Σε δύο κεντρικές προτεραιότητες και συγκεκριμένα στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας υψηλής προστιθέμενης αξίας και την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου στο πλαίσιο του αναπτυξιακού μετασχηματισμού θα είναι εστιασμένες οι δράσεις - προγράμματα του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) της νέας Προγραμματικής Περιόδου 2021-2027.
Με αρχικούς πόρους που προϋπολογίζονται στα 4,1 δισ. ευρώ, το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων σχεδιάζει το ΕΠΑνΕΚ, ως «ολοκληρωμένη παρέμβαση» του ΕΣΠΑ 2021-2027, που θα υποστηρίξει τους παραγωγικούς, ανταγωνιστικούς και εξωστρεφείς τομείς της οικονομίας στη μετάβασή τους σε ένα αναπτυξιακό πρότυπο που καθοδηγείται από την οικονομία της γνώσης.
Επισημαίνεται ότι αυτή η επιλογή επιτείνεται από την επείγουσα ανάγκη αποτελεσματικής αντιμετώπισης των συνεπειών της πανδημίας Covid-19, με πρωτοβουλίες που επιταχύνουν τη μετάβαση στο νέο πρότυπο, αυξάνοντας τη συμμετοχή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών στο εθνικό προϊόν.
Οι προτεραιότητες
Όπως προαναφέρθηκε, το ΕΠΑνΕΚ σχεδιάζεται να υλοποιηθεί με βάση δύο προτεραιότητες: α) την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας υψηλής προστιθέμενης αξίας και β) την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου στο πλαίσιο του αναπτυξιακού μετασχηματισμού
Προτεραιότητα 1: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας υψηλής προστιθέμενης αξίας
Η προώθηση του καινοτόμου και έξυπνου οικονομικού μετασχηματισμού που επιδιώκεται με τον Στόχο Πολιτικής 1 του νέου ΕΣΠΑ, τον οποίο (σ.σ. στόχο) θα «υπηρετήσει» συγκεκριμένη προτεραιότητα, είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με κεντρικές εθνικές προτεραιότητες που αποτελούν η συστηματική αύξηση της παραγωγικότητας και της εξωστρέφειας και η στενότερη διασύνδεση της παραγωγής με την τεχνολογία και την καινοτομία. Μάλιστα, η εν λόγω προτεραιότητα θα περιλαμβάνει επιμέρους άξονες, οι οποίοι σχετίζονται με την Έρευνα και Καινοτομία, τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό, τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις και το Ανθρώπινο Δυναμικό.
Έρευνα και Καινοτομία
Σύμφωνα με το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, η αξιόλογη επιστημονική παραγωγή της χώρας προέρχεται κυρίως από το δημόσιο ερευνητικό σύστημα, χωρίς ορατό αποτέλεσμα για την οικονομία, ενώ οι επενδύσεις των επιχειρήσεων για την πρόσκτηση νέας γνώσης παραμένουν σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο σε σύγκριση με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Υπό αυτά τα δεδομένα, οι παρεμβάσεις θα επικεντρωθούν στη δημιουργία συνθηκών και στήριξη πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη της βιομηχανικής έρευνας, τη μεταφορά τεχνολογίας, τη βιομηχανοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας, της νεοφυούς επιχειρηματικότητας στους κλάδους ευρωπαϊκής και εθνικής προτεραιότητας.
Έμφαση θα δοθεί, επίσης, στην ανάπτυξη οικοσυστημάτων καινοτομίας, με στόχους αριστείας και μεσο-μακροπρόθεσμης προοπτικής βιώσιμης ανάπτυξης, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του μετασχηματισμού και της ψηφιοποίησης.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Η Ελλάδα παρουσιάζει σημαντική υστέρηση στη συνολική προσπάθεια για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Αν δεν προετοιμαστούν κατάλληλα, με τις κατάλληλες ψηφιακές δεξιότητες και υποδομές, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε κρίσιμους κλάδους της ελληνικής οικονομίας θα χάσουν κάθε δυνατότητα ανταγωνιστικής παρουσίας στην εγχώρια και διεθνή αγορά, ακόμα και σε κλάδους που δεν έχουν σήμερα μεγάλη ψηφιακή ωριμότητα. Βασική επιδίωξη, επομένως, είναι η προσαρμογής της ελληνικής βιομηχανίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, με τη στήριξη της ανάπτυξης και υλοποίησης κατάλληλων σχεδίων ψηφιακού μετασχηματισμού.
Στόχο αποτελεί η μεταστροφή της αλυσίδας αξίας των ΤΠΕ προς μία εξωστρεφή, καινοτόμα, αναγνωρίσιμη και διατηρήσιμη κρίσιμη μάζα ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών, ικανών να δημιουργήσουν καινοτόμα επιχειρηματικότητα ή και να εισάγουν τις επιχειρήσεις των λοιπών τομέων, στις παγκόσμιες ψηφιακές αλυσίδες αξίας. Αυτό, εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί μέσω της κατά κανόνα αμφίπλευρης ενίσχυσης, τόσο της ζήτησης, όσο και της προσφοράς.
Υψηλή προτεραιότητα αποτελούν οι επενδύσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων (συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων των επιχειρήσεων του τουρισμού, του σύγχρονου πολιτισμού και της εφοδιαστικής αλυσίδας), καθώς και την τεχνολογική και οργανωτική τους αναβάθμιση, με στόχο την αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας και την είσοδο σε (νέες) διεθνείς αγορές.
Μικρομεσαίες επιχειρήσεις
Σήμερα στη χώρα υπερισχύουν σε αριθμό οι μικρές και εσωστρεφείς επιχειρήσεις με σχετικά χαμηλή ένταση επενδύσεων και χαμηλή ικανότητα εξαγωγών, που εξακολουθούν και μετά την οικονομική κρίση να αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς την ανάπτυξή τους. Βασική επιδίωξη στον συγκεκριμένο άξονα είναι να βελτιωθεί η θέση της ελληνικής παραγωγής στις διεθνείς αγορές, μέσα από τη λειτουργική ευελιξία και απόδοση των επιχειρήσεων, μεγαλύτερες ταχύτητες παραγωγής και την οργάνωση συνεργασιών και νέων επιχειρηματικών προτύπων σε έξυπνες αλυσίδες αξίας.
Ανθρώπινο δυναμικό
Η έλλειψη ψηφιακών και άλλων δεξιοτήτων που σχετίζονται με την καινοτομία και την πράσινη μετάβαση έχει αρνητική επίδραση στην απασχολησιμότητα και την ανάπτυξη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, επισημαίνεται από το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Με τον άξονα αυτό, θα επιδιωχθεί η κάλυψη των αναγκών σε δεξιότητες στο πλαίσιο των κατευθύνσεων της έξυπνης εξειδίκευσης, της βιομηχανικής μετάβασης και της υποστήριξης του ψηφιακού μετασχηματισμού, με παρεμβάσεις που αναβαθμίζουν και πιστοποιούν τις ικανότητες του ανθρώπινου δυναμικού σε οριζόντιες (Industry 4.0 και ενδεχομένως στη πράσινη οικονομία), αλλά και κλαδικές εξειδικεύσεις ιδίως στους κλάδους υψηλής προτεραιότητας.
Προτεραιότητα 2: Ανάπτυξη ανθρώπινου κεφαλαίου στο πλαίσιο του αναπτυξιακού μετασχηματισμού
Όπως επισημαίνεται στο προσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, η μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία παραμένει δυσχερής και η αναντιστοιχία δεξιοτήτων είναι υψηλή. Σε σχέση με το σημερινό χαμηλό ποσοστό βιομηχανιών υψηλής έντασης δεξιοτήτων, η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά υπερειδίκευσης των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής στην επαγγελματική εκπαίδευση και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αναντιστοιχίας προσόντων μεταξύ των χωρών της ΕΕ, σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό δείκτη δεξιοτήτων.
Οι παρεμβάσεις στον άξονα αυτό θα αντιμετωπίσουν ανάγκες για ευέλικτη ανάπτυξη της αυτοαπασχόλησης και μικρής κλίμακας επιχειρηματικότητας με ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και μορφών οργάνωσης του επιχειρείν, όπως και προσαρμογής αυτοαπασχολουμένων και εργαζομένων σε μικρές επιχειρήσεις, κυρίως λόγω συνεχούς εξέλιξης απαραίτητων δεξιοτήτων.
Θα προωθηθεί και ενισχυθεί η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ επιχειρήσεων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για την κατάρτιση προγραμμάτων σπουδών και την ένταξη εκπαιδευμένων στα διάφορα επίπεδα εκπαίδευσης/κατάρτισης σε προγράμματα πρακτικής άσκησης και άλλων μορφών απόκτησης επαγγελματικής εμπειρίας.
Επίσης θα προωθηθούν οι μηχανισμοί υποστήριξης των ΜμΕ για τον ορισμό και την κάλυψη των αναγκών βελτίωσης των δεξιοτήτων στο εσωτερικό τους, την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων μεταξύ αγοράς εργασίας και φορέων εκπαίδευσης-κατάρτισης καθώς και η δημιουργία κοινών δικτύων κατάρτισης επιχειρήσεων για την κάλυψη των εξειδικευμένων αναγκών τους σε κλαδικό επίπεδο.