Τον Οκτώβριο η ελληνική κυβέρνηση σχεδιάζει να παρουσιάσει το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και στόχων για την αξιοποίηση ενός πακέτου ευρωπαϊκών ενισχύσεων πρωτοφανούς μεγέθους για τα ελληνικά δεδομένα. Επιχορηγήσεις, δάνεια και εγγυήσεις αγγίζουν ή και ξεπερνούν τα 60 δισ. ευρώ για την Ελλάδα σε ορίζοντα επταετίας, με σχεδόν δύο στα τρία ευρώ να είναι «μη επιστρεπτέα».
Στα 22,5 δισ. ευρώ των επιχορηγήσεων που υπολογίζεται ότι αναλογούν στην Ελλάδα, αν περάσει ως έχει η πρόταση της Κομισιόν, έρχονται να προστεθούν τουλάχιστον 19 δισ. ευρώ από το νέο ΕΣΠΑ της περιόδου 2021-27, κεφάλαια ικανά να μεταμορφώσουν την ελληνική οικονομία. Αρκεί, αφενός, να εγκριθούν από τους 27 ηγέτες της Ε.Ε και αφετέρου, να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από το πολιτικό προσωπικό της χώρας τα επόμενα χρόνια.
Την περασμένη εβδομάδα, η Κομισιόν παρουσίασε την πρότασή της για το Ταμείο Ανάκαμψης, βάζοντας δίπλα στη γαλλογερμανική πρόταση για πακέτο επιχορηγήσεων 500 δισ. ευρώ στα κράτη-μέλη, ένα πακέτο δανείων 250 δισ. ευρώ, προκειμένου να καλύψει και τις ενστάσεις των τεσσάρων «διαφωνούντων».
Αυστρία, Ολλανδία, Σουηδία και Δανία είχαν διαμηνύσει πως το κατάλληλο μέσο για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας και την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι τα δάνεια και μάλιστα για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και με αυστηρούς όρους.
Η πρόταση της Κομισιόν θα πρέπει τώρα να εγκριθεί αρχικά από τη Σύνοδο Κορυφής των 27, αλλά ήδη η καγκελάριος Μέρκελ έχει χαμηλώσει τον πήχη των προσδοκιών για άμεση συμφωνία, δείχνοντας από Ιούλιο και… βλέπουμε. Ακόμα και μετά την έγκριση από τους ηγέτες όμως, ο χρόνος μέχρι να φτάσουν τα κεφάλαια στα κράτη-μέλη της Ε.Ε είναι αρκετός.
Η ενεργοποίηση του πακέτου «Next Generation EU», όπως το «βάφτισε» η Κομισιόν, προϋποθέτει εγκρίσεις από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια καθώς και μια σειρά νομικών διαδικασιών προκειμένου να δανειστεί η Κομισιόν από τις αγορές και να διοχετεύσει στη συνέχεια τα κεφάλαια στα κράτη-μέλη. Το βασικό σενάριο της Κομισιόν προβλέπει πως όλες αυτές οι διαδικασίες θα έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος του έτους και την 1η Ιανουαρίου 2021, το νέο εργαλείο θα είναι σε λειτουργία. Παρότι με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται δύσκολο, ορισμένοι παράγοντες υποστηρίζουν πως θα μπορούσαν να διοχετευτούν τα πρώτα κεφάλαια στις χώρες και εντός του έτους.
Μια ακόμα παράμετρο βάζει σήμερα σε συνέντευξή του στα Νέα ο Βλάντις Ντομπρόβσκις. Όπως σημειώνει η εφημερίδα, ο Ευρωπαίος επίτροπος ξεκαθαρίζει ότι η αποδέσμευση των πόρων θα γίνεται με δόσεις και θα συνδέεται άμεσα με συγκεκριμένα ορόσημα, τα οποία ναι μεν συμφωνούνται με τα κράτη-μέλη αλλά θα συναρτώνται με τις συστάσεις του ευρωπαϊκού εξαμήνου και την υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Οι δεξαμενές
Εκτός από το «κομμάτι» των επιχορηγήσεων (22,5 +19 δισ. ευρώ), η Ελλάδα δικαιούται 9,5 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης ενώ μια σειρά αποφάσεων που έχουν ήδη ληφθεί ανοίγουν τον δρόμο για ένα επιμέρους πακέτο της τάξεως των 10 δισ. ευρώ. Συγκεκριμένα:
1. Ο ESM έχει ήδη ενεργοποιήσει μια νέα προληπτική γραμμή πίστωσης για τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης, συνολικού ύψους 240 δισ. ευρώ. Από αυτά τα κεφάλαια, η Ελλάδα δικαιούται να υποβάλει αίτημα λήψης κάτι λιγότερο από 4 δισ. ευρώ (έως 2% του ΑΕΠ του 2019), με την προϋπόθεση πως τα κεφάλαια αυτά θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά και μόνο για δαπάνες, οι οποίες σχετίζονται με άμεσο ή έμμεσο τρόπο με την Covid-19. Ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας έχει δηλώσει ότι προς το παρόν δεν χρειάζεται η χώρα να προσφύγει στα δανεικά του ESM, δείχνοντας προτίμηση στην άντληση κεφαλαίων από τις αγορές. Ο Διοικητής της ΤτΕ Γιάννης Στουρνάρας, από την άλλη πλευρά, προτείνει η χώρα να αξιοποιήσει κάθε ευρώ με μηδενικό κόστος. Τα δάνεια του ESM έχουν επιτόκιο κοντά στο μηδέν, είναι δεκαετούς διάρκειας και διασφαλίζουν τη συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, ακόμα και όταν παύσει το έκτακτο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
2. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ενέκρινε την περασμένη εβδομάδα πακέτο εγγυήσεων συνολικού ύψους 200 δισ. ευρώ. Από αυτά τα κεφάλαια, στην Ελλάδα αντιστοιχεί ένα μερίδιο της τάξεως των 2,5-3,5 δισ. ευρώ.
3. Η Κομισιόν έχει εγκρίνει το πρόγραμμα SURE των 100 δισ. ευρώ για τη στήριξη της απασχόλησης στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα αντιστοιχούν τουλάχιστον 1,5 δισ. ευρώ και οι πρώτες «πληρωμές» αναμένονται τον Ιούλιο. Ήδη πάντως το υπουργείο Εργασίας έχει δρομολογήσει τις διαδικασίες έναρξης της ελληνικής εκδοχής του SURE, του προγράμματος «Συν-εργασία» από τις 15 Ιουνίου.
4. Λεφτά η Ελλάδα περιμένει νωρίτερα, τον Ιούνιο, από τα κέρδη ελληνικών ομολόγων ANFAs και SMPs. Οι θεσμοί εισηγήθηκαν με την έκθεση της έκτης αξιολόγησης την αποδέσμευση ενισχύσεων συνολικού ύψους 748 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 640 εκατ. ευρώ αφορούν σε κέρδη ομολόγων (τα υπόλοιπα «σβήνουν» επιτοκιακές επιβαρύνσεις δανείων του πρώτου Μνημονίου) και η απόφαση αναμένεται να ληφθεί στο Eurogroup του Ιουνίου. Συνολικά η Ελλάδα έως το 2022 δικαιούται 3,6 δισ. ευρώ από κέρδη ομολόγων, υπό την προϋπόθεση ότι συνεχίζει να τηρεί τις μεταμνημονιακές της δεσμεύσεις.
Μειώσεις φόρων και εισφορών
Πού θα πάνε τα κοινοτικά λεφτά του Ταμείου Ανάκαμψης είναι νωρίς να ειπωθεί. Από τις κατευθυντήριες γραμμές της Κομισιόν ξεχωρίζουν η στήριξη των συστημάτων Υγείας, η πράσινη ανάπτυξη και η ψηφιακή σύγκλιση, όπως άλλωστε και οι ανακεφαλαιοποιήσεις υγιών επιχειρήσεων που επλήγησαν από την πανδημία.
Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει πως το φθινόπωρο θα παρουσιάσει εκ νέου το πρόγραμμα μειώσεων φόρων και εισφορών, στο οποίο είχε δεσμευθεί προεκλογικά και μετεκλογικά, η υλοποίηση του οποίου όμως ακυρώθηκε σε μεγάλο βαθμό λόγω πανδημίας. Ο νέος κύκλος μειώσεων στον ΕΝΦΙΑ δεν ήρθε ποτέ, όπως δεν ξεκίνησε και η σταδιακή κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης. Από την άλλη, τίθεται από σήμερα σε πρακτική ισχύ η μείωση των εισφορών πλήρους απασχόλησης κατά 0,9 μονάδες και τόσο ο πρωθυπουργός όσο και ο υπουργός Οικονομικών έχουν δώσει με δηλώσεις τους ιδιαίτερη έμφαση στη δραστική περαιτέρω μείωση των εισφορών.
Τα κοινοτικά λεφτά δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν απευθείας μειώσεις φόρων ή να κλείσουν δημοσιονομικές τρύπες. Τα λεφτά όμως είναι πολλά και εάν αξιοποιούνταν με τρόπο ικανό να οδηγήσει σε εκρηκτική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, θα δημιουργούσαν τα περιθώρια δραστικής μείωσης και των φόρων και των εισφορών.
Ακόμα όμως δεν έχουν καν εγκριθεί...