Βαθύτερη ύφεση, στο 10,5% φέτος και ηπιότερη ανάπτυξη, στο 4,8% του ΑΕΠ το 2021 φέρνει το νέο χτύπημα της πανδημίας στην ελληνική οικονομία, επηρεάζοντας καταλυτικά όλες τις προβλέψεις του νέου προϋπολογισμού.
Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας κατέθεσε σήμερα στη Βουλή τον προϋπολογισμό του 2021, ο οποίος ενσωματώνει προβλέψεις για έκρηξη των μέτρων στήριξης στα 31,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 23,9 δισ. φέτος και 7,5 δισ. ευρώ το 2021.
Η επίδραση των μέτρων στήριξης στην εξέλιξη των οικονομικών μεγεθών είναι καταλυτική. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του υπουργείου Οικονομικών εάν δεν είχαν μεσολαβήσει τα μέτρα στήριξης, το 2020 η ύφεση θα έφτανε το 17,5% ενώ εάν δεν υπήρχε επέκτασή τους και το 2021, η οικονομία θα σερνόταν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Σύμφωνα με τους ίδιους υπολογισμούς, στην προβλεπόμενη επέκταση κατά 4,8% του 2021, οι 2,5 μονάδες «οφείλονται» στα μέτρα στήριξης και επιπλέον 2 μονάδες στην έναρξη υλοποίησης προγραμμάτων και δράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Σε κάθε περίπτωση η ελληνική οικονομία έχει υποστεί ένα άνευ προηγουμένου χτύπημα το οποίο αναδεικνύεται εάν γίνει σύγκριση προβλέψεων και αποτελεσμάτων την τριετία 2019-2021. Μεταξύ 2019 και 2020 , περισσότερα από 20 δισ. ευρώ ΑΕΠ έγιναν «καπνός», ενώ το 2021 θα είμαστε περίπου 12 δισ. ευρώ χαμηλότερα σε σχέση με το 2019.
Ο προϋπολογισμός αποτυπώνει ΑΕΠ 183,4 δισ. ευρώ το 2019, με αρχική πρόβλεψη προσέγγισης των 200 δισ. ευρώ (197,3 δισ. ευρώ) το 2020. Τελικά, με τα σημερινά δεδομένα το ΑΕΠ φέτος προσγειώνεται απότομα στα 162,7 δισ. ευρώ και του χρόνου προβλέπεται να ενισχυθεί στα 171,9 δισ. ευρώ.
Στέλεχος του οικονομικού επιτελείου αναγνωρίζει πως το σενάριο ανάκαμψης τύπου V δεν υπάρχει πια, όπως δεν υπάρχει ευρύτερα σε όλη την Ευρώπη.
Στα δημοσιονομικά το 2021, το πρωτογενές έλλειμμα υπολογίζεται στο 3,9% του ΑΕΠ ή 6,670 δισ. ευρώ μετά από 7,2% φέτος ή 11,760 δισ. ευρώ. Το χρέος γενικής κυβέρνησης αναμένεται να υποχωρήσει την επόμενη χρονιά κάτω από το 200% του ΑΕΠ, στο 199,6%, έχοντας προηγουμένως εκτοξευτεί στο 208,9% του ΑΕΠ. Το δημόσιο εκτιμάται πως θα προχωρήσει σε δανεισμό της τάξεως των 16 δις ευρώ το επόμενο έτος .
Ο προϋπολογισμός προβλέπει περιορισμένη σχετικά αύξηση της ανεργίας φέτος, στο 18,9% από 17,3% το 2019, και μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα, στο 17,9% του εργατικού δυναμικού, το 2021. Εισαγωγές και εξαγωγές αναμένεται να ανακάμψουν δυναμικά το επόμενο έτος, με μεταβολές 16,4% και 22,5% αντίστοιχα, μετά από βουτιά 17,4% και 30,3% το 2020.
Προβλέπεται εκρηκτική αύξηση των επενδύσεων κατά 23,2% μετά από κάθετη πτώση 14,3% φέτος, ενώ ο πληθωρισμός θα περάσει σε θετικό έδαφος με μεταβολή του εναρμονισμένου κατά 0,6% το 2021, μετά από μέση μείωση 1,1% το 2020.
Η πρόβλεψη του οικονομικού επιτελείου είναι ότι το 2021 τα φορολογικά έσοδα θα επανέλθουν σε τροχιά αύξησης, στα 47,8 δισ. ευρώ, μετά από συρρίκνωση στα 44,2 δισ. ευρώ φέτος, ενώ οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού θα παραμείνουν στα ύψη, με οριακή μόνο μείωση σε σχέση με φέτος, όταν και εκτινάχθηκαν στα 69,3 δισ. ευρώ έναντι αρχικής πρόβλεψης για 57,1 δισ. Το 2021 εκτιμάται ότι θα φτάσουν τα 67,2 δισ. ευρώ.
Η ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών
Το Υπουργείο Οικονομικών κατέθεσε σήμερα, Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2020, προς συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων τον Κρατικό Προϋπολογισμό του έτους 2021.
Ο Προϋπολογισμός του 2021 κατατίθεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι κοινωνίες και η παγκόσμια οικονομία συνεχίζουν να δοκιμάζονται από τη σοβαρότερη υγειονομική κρίση της τελευταίας εκατονταετίας και τη -συνεπακόλουθη- χειρότερη ετήσια παγκόσμια ύφεση από το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.
Ο Προϋπολογισμός του 2021 καταρτίζεται, δυστυχώς, υπό παράδοξες και εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες και υπό το καθεστώς μεγάλης αβεβαιότητας, που συνεπάγεται η ευμετάβλητη πιθανολόγηση του τελικού χρόνου λήξης της πανδημίας σε διεθνές επίπεδο, αλλά και των επιπτώσεων στην ελληνική οικονομία από ενδεχόμενες αποφάσεις υγειονομικού χαρακτήρα, στο διάστημα που θα μεσολαβήσει μέχρι η παγκόσμια οικονομία να επιστρέψει σε τροχιά κανονικότητας, σημαντικής ανάταξης και διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Η εγγενής αυτή αβεβαιότητα και οι μεταφερόμενες οικονομικές και δημοσιονομικές συνέπειες της ύφεσης το επόμενο έτος, οδήγησαν τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα στην απόφαση να ισχύσει, και το 2021, στα δημοσιονομικά των χωρών-μελών της ευρωζώνης, η γενική ρήτρα διαφυγής. Απόφαση που έχει ως στόχο να προφυλαχθεί, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, από τις επιπτώσεις της πανδημίας ο παραγωγικός και κοινωνικός ιστός και να μην παρεμποδιστεί η σημαντική ανάκαμψη που, σε κάθε περίπτωση, προβλέπεται για το επόμενο έτος. Στο πλαίσιο της γενικής ρήτρας διαφυγής, αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία κατά την κατάρτιση του Προϋπολογισμού, η εμπιστοσύνη που απολαμβάνει η χώρα τόσο στις αγορές όσο και μεταξύ των εταίρων και πιστωτών της. Αυτή αντανακλάται στα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων, που βρίσκονται σήμερα σε ιστορικά χαμηλά και είναι κατά τάξεις μεγέθους μικρότερα από αυτά με τα οποία δανειζόταν η προηγούμενη κυβέρνηση. Διαπίστωση που αφορά τόσο το διάστημα πριν ξεκινήσει η πανδημία όσο και τα επιτόκια όπως έχουν σήμερα διαμορφωθεί.
Επίσης πολύ σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν στον Προϋπολογισμό του 2021 οι ευρωπαϊκοί πόροι που η χώρα διασφάλισε στη διαπραγμάτευση του Ιουλίου του 2020 και θα αρχίσουν να εισρέουν το 2021, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και του React EU. Η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας για το 2021, λαμβάνοντας υπόψη την ενίσχυση της ανάκαμψης μέσω της αξιοποίησης των ευρωπαϊκών πόρων αλλά και τις επιπτώσεις του δεύτερου κύματος της πανδημίας, που έχουν σοβαρή επίπτωση εκ μεταφοράς και στο 2021 (carry-over), εκτιμάται σε 4,8%. Υλοποιείται δηλαδή το δυσμενές σενάριο που προέβλεπε το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2021, το οποίο κατατέθηκε τον περασμένο Οκτώβριο.
Η ανάκαμψη η οποία προβλέπεται για το 2021 διευκολύνεται από τα μέτρα μείωσης του φορολογικού και ασφαλιστικού βάρους και ενθάρρυνσης της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, που περιλαμβάνονται στον Προϋπολογισμό του 2021. Μέτρα που αφορούν -μεταξύ άλλων- στη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά τρεις μονάδες από την 1.1.2021, στην κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για τα εισοδήματα που προέρχονται από ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα και στη δυνατότητα προσλήψεων χωρίς ασφαλιστικές εισφορές για έξι μήνες και υπό ελάχιστες γραφειοκρατικές προϋποθέσεις, η οποία ήδη ξεκίνησε από την 1η Οκτωβρίου του 2020.
Η ανάκαμψη διευκολύνεται επίσης από τα εκτεταμένα και στοχευμένα, αλλά συνετά μέτρα στήριξης του 2020, που έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις και το 2021, αλλά και από επιπλέον μέτρα ύψους 3 δισ. ευρώ που έχουν προβλεφθεί ως ειδικό αποθεματικό το 2021 για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Το συνολικό ύψος των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας αναμένεται να αγγίξει τα 31,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 23,9 δισ. ευρώ αφορούν το έτος 2020 και τα 7,5 δισ. ευρώ το έτος 2021.
Τα ανωτέρω δημοσιονομικά μέτρα αλλά και οι συνέπειες της ύφεσης του 2020 οδηγούν σε πρόβλεψη πρωτογενούς ελλείμματος ύψους 3,88% του ΑΕΠ για το 2021, ποσοστό που συνδυάζει τη συνέχιση της επιβαλλόμενης από τις περιστάσεις επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, με την αναγκαία, όμως, σύνεση που απαιτεί η διασφάλιση της μακροχρόνιας ισορροπίας της ελληνικής οικονομίας.
Ο προϋπολογισμός του 2021, εκ της φύσεώς του αλλά και λόγω των υποχρεώσεων όλων των χωρών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, δεν μπορεί να περιλαμβάνει μόνιμα δημοσιονομικά μέτρα. Η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων για τον ταχύτατο ηλεκτρονικό εκσυγχρονισμό των κρατικών δομών και οι παράλληλες μεταρρυθμίσεις που προγραμματίζουν τα Υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων για την αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας, σε συνδυασμό με τη συνολική πολιτική της κυβέρνησης για την ενθάρρυνση νέων επενδύσεων, που ενισχύεται σημαντικά και από το Ταμείο Ανάκαμψης, αναμένεται ότι θα δημιουργήσουν μόνιμο δημοσιονομικό χώρο από το 2022 και εντεύθεν.
Η δυναμική ανάκαμψη θα επιτρέψει, μετά τη λήξη της πανδημίας, η Ελλάδα να βελτιώσει τα δημοσιονομικά μεγέθη της το 2021 και να εισέλθει στη συνέχεια, με τη βοήθεια των μεταρρυθμίσεων που υλοποιούνται και θα υλοποιηθούν, σε τροχιά μείωσης του επενδυτικού κενού, περιορισμού της ανεργίας και μείωσης του φορολογικού και ασφαλιστικού βάρους και εισόδου σε έναν ενάρετο μακροχρόνιο κύκλο δημοσιονομικής ευστάθειας, υψηλής, διατηρήσιμης, έξυπνης και πράσινης οικονομικής ανάπτυξης και αυξανόμενης κοινωνικής ευημερίας.
* Δείτε την εισηγητική έκθεση στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό.