Ενοποίηση και κατάργηση επιδομάτων, αλλαγές και στις παροχές ανεργίας, παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας και νέο ασφαλιστικό, με κεφαλαιοποίηση των επικουρικών αλλά και αυξημένα ποσοστά αναπλήρωσης με βάση τα έτη ασφάλισης και στόχο τη μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα στις κύριες συντάξεις, προτείνουν οι ειδικοί της ομάδας Πισσαρίδη.
Αναλυτικά, στον τομέα της πρόνοιας, οι «Σοφοί», μεταξύ άλλων, προτείνουν την ενοποίηση των επιδομάτων σε ένα, με εξαίρεση των επιδομάτων ανεργίας, αναπηρίας και στέγασης, που θα καταβάλλεται στους αδύναμους οφειλέτες. Το ενοποιημένο αυτό επίδομα θα πρέπει να δίνεται σε άτομα με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα ακόμη και εάν εργάζονται και να είναι σχεδιασμένο ώστε να ενισχύει τα κίνητρα για την εργασία. Η διαχείριση των επιδομάτων θα πρέπει να γίνεται μέσω μιας ενιαίας ψηφιακής πύλης, με έλεγχο των εισοδημάτων από τις φορολογικές αρχές, με σημαντικές αλλαγές στον τομέα των τεκμηρίων.
Στον σχεδιασμό αυτό σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ), καθώς όπως παραδέχεται και η αρμόδια υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Δόμνα Μιχαηλίδου, δεν έχει λειτουργήσει ακόμη αποτελεσματικά ο τρίτος πυλώνας του ΕΕΕ, που αφορά την ένταξη των δικαιούχων του επιδόματος στην αγορά εργασίας.
Στην έκθεση προτείνεται η σταδιακή απόσυρση του ΕΕΕ, όταν ο μισθός του δικαιούχου αυξάνεται, σε συνδυασμό με ένα νέο επίδομα Εργασίας (ΕΕΡΓ). Ένα άτομο που δεν εργάζεται και δεν έχει άλλα εισοδήματα θα λαμβάνει το ΕΕΕ. Εάν αρχίσει να εργάζεται, τότε συνεχίζει να λαμβάνει το ΕΕΕ, καθώς επιπλέον και το ΕΕΡΓ, έως ένα ανώτατο όριο. Αύξηση του εισοδήματος πάνω από το όριο αυτό θα συνεπάγεται σταδιακή μείωση του συνολικού επιδόματος, μέχρι αυτό να μηδενιστεί. Προκειμένου, δε, το κόστος ενός συστήματος που συνδυάζει το ΕΕΕ με το ΕΕΡΓ να προσδιοριστεί σε «εφικτά» επίπεδα, οι Σοφοί προτείνουν τον εξορθολογισμό των υπόλοιπων επιδομάτων και συγχώνευσής τους με το ΕΕΕ και το ΕΕΡΓ.
Σύμφωνα πάντως με την κα Μιχαηλίδου, αν και η φιλοσοφία της πρότασης στηρίζεται σε λογικές βάσεις, δεν είναι ακόμη εφικτή η υλοποίησή της, καθώς εκκρεμεί η δημιουργία μιας ενιαίας ψηφιακής πύλης που θα βελτιώσει τη διαλειτουργικότητα των επιδομάτων και θα φιλτράρει το «ποιος παίρνει τι». Μέχρι τότε, μάλιστα, σύμφωνα με την υφυπουργό, το οικονομικό επιτελείο εξετάζει τη δυνατότητα καταβολής ενός σημαντικού μέρους κάποιων επιδομάτων, μεταξύ των οποίων τα επιδόματα ανεργίας και παιδιού, μέσω προπληρωμένης κάρτας, όπως γίνεται με το ΕΕΕ.
Η επιτροπή προτείνει επίσης τον επανασχεδιασμό του επιδόματος ανεργίας, ώστε να μην είναι σταθερό και συνδεδεμένο με τον κατώτατο μισθό αλλά με τις προηγούμενες αμοιβές του ανέργου. Να οριστεί, δηλαδή, στο 55% του μέσου μηνιαίου μισθού του ανέργου στα προηγούμενα 3 έτη, με ανώτατο όριο επιδόματος τα 1.200 ευρώ για έξι μήνες, αντί για δώδεκα μήνες που είναι τώρα. Θα πληρώνεται υπό την προϋπόθεση ότι ο άνεργος αναζητά ενεργά εργασία ή συμμετέχει σε προγράμματα κατάρτισης.
Αν ο άνεργος μετά τους 6 μήνες παρά τις ενεργές προσπάθειες για εύρεση εργασίας δεν έχει βρει δουλειά, θα λαμβάνει για έως επιπλέον 6 μήνες το επίδομα ανεργίας στο επίπεδο που είναι σήμερα, δηλ. στο 55% του κατώτατου μισθού. Η χρηματοδότηση του επιδόματος ανεργίας θα μπορούσε να προέλθει από τα αποθεματικά του ΟΑΕΔ.
Όσον αφορά, τέλος, τον εκσυγχρονισμό της αγοράς εργασίας, κεντρική θέση έχει η πρόταση για εξορθολογισμό της χρήσης και του κόστους των υπερωριών αλλά και αυτή για άρση των περιορισμών στη δυνατότητα μιας επιχείρησης να μεταβάλλει τον αριθμό των απασχολούμενων. Αλλαγές προτείνονται και όσον αφορά τον καθορισμό του κατώτατου μισθού, καθώς οι Σοφοί ζητούν η πρόταση της ειδικής επιτροπής να είναι δεσμευτική για την κυβέρνηση. Τέλος, ζητείται η αποσύνδεση συντάξεων και επιδομάτων από το ύψος του κατώτατου μισθού.
Και νέο ασφαλιστικό
Δημιουργία ενός κεφαλαιοποιητικού πυλώνα στην κοινωνική ασφάλιση, μέσω της προωθούμενης μεταρρύθμισης στο σύστημα επικουρικών συντάξεων αλλά και περαιτέρω παρεμβάσεις στον πρώτο, διανεμητικό πυλώνα, με στόχο τη μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα των κύριων συντάξεων, προτείνει μεταξύ άλλων η επιτροπή Πισσαρίδη στον τομέα του ασφαλιστικού.
Στην έκθεση, ξεκαθαρίζεται ότι απαιτούνται παρεμβάσεις καθώς παρά τις μεταρρυθμίσεις των τελευταίων ετών παραμένουν προβλήματα στη δομή του συστήματος, με υψηλό βαθμό επιβάρυνσης της εργασίας και περιορισμένο βαθμό ανταποδοτικότητας και δυνατότητας κεφαλαιοποίησης. Ειδικά, δε, η δημιουργία κεφαλαιοποιητικού-επικουρικού πυλώνα, εκτιμάται από τους ειδικούς ότι θα έχει ευεργετική επίδραση στις εγχώριες αποταμιεύσεις και επενδύσεις και σε συνδυασμό με φορολογικά κίνητρα, θα δημιουργήσει νέα αποθεματικά προς επένδυση, ύψους έως και 99 δισ. ευρώ, σε 40 χρόνια. Η ενίσχυση της αποταμίευσης και των επενδύσεων με αυτό τον τρόπο θα οδηγήσει σε υψηλότερο πραγματικό ΑΕΠ κατά 6,9 δισ. και σε 81 χιλ. περισσότερες θέσεις εργασίας (ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης) κατά μέσο όρο, ετησίως, για τα επόμενα 40 χρόνια.
Βέβαια, αναγνωρίζεται ως πρόβλημα το χρηματοδοτικό κενό που δημιουργείται καθώς μέρος των εισφορών των εργαζομένων θα κατευθύνεται προς τις μελλοντικές συντάξεις τους και όχι προς την κάλυψη των σημερινών συντάξεων. Και προτείνεται, μεταξύ άλλων, να εξεταστούν λύσεις που έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες, όπως αξιοποίηση πόρων από ιδιωτικοποιήσεις και έκδοση ειδικών ομολόγων, παράλληλα βέβαια με τη θετική αναπτυξιακή δυναμική που θα δημιουργήσει η μείωση του μη μισθολογικού κόστους εργασίας και η συσσώρευση αποταμιεύσεων.
Οι ειδικοί της ομάδας του καθηγητή Πισσαρίδη προτείνουν παρεμβάσεις και στον διανεμητικό πυλώνα των κύριων συντάξεων. Συγκεκριμένα, επισημαίνουν ότι με στόχο την αύξηση της ανταποδοτικότητας και της διαφάνειας του συστήματος, θα πρέπει να μειωθεί το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών για τους μισθωτούς και να αντικατασταθεί η ποσοστιαία εισφορά υγείας των μισθωτών με ένα σταθερό ποσό ή ένα σύστημα λίγων κλάσεων, όπως ισχύει και με τους αυτοαπασχολούμενους.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πρόταση για νέα αναπροσαρμογή των κανόνων υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης, με τρόπο που να είναι αναλογιστικά και ουσιαστικά περισσότερο ανταποδοτική, καθώς πρόσφατα, με το νόμο Βρούτση αναπροσαρμόστηκαν τα ποσοστά αναπλήρωσης για πάνω από 30 έτη ασφάλισης, αλλά και αυτή για εξορθολογισμό των κανόνων αναγνώρισης πλασματικών χρόνων ασφάλισης, που στην πράξη μπορεί να... φρενάρει τη συνταξιοδότηση χιλιάδων ασφαλισμένων.