Στον αέρα κινδυνεύουν να βρεθούν τα αναθεωρημένα, μετά την πανδημία, πλάνα των τραπεζών για τη μείωση του αποθέματος των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τους (Non Performing Exposures - NPEs) και την εξυγίανση του ισολογισμού τους, εφόσον δεν επέλθουν κομβικές αλλαγές σε διατάξεις του υπό διαβούλευση νέου πτωχευτικού πλαισίου.
Το σχέδιο επιχειρεί να εισαγάγει στην Ελλάδα τον θεσμό της καταναλωτικής πτώχευσης, μέσω του οποίου οι ιδιώτες δανειολήπτες μπορούν, αφού παραχωρήσουν στους πιστωτές τους τυχόν βασικά περιουσιακά στοιχεία, να απαλλάσσονται, με γρήγορες διαδικασίες, από τα χρέη τους, ώστε να αναλαμβάνουν εκ νέου οικονομική δραστηριότητα.
Για περιπτώσεις, μάλιστα, ιδιωτών που τα περιουσιακά τους στοιχεία δεν επαρκούν για την κάλυψη των εξόδων της διαδικασίας, προβλέπεται να μη διορίζεται καν σύνδικος και ο εισηγητής να διατάζει την καταχώρησή τους στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Πτωχεύσεων. Μετά την πάροδο 24 μηνών από την καταχώρηση, ο οφειλέτης απαλλάσσεται, αυτόματα, από το σύνολο των χρεών του, χωρίς να απαιτείται άλλη διατύπωση.
Προκειμένου, τέλος, να τύχουν κοινωνικής προστασίας τα ευάλωτα οικονομικά νοικοκυριά, που έχουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια με υποθήκη σε πρώτη κατοικία, το σχέδιο προβλέπει τη σύσταση ενός κρατικού φορέα, ο οποίος θα έχει τη δυνατότητα να αγοράζει το ενυπόθηκο ακίνητο και να συνάπτει, εν συνεχεία, συμφωνία μακροχρόνιας μίσθωσης με τον δανειολήπτη, που θα περιλαμβάνει και δυνατότητα επαναγοράς.
Ενώ η γενική κατεύθυνση του σχεδίου κρίνεται σωστή από τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης (servicers), ανακύπτουν σοβαρά θέματα σε επιμέρους διατάξεις, που, αν δεν αναθεωρηθούν, θα «τορπιλίσουν» συναλλαγές τιτλοποίησης και πώλησης χαρτοφυλακίων με NPEs, οι οποίες έχουν ήδη ολοκληρωθεί ή προετοιμάζονται, περιορίζοντας την εμβέλεια του προγράμματος κρατικής εγγυοδοσίας «Ηρακλής».
Επίσης, θα οδηγήσουν σε αναθεωρήσεις υπογεγραμμένων συμβάσεων ανάθεσης διαχείρισης, καθώς διαταράσσουν τις προσδοκώμενες χρηματοροές που προβλέπουν τα επιχειρησιακά σχέδια, βάσει των οποίων διενεργήθηκαν οι συναλλαγές.
Η τελευταία βερσιόν -όγδοη- του σχεδίου προβλέπει, για τις πτωχεύσεις ιδιωτών με υποθήκη σε πρώτη κατοικία, ότι ο οφειλέτης θα λαμβάνει αναστολή της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης και πλειστηριασμού για όσο διάστημα χρειασθεί, μέχρις ότου ο κρατικός φορέας ολοκληρώσει την εξαγορά του ακινήτου.
Το draft δεν θέτει καμία προθεσμία στην περίοδο αναστολής, ενώ άγνωστος παραμένει ο χρόνος που θα απαιτηθεί, για να συσταθεί, να στελεχωθεί και να λειτουργήσει ο νέος κρατικός φορέας. Επιπρόσθετα, το Δικαστήριο, που θα κληθεί να αποφασίσει επί αιτήματος προστασίας, δεν προβλέπεται να έχει στα χέρια του κάποια επίσημη πιστοποίηση ότι ο οφειλέτης πληροί τα κριτήρια του οικονομικά ευάλωτου.
Αν τα παραπάνω συνδυαστούν με τα «γαλαντόμα», όπως τα χαρακτηρίζουν οι τράπεζες, κριτήρια (συνολική περιουσία συνυπολογιζομένης της πρώτης κατοικίας έως 460 χιλ. ευρώ), βάσει των οποίων ένας δανειολήπτης θεωρείται οικονομικά «ευάλωτος», δημιουργούνται τεράστια περιθώρια για επιστροφή καταχρηστικών συμπεριφορών, όπως συνέβη με το νόμο Κατσέλη.
Με βάση τα προτεινόμενα κριτήρια, το σύνολο σχεδόν των δανειοληπτών με μη εξυπηρετούμενα δάνεια, που έχουν υποθήκη σε πρώτη κατοικία, θα μπορούν να τύχουν, σύμφωνα με τις τράπεζες, προστασίας από μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης. Επιπρόσθετα η απουσία ασφαλιστικών δικλίδων, όπως η πιστοποίηση επιλεξιμότητας από επίσημο φορέα, που επιτρέπει την αυτόματη απόρριψη αιτήσεων, θα «φρακάρει» τα δικαστήρια.
Πρόκειται για μεγάλο βήμα προς τα πίσω, αναφέρουν τραπεζικά στελέχη, καθώς το πλέον κρίσιμο σημείο για κάθε πτωχευτικό νόμο είναι να μη ματαιώνει, καθυστερεί ή αναβάλλει το δικαίωμα αναγκαστικής εκτέλεσης.
Οι ίδιοι θυμίζουν ότι ο νόμος 4605 του 2019 για την προστασία της πρώτης κατοικίας δεν άφηνε περιθώρια καταχρήσεων. Εξού και δεν έτυχε ευρείας εφαρμογής.
Τι αντιπροτείνουν τράπεζες και servicers
Προκειμένου να αποφευχθεί με το «καλημέρα» η κατάχρηση του νέου νόμου, οι τράπεζες προτείνουν αφενός να μειωθούν τα εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια, βάσει των οποίων λαμβάνεται η προστασία πρώτης κατοικίας, σημειώνοντας ότι είναι πολύ πιο γενναιόδωρα από όσα ίσχυσαν εν μέσω της βαθιάς κρίσης.
Αφετέρου, οι servicers με επιστολή τους στο υπουργείο Οικονομικών, ζητούν τις εξής τροποποιήσεις:
- Ο κρατικός φορέας πρέπει να υποχρεούται να εξαγοράσει το ακίνητο εντός συγκεκριμένης προθεσμίας και, σε κάθε περίπτωση, πριν την ημέρα διεξαγωγής του πλειστηριασμού. Ανάλογη δυνατότητα παρέχεται με το άρθρο 998 παρ. 6 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, που επιτρέπει τη ματαίωση πλειστηριασμού, αν προηγηθεί η μεταβίβαση του ακινήτου σε τρίτο αγοραστή τουλάχιστον δέκα ημέρες πριν την ορισθείσα ημέρα του πλειστηριασμού.
- Αν προβλεφθεί οποιαδήποτε αναστολή αναγκαστικής εκτέλεσης, πρέπει να έχει προηγηθεί η επίσημη πιστοποίηση από την αρμόδια υπηρεσία ότι ο οφειλέτης πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις και θεμελιώνει δικαίωμα εξαγοράς του ακινήτου από τον κρατικό Φορέα.
- Η εξαγορά του ακινήτου πρέπει να ολοκληρώνεται εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος από την υποβολή του αιτήματος εκ μέρους του οφειλέτη.
- Να προβλέπεται για όλες τις περιπτώσεις σχέδιο αποπληρωμής χρεών. Να συνυπολογίζονται, δηλαδή, τυχόν εισοδήματα του οφειλέτη, πέραν των εύλογων δαπανών διαβίωσης, τα οποία μπορούν να διατεθούν, αποτελώντας τμήμα της πτωχευτικής περιουσίας, για την εξόφληση οφειλών. Η ύπαρξη σχεδίου αποπληρωμής χρεών πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο για τις πτωχεύσεις μικρού αντικειμένου όσο και για τη γενική πτωχευτική διαδικασία, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ρευστοποιήσιμων περιουσιακών στοιχείων και τον διορισμό ή μη συνδίκου.
- Τέλος, ζητούν το ελάχιστο χρονικό διάστημα, μέχρις ότου απαλλαγεί από το σύνολο των χρεών του ο οφειλέτης, να είναι η 3τία και όχι η 2ετία, την οποία προβλέπει το σχέδιο. Υπενθυμίζουν ότι 3ετία προβλέπει ο νόμος Κατσέλη, ενώ σε πολλές χώρες της Ε.Ε. για φυσικά πρόσωπα ο χρόνος απαλλαγής κινείται μεταξύ πενταετίας (Βέλγιο, Δανία) και 8ετίας (Γαλλία). Σημειώνεται ότι τυχόν απαλλαγή στη διετία επηρεάζει την αποτίμηση χαρτοφυλακίων που έχουν ήδη τιτλοποιηθεί ή προορίζονται προς τιτλοποίηση καθώς οι αποτιμήσεις στηρίζονται σε αποπληρωμές τριετίας.
Τι θα γίνει με τις προσωπικές εγγυήσεις
Τέλος, ένα μεγάλο θέμα που άπτεται και του ηθικού κινδύνου αποτελεί η τύχη των προσωπικών εγγυήσεων όσων ιδιωτών κάνουν χρήση της καταναλωτικής πτώχευσης. Στην Ελλάδα, η παροχή από επιχειρηματίες προσωπικών εγγυήσεων για δανεισμό των εταιρειών τους αποτελούσε εξαιρετικά διαδεδομένη πρακτική, κατά την προηγούμενη 30ετία.
Ένα μεγάλο μέρος των παραπάνω δανείων είναι σήμερα μη εξυπηρετούμενο ή καταγγελμένο και τμήμα του έχει πωληθεί σε funds.