγγελιών που έχουν να διαχειριστούν τα e-shops βαίνουν αυξανόμενοι και κατά συνέπεια διευρύνονται οι χρόνοι παράδοσης, δημιουργείται σημαντικό ζήτημα στο θέμα των επιστροφών και αυξάνονται τα ευτράπελα (π.χ. πλυντήριο πήγε στη Θεσσαλονίκη αντί στην Καλλιθέα, πακέτο αναλωσίμων έφτασε με λάθος περιεχόμενο, δέματα που απλά χάθηκαν κ.α.).
Αρκεί να ληφθεί υπόψη ότι εν μέσω πανδημίας, το ελληνικό ηλεκτρονικό εμπόριο τριπλασίασε στο δεύτερο lockdown τον όγκο παραγγελιών που μπορεί να εξυπηρετήσει, αλλά η εκτόξευση της ζήτησης γύρω από το εμπορικό γεγονός της Black Friday απέδειξε πως ό,τι έγινε δεν ήταν αρκετό.
Ο όγκος που κλήθηκε να διαχειριστεί η αγορά πλησίασε το 1 εκατ. διακινήσεις ανά ημέρα ήδη από τα μέσα Δεκεμβρίου. Ουσιαστικά, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία του GRECA, μια αγορά που εξυπηρετούσε το 1/5 της εμπορικής κίνησης βρέθηκε στη θέση να πρέπει να διαχειριστεί και τα υπόλοιπα 4/5, ενώ στο νέο lockdown η κατάσταση περιγράφεται με την ποδοσφαιρική ορολογία «χάθηκε η μπάλα».
Στην αγορά των courier
Στις εταιρείες ταχυμεταφορών, ο όγκος των αποστολών από τον Νοέμβριο που ξεκίνησε το νέο lockdown σχεδόν διπλασιάστηκε συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά και αυξήθηκε πάνω από 65% από το προηγούμενο lockdown, με αποτέλεσμα να μην είναι διαχειρίσιμος από τις εταιρείες courier. Η κατάσταση δεν προβλέπεται να ομαλοποιηθεί πριν την άρση των περιοριστικών μέτρων και το άνοιγμα της αγοράς, όπως μεταφέρουν στο Euro2day.gr εκπρόσωποι των εταιρειών.
Η ACS, ο μεγαλύτερος παίκτης της αγοράς, μέλος του ομίλου Quest, είναι η μόνη εταιρεία με πανελλαδική διανομή που, σύμφωνα με τη διοίκησή της, δεν έκανε ούτε μία ημέρα πλήρη αναστολή παραλαβών, ενώ επένδυσε άνω των 2,5 εκατ. ευρώ και από τις αρχές Δεκεμβρίου παραδίδει μεγαλύτερο πλήθος αποστολών από το πλήθος που παραλαμβάνει ενώ ο μέσος χρόνος παράδοσης, που στις αρχές Δεκεμβρίου είχε ξεπεράσει τις 6 ημέρες, πλέον κυμαίνεται σε κάτω από 3.
Η Γενική Ταχυδρομική, που βελτίωσε τις υποδομές της για να υποδέχεται περίπου 150.000 αποστολές ταχυδρομικών αντικειμένων σε ημερήσια βάση, την 1.12.2020 ανέστειλε όλες τις πρόσθετες υπηρεσίες της για να διαχειριστεί όγκους αυξημένους έως 60% σε σχέση με την περίοδο της «κανονικότητας» αλλά και για να αντιμετωπίσει δυσλειτουργικά φαινόμενα όπως καθυστερήσεις, λάθη, ζημιές, παράπονα κ.ο.κ.
Η ΕΛΤΑ courier είχε προειδοποιήσει για τη δυσχερή κατάσταση από την 1.12.2020, σημειώνοντας ότι το δεύτερο lockdown, η Black Friday αλλά και η επερχόμενη εορταστική περίοδος, αύξησαν τον όγκο εργασιών πάνω από 60% συγκριτικά με το προηγούμενο έτος και κατά 22,5% από το πρώτο lockdown, δοκιμάζοντας τις αντοχές των υποδομών της, παρά το γεγονός ότι ήδη προέβη σε επέκταση.
Η Speedex του Ομίλου Εταιρειών Σφακιανάκης, με μερίδιο 7,5%, ο τέταρτος παίκτης της κατάταξης, προειδοποίησε από τις 7.12.2020 ότι ο μέσος χρόνος διακίνησης των αποστολών αναμένεται να φθάσει τις 6 εργάσιμες ημέρες και πιθανόν να τις ξεπεράσει στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη. Η εταιρεία, εκτός των άλλων, στις 14 Δεκεμβρίου έπεσε θύμα κυβερνοεπίθεσης και χρειάστηκε μέρες για να αποκαταστήσει τη λειτουργία των πληροφοριακών της συστημάτων. Η αδυναμία ελέγχου των εισροών - παραλαβών των αποστολών την οδήγησε στην απόφαση να αναστείλει τις παραλαβές μέχρι τις 19.12.2020, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον βαθμό δυσκολίας διαχείρισης της έκτακτης κατάστασης εν μέσω εορταστικής περιόδου.
Tην ίδια στιγμή βέβαια δεν παρατηρήθηκαν οι ίδιες δυσλειτουργίες στις ξένες εταιρείες ενώ οι αποστολές από το εξωτερικό έφταναν νωρίτερα ακόμη και στην κορύφωση της εορταστικής σεζόν. Αυτό αποδίδεται από στελέχη των εταιρειών cοurier στον μικρότερο φόρτο εργασιών της αγοράς προέλευσης της αποστολής και της διεθνούς εταιρείας που την αναλαμβάνει και μόνο αν αφορά express υπηρεσία, δηλαδή με αερομεταφορά -και άρα είναι και πολύ πιο ακριβή.
Οι τάσεις μετασχηματισμού της αγοράς και το επενδυτικό ενδιαφέρον
Πάντως οι τάσεις στην αγορά είχαν φανεί από πριν. Και στον κλάδο των ταχυμεταφορών όπως και σε άλλους κλάδους της οικονομίας, η πανδημία ήρθε να τις επιταχύνει με βίαιο τρόπο. Συλλέξαμε πληροφορίες από επίσημους φορείς και στελέχη της αγοράς, τα οποία πάντως -με κάποιες εξαιρέσεις- αρνήθηκαν να μας μιλήσουν επωνύμως, υπό τον φόβο της διεύρυνσης του αρνητικού αντίκτυπου της παραπάνω κατάστασης στο δίκτυο των πελατών τους. Πρόκειται για μια αγορά άνω των 500 εταιρειών, με Γενική Άδεια Παροχής Ταχυδρομικών Υπηρεσιών, που πραγματοποιούν συνολικά κύκλο εργασιών περί τα 400 εκατ. ευρώ σε εποχή κανονικότητας (ή 600 εκατ. ευρώ συνυπολογίζοντας τον φορέα παροχής καθολικής υπηρεσίας των ΕΛΤΑ). Από την πίτα διεκδικούν μερίδιο και μερικές δεκάδες νέων εταιρειών που αδειοδοτούνται ετησίως, αλλά το 80% του τζίρου γίνεται από έξι εταιρείες και πάνω από το 50% αντιστοιχεί σε τέσσερις ελληνικές εταιρείες, με σειρά κατάταξης ACS, Γενική Ταχυδρομική, ΕΛΤΑ Courier και Speedex.
Σημειώνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των ταχυδρομικών αντικειμένων διακινείται από την Αττική (περίπου 80%) και τη Μακεδονία (περίπου 8%) για το εσωτερικό και το εξωτερικό, ενώ πάνω από 80% των διακινούμενων αντικειμένων είναι φάκελοι. Ανάλυση των ισολογισμών των μεγάλων επιχειρήσεων ταχυμεταφορών από την ΕΕΤΤ δείχνει ότι τα μικροδέματα, αν και με μικρό μερίδιο στο πλήθος των αντικειμένων που ταχυδρομούνται, συνεισέφεραν ήδη προ πανδημίας το 50% των εσόδων των εταιρειών (με έτος βάσης το 2018, οι φάκελοι αντιστοιχούν στο 87% των ταχυδρομικών αντικειμένων, συνεισφέροντας το 52% των εσόδων).
Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών και η υιοθέτηση του κυκλικού μοντέλου κατανάλωσης, ήτοι εξοικονόμηση πόρων, ανακύκλωση και λιγότερη χρήση χαρτιού, είναι τάσεις που επιταχύνουν τη μείωση του μεριδίου των φακέλων στα έσοδα της αγοράς ενώ η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου αυξάνει ραγδαία το μερίδιο δεμάτων και μικροδεμάτων. Κι εδώ έγκειται το επιχειρηματικό ενδιαφέρον.
Οι επενδύσεις
Η πανδημία βέβαια κατέστησε αναγκαίες επενδύσεις αρκετών εκατομμυρίων, οι οποίες υπό κανονικές συνθήκες θα γίνονταν σε δεκαετίες. Λίγοι μεγάλοι παίκτες ολοκλήρωσαν σημαντικές κινήσεις ενώ καταγράφονται κάποιες άμεσες επενδυτικές πρωτοβουλίες από μικρότερους παίκτες και startups, όπως η δημιουργία της πλατφόρμας sendx, η οποία αξιοποιεί στόλο ανεξάρτητων διανομέων με μηχανάκια. Πρόκειται για νέα υπηρεσία που δημιουργήθηκε από την ελληνική startup Myjobnow, η οποία φέρνει σε επαφή επιχειρήσεις λιανικής, εστίασης και τουρισμού σε άμεσο χρόνο, με εποχικό ή μόνιμο προσωπικό πρώτης γραμμής (διανομείς, σερβιτόρους, πωλητές, μάγειρες κ.α.).
Η συγκυρία ανέδειξε την ανάγκη επενδύσεων μακροπρόθεσμου χαρακτήρα σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, από τους παραγωγούς και τους λιανέμπορους μέχρι τα courier, τέτοιες που να καλύψουν όχι μόνο τις τρέχουσες ανάγκες αλλά να καταστήσουν βιώσιμη και ανθεκτική την εγχώρια αγορά διακίνησης αγαθών στο ηλεκτρονικό εμπόριο, η οποία αποδεικνύεται μικρή και ακριβή για τους ξένους παίκτες, με ιδιαιτερότητες και ως προς τη γεωγραφική προσέγγιση. Οι πολυεθνικές εταιρείες ταχυμεταφορών περιορίζονται στις αποστολές του εξωτερικού, ενώ δεν έχουν δικά τους δίκτυα, παρά συνεργάζονται με εγχώριες εταιρείες για να εξυπηρετήσουν τη ζήτηση. Εξάλλου, μια διεθνής αποστολή μπορεί να έχει πολλαπλάσια είσπραξη από μια αντίστοιχη για το εσωτερικό, που δεν είναι τόσο συμφέρουσα.
6-7 φορές πάνω οι τιμές από τους ξένους παίκτες
Ρωτήσαμε στελέχη της αγοράς σχετικά με το ύψος των χρεώσεων, διερευνώντας την ανταγωνιστικότητα της αγοράς. Ο Απόστολος Γεωργαντζής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ACS, απαντά σε σχετικό ερώτημα του Euro2day.gr ότι στο e-commerce, το μέσο κόστος ανά αποστολή για ένα ηλεκτρονικό κατάστημα ανέρχεται σε 2-4 ευρώ +ΦΠΑ για έως τα 3 kg. Εξηγεί ότι οι τιμές εξαρτώνται από το βάρος, τον προορισμό και το πλήθος των αποστολών. Σημειώνει επίσης ότι το περιθώριο κέρδους για τις περισσότερες ελληνικές εταιρείες courier είναι συνήθως ένα χαμηλό μονοψήφιο ποσοστό επί της αξίας αυτής, στην καλύτερη περίπτωση 10%, καθώς οι τιμές είναι πολύ κοντά στο κόστος, λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού.
Όσο για τις διεθνείς αποστολές, οι τιμές ποικίλλουν σημαντικά με βάση τον προορισμό και τον χρόνο παράδοσης. Σύμφωνα με τον κ. Γεωργαντζή, για την περίπτωση της express παράδοσης (με αερομεταφορά), οι τιμές είναι συνήθως 6-7 φορές υψηλότερες σε σχέση με τις τιμές των εγχώριων αποστολών. Επίσης, η αεροπορική μεταφορά εξωτερικού (express) έχει υπερδιπλάσια τιμή σε σχέση με την αντίστοιχη standard (οδική μεταφορά) του εξωτερικού. Σε γενικές γραμμές, οι τιμές των εγχώριων εταιρειών είναι πιο ανταγωνιστικές σε σχέση με των ξένων εταιρειών, ειδικά για τις εγχώριες αποστολές.
«Η ελληνική αγορά είναι εξαιρετικά ανταγωνιστική, ενώ τα τελευταία 10 χρόνια οι τιμές κινούνται συνεχώς πτωτικά. Αυτό ενδεχομένως έχει οδηγήσει τους ξένους παίκτες να μην επιλέξουν να επενδύσουν στην εγχώρια αγορά και να παραμένουν στο κομμάτι των αποστολών εξωτερικού», απαντά ο κ. Γεωργαντζής σε σχετικό ερώτημα αναφορικά με τις επενδύσεις από εγχώριους και ξένους παίκτες στην τοπική αγορά courier.
Επενδυτικά εργαλεία με φόντο το Ταμείο Ανάκαμψης
Καθώς λοιπόν η αγορά δεν είναι ελκυστική για ξένους επενδυτές, οι εγχώριοι παίκτες καλούνται να χρηματοδοτήσουν τις αναγκαίες επενδύσεις, αλλά στις παρούσες συνθήκες λίγοι διαθέτουν την ρευστότητα και τους πόρους. Επίσης περιορισμένα είναι και τα χρηματοδοτικά εργαλεία για τον κλάδο, που προσβλέπει στο Ταμείο Ανάκαμψης για επενδυτικά ανοίγματα. Είναι ενδεικτικό ότι μια αύξηση των αποστολών κατά 150-200% δεν είναι διαχειρίσιμη από μια μέση εταιρεία με ιδιόκτητο στόλο ή μια εταιρεία courier. Αλλά ακόμη κι αν αυτή η εταιρεία διέθετε τα κεφάλαια για επενδύσεις, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο διπλασιασμός ή ο τριπλασιασμός του capacity δεν είναι απλή υπόθεση, αν υπολογίσει κανείς ότι η επανεκκίνηση της αγοράς θα περιορίσει τις σημερινές ανάγκες.
Για την ανάγκη διαθεσιμότητας επενδυτικών εργαλείων στον κλάδο ταχυμεταφορών μίλησε στο Euro2day.gr ο Γιάννης Πέτρου, CEO της Easy Mail, εταιρείας που ανήκει στον όμιλο Βεϊνόγλου, ενώ από την πλευρά του ο κ. Γεωργαντζής τονίζει σχετικά ότι «θα ήταν χρήσιμο ο κλάδος των ταχυμεταφορών, εννοώντας τις εταιρείες μαζί με τους συνεργάτες τους (πράκτορες, αντιπρόσωπους και franchises) να περιλαμβάνονται χωρίς εξαιρέσεις στα προγράμματα κινήτρων για επενδύσεις εφεξής, τα οποία θα δίνουν ίσες ευκαιρίες σε όλες τις ταχυδρομικές εταιρείες και με τους ίδιους όρους».
Η κινητικότητα στο λιανεμπόριο
Σε επίπεδο λιανεμπορίου, η εικόνα στην αγορά δεν είναι ενιαία και πολλές εταιρείες έχουν αναπτύξει πολλαπλές λύσεις για να καλύψουν τις καθυστερήσεις στις αποστολές δεμάτων, όπως π.χ. οι μεγάλοι retailers που συνεργάζονται με 3-4 εταιρείες courier συν ταξί. Άλλες παίρνουν γραμμή από τα επιτελεία των μητρικών εταιρειών του εξωτερικού όπως η H&M, η Ζara και τα άλλα δίκτυα της Inditex, ενώ άλλοι είχαν ήδη επενδύσει σε ιδιόκτητο στόλο, όπως ενδεικτικά το Πλαίσιο, που έτσι κατάφερε να διαχειριστεί δεκαπλάσιο όγκο ηλεκτρονικών παραγγελιών, συγκριτικά με τα επίπεδα προ πανδημίας, αλλά και ο όμιλος ΜΕΤRO που διπλασίασε τον στόλο του ήδη από το πρώτο lockdown, εισάγοντας νέες υπηρεσίες.
Εξαιτίας των έκτακτων συνθηκών επιταχύνουν επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, e-commerce και υποδομές logistics όλοι οι παίκτες της αγοράς του λιανεμπορίου, από τα marketplaces (όπως τα Public - Media Markt και Skroutz) και τους μεγάλους λιανέμπορους όπως η Κωτσόβολος, ο όμιλος Fourlis (IKEA, Intersport), μέχρι τα δίκτυα των Praktiker και Leroy Merlin και άλλες, μεγάλες και μικρές εταιρείες. Σε επιμέρους τομείς, όπως π.χ. στα super market, ευδοκίμησαν οι συνεργασίες για τη μείωση των χρόνων παράδοσης, κυρίως στο πρώτο lockdown, με τις επιχειρήσεις να έχουν κάθε λόγο να επενδύουν στο online κανάλι που -τουλάχιστον στην παρούσα φάση- αναπτύσσεται με τριψήφιο ρυθμό (με βάση εκτιμήσεις της Convert, το 2020 ξεπέρασε τα 100 εκατ. ευρώ).
Στα e-supermarket
Ενδεικτικά σημειώνεται ότι με το efood συνεργάζεται η Σκλαβενίτης, που λειτουργεί πιλοτικά τo eMarket (sklavenitis.gr) από τα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου και παρεμπιπτόντως ενημερώνει την πελατεία του ότι λόγω της αυξημένης ζήτησης, η πρώτη διαθέσιμη ημέρα παράδοσης είναι μετά από 3 έως 4 ημέρες (το μήνυμα επικαιροποιείται καθημερινά). Σε γενικές γραμμές, με εξαίρεση κάποιους κωδικούς που εμφανίζουν παροδικές ελλείψεις, οι χρόνοι παράδοσης στον κλάδο (λόγω και της εξαίρεσής του από τα περιοριστικά μέτρα) είναι σχετικά ανεκτοί και είναι πιθανό να βρει κανείς διαθεσιμότητα παράδοσης στο σπίτι των αγορών που έχει κάνει online και την επόμενη μέρα, αλλά σε περιορισμένες ώρες, κι αν είναι τυχερός, ακριβώς την ώρα που θέλει.
Υπενθυμίζεται ότι το ΑΒ eshop της ΑΒ Βασιλόπουλος έχει ενισχύσει το δυναμικό του και με το delivery.gr, με στόχο να εξυπηρετηθούν πελάτες με μικρότερο καλάθι πιο άμεσα σε επιλεγμένες περιοχές. Η εταιρεία δίνει τη δυνατότητα να επιλέξει ο πελάτης διαθέσιμο χρονικό διάστημα παράδοσης (για παραγγελίες τουλάχιστον 40 ευρώ), που ποικίλλει ανά περιοχή.
Η αλυσίδα MyMarket του ομίλου ΜΕΤΡΟ εξυπηρετεί πανελλαδικά (για παραγγελίες από 25 ευρώ με χρέωση 2 ή 4 ευρώ για καλάθι αξίας μέχρι 60 ή 80 ευρώ αντίστοιχα, ανάλογα με την περιοχή, και δωρεάν πάνω από αυτά τα ποσά). Ταυτόχρονα ο όμιλος ΜΕΤΡΟ ενίσχυσε την ομάδα του ανθρώπινου δυναμικού του -τομέα στον οποίο επένδυσαν όλες οι εταιρείες του κλάδου- ενώ πέρα από την εταιρεία ταχυμεταφορών Speedex συνεργάστηκε και με την Uber στο πρώτο κύμα της πανδημίας, αξιοποιώντας τον στόλο ταξί για ταχύτερες παραδόσεις παραγγελιών από το eshop.mymarket.gr του ομίλου.
Η Μασούτης δίνει εκτιμώμενο χρόνο παράδοσης 2-3 ώρες για παραγγελίες μέχρι τις 15:00 και την επόμενη μέρα για παραγγελίες που γίνονται αργότερα. Επίσης η Μασούτης όπως και η Κρητικός έχουν επιπλέον εγκαινιάσει συνεργασία με το BOX της Cosmote. Το μοτίβο των συνεργασιών ακολουθούν κι άλλες εταιρείες, καθώς ενέχει μικρό ρίσκο επένδυσης και τους δίνει ευελιξία να διαχειριστούν την online ζήτηση, που δεν εξελίσσεται ομαλά.
Ας σημειωθεί ότι εν μέσω πανδημίας και μικρότεροι παίκτες ανέπτυξαν υπηρεσίες στο online κανάλι όπως ο Γαλαξίας, ενώ στην κορυφή της κατάταξης εξαίρεση αποτελούν προς το παρόν τα Lidl.
Επενδύσεις με ορίζοντα τα… drones
Εν κατακλείδι, το σίγουρο είναι ότι το e-commerce αναπτύσσεται με ταχύτητα και θα διατηρήσει σημαντικό μέρος της δυναμικής του μετά την πανδημία, απαιτώντας καλούς υπολογισμούς, χρηματοδοτικά εργαλεία και κατά το δυνατόν ασφαλή πρόβλεψη από τις επιχειρήσεις όλων των κλάδων.
Εξάλλου, από το ταχυδρομικό περιστέρι μέχρι τον ταχυδρόμο με το ποδήλατο ή το van πέρασαν αιώνες, αλλά από τις εταιρείες courier με τα φορτηγά, τα αεροπλάνα, τα κέντρα διαλογής, τα ειδικά συστήματα παρακολούθησης και τις άλλες σύγχρονες υποδομές logistics μέχρι τα drones που θα παραδίδουν δέματα μέχρι 10-15 κιλά δεν θα περάσει πολύς καιρός…