Στην κωδικοποίηση των δεδομένων που ισχύουν στην αγορά εργασίας μετά τις καταιγιστικές εξελίξεις των τελευταίων ημερών και τις πρωτόγνωρες αποφάσεις που λαμβάνει η ελληνική κυβέρνηση με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσης των κρουσμάτων κορωνοϊού προχώρησε ο εργατολόγος Γιάννης Καρούζος.
Με τη μορφή ερωτήσεων-απαντήσεων ο κ. Καρούζος ξεκαθαρίζει τι ισχύει για την εργασία από απόσταση, τις ειδικές άδειες, τα ωράρια εργασίας, τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και την ειδική αποζημίωση για τους εργαζόμενους των οποίων οι επιχειρήσεις κλείνουν με κρατική εντολή.
Α. Σύστημα εξ΄ αποστάσεως εργασίας - τηλεργασία
1. Έχει δικαίωμα ο εργοδότης να επιβάλει μονομερώς σύστημα τηλεργασίας στον ιδιωτικό τομέα;
Ο εργοδότης δύναται με απόφασή του να καθορίζει ότι η εργασία που παρέχεται από τον εργαζόμενο, θα πραγματοποιείται, με το σύστημα της εξ αποστάσεως εργασίας, εφόσον αυτό είναι εφικτό, ώστε ο εργαζόμενος να μπορεί να συνεχίζει να παρέχει την εργασία του χωρίς να απαιτείται η φυσική του παρουσία στον τόπο εργασίας. Συχνότερη δε μορφή εξ’ αποστάσεως εργασίας στην πράξη είναι η τηλεργασία.
2. Ποια είναι τα δικαιώματα του εργαζομένου στο πλαίσιο της τηλεργασίας;
Ο εργοδότης οφείλει να τηρεί τους όρους των ατομικών συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων που απασχολούνται με σύστημα τηλεργασίας, καθώς και τις αναγκαστικού δικαίου διατάξεις που αφορούν το ωράριο εργασίας. Έτσι, στους εργαζόμενους με σύστημα τηλεργασίας συνεχίζουν να εφαρμόζονται οι διατάξεις που αφορούν α) στην ελάχιστη περίοδο ημερήσιας ανάπαυσης 11 ωρών, β) στην κατ' ελάχιστον χορήγηση εβδομαδιαίας ανάπαυσης διάρκειας 24 ωρών, γ. στη διάρκεια εβδομαδιαίας απασχόλησης, κατά μέσο όρο, που ανά τετράμηνο δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 48 ώρες περιλαμβανομένων και των υπερωριών κλπ.
Β. Άδεια ειδικού σκοπού
1. Οφείλει ο εργοδότης να εγκρίνει την άδεια ειδικού σκοπού;
Η λήψη της άδειας ειδικού σκοπού συνιστά δικαίωμα του εργαζόμενου να το αιτηθεί στον εργοδότη και εκείνος οφείλει να την εγκρίνει, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη λήψη της. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η χορήγησή της δεν είναι στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη.
2. Μπορεί η άδεια ειδικού σκοπού να χορηγηθεί τμηματικά;
H άδεια ειδικού σκοπού μπορεί να χορηγηθεί και τμηματικά, εφόσον εξυπηρετούνται οι ανάγκες του εργαζόμενου, σύμφωνα πάντα με το σχήμα που ορίζεται από στην περίπτωση α) της παρ. 3 του άρθρου 4 της ως άνω Π.Ν.Π. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι η άδεια ειδικού σκοπού έχει διάρκεια κατ' ελάχιστον τριών (3) ημερών, την οποία ακολουθεί στη συνέχεια η χορήγηση μίας ημέρας κανονικής αδείας, σχήμα το οποίο επαναλαμβάνεται κυκλικά για όσο διάστημα χρειαστεί μέχρι τη λήξη του έκτακτου και προσωρινού μέτρου.
3. Μπορεί να συνδυαστεί η άδεια ειδικού σκοπού με την τηλεργασία;
Σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας η άδεια ειδικού σκοπού και η τηλεργασία μπορούν να λειτουργήσουν συνδυαστικά και τα δύο μέρη, εργαζόμενοι, (εργαζόμενοι γονείς) και εργοδότες να μπορούν να ανταπεξέλθουν στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει δημιουργηθεί, για την αντιμετώπιση της μετάδοσης του κορωνοϊου, στο πλαίσιο πάντα της καλής πίστης, της αλληλέγγυας συνευθύνης και της τριμερούς συμμετοχής για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
4. Η άδεια ειδικού σκοπού θεωρείται χρόνος εργασίας;
Η περίοδος της άδειας ειδικού σκοπού είναι χρόνος εργασίας, αμείβεται και ασφαλίζεται, ως χρόνος εργασίας και λαμβάνεται υπόψη για τη θεμελίωση κάθε δικαιώματος των εργαζομένων που προκύπτει λόγω της σχέσης εργασίας τους.
5. Δικαιούνται άδεια ειδικού σκοπού οι εργαζόμενοι γονείς σε νοσηλευτικά ιδρύματα;
Την άδεια ειδικού σκοπού δικαιούται και το ιατρικό, νοσηλευτικό και πάσης φύσεως προσωπικό με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου σε ιδιωτικούς φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, όπως νοσοκομεία, κλινικές, θεραπευτήρια, μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, εφόσον υπάρχει αιτιολογημένη απόφαση του αρμόδιου οργάνου διοίκησης ή νόμιμης εκπροσώπησης του ιδιωτικού φορέα παροχής υπηρεσιών υγείας.
Γ. Ωράριο Εργαζομένων- Υπερωρίες κλπ
1. Υποχρεούται ο εργοδότης να δηλώσει στο ΕΡΓΑΝΗ κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων;
Αναστέλλεται για το χρονικό διάστημα από 11-03-2020 έως και 10-04-2020 η υποχρέωση του εργοδότη να υποβάλλει στο ΕΡΓΑΝΗ» κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας των εργαζομένων πριν την πραγματοποίησή τους, όπως: i. τροποποίηση της ώρας έναρξης ή λήξης του ωραρίου, ii. αλλαγή της ημέρας ανάπαυσης εντός της εβδομάδας, iii. αλλαγή ημερήσιας βάρδιας λόγω απρόβλεπτων συνθηκών, iv. εξατομικευμένη μεταβολή του χρόνου προσέλευσης στην εργασία, κλπ, ν. υπερεργασία και νόμιμη υπερωριακή απασχόληση.
Η καταχώρηση κάθε αλλαγής ή τροποποίησης του ωραρίου στο Π.Σ. «ΕΡΓΑΝΗ», θα υποβληθεί με δήλωση ωραρίου, συγκεντρωτικά και απογραφικά, στο πρώτο δεκαήμερο του επόμενου μήνα της παρασχεθείσας εργασίας με ειδικό έντυπο.
2. Τι προβλέπεται για την περίπτωση που ο εργοδότης έχει εξαντλήσει τα νόμιμα όρια υπερωριών;
Εφόσον εξακολουθεί να υφίσταται άμεσος κίνδυνος εμφάνισης και διασποράς του κορωνοϊού, η έλλειψη του οποίου βεβαιώνεται με απόφαση του Υπουργού Υγείας, και πάντως για χρονικό διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι (6) μήνες από την έναρξη ισχύος της από 14.3.2020 ΠΝΠ, εργοδότες που έχουν εξαντλήσει τα νομίμως προβλεπόμενα ανώτατα όρια υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων τους, δύνανται να τους απασχολήσουν υπερωριακά χωρίς σχετική απόφαση έγκρισης του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, η έκδοση της οποίας απαιτεί γνωμοδότηση του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας (Α.Σ.Ε.), σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 1 ν.δ. 264/1973 (Α' 342). Η εν λόγω υπερωριακή απασχόληση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα ανώτατα ημερήσια όρια που προβλέπονται από τις σχετικές διατάξεις.
Δ. Παραμονή εργαζομένων κατ’ οίκον μετά από οδηγίες του ΕΟΔΥ- Ευπαθείς ομάδες πληθυσμού
1. Οφείλει ο εργοδότης να αποδεχτεί την απουσία των εργαζομένων εφόσον αυτή επιβάλλεται από τον ΕΟΔΥ;
Ο εργοδότης που απασχολεί εργαζόμενους, οι οποίοι εμπίπτουν στην περιπτωσιολογία συμπτωμάτων οι ίδιοι ή τα οικεία τους πρόσωπα και σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ πρέπει να παραμείνουν κατ' οίκον, υποχρεούται να αποδεχθεί την αποχή τους από τα εργασιακά τους καθήκοντα άμεσα από τη στιγμή που θα έρθει σε γνώση του το γεγονός, στο πλαίσιο τόσο των επιβαλλόμενων μέτρων προστασίας αφενός του ίδιου του εργαζομένου και αφετέρου των λοιπών εργαζομένων, του εργοδότη και ασφαλώς των τρίτων στο χώρο εργασίας, για την αντιμετώπιση μετάδοσης του κορωνοίου, όσο και της υποχρέωσής του για την προστασία του εργαζομένου και των τρίτων για ζητήματα υγείας, σύμφωνα με την ήδη ισχύουσα νομοθεσία . Ο εργοδότης οφείλει να καταβάλει το μισθό, εκτός αν η επιχείρηση αναστείλει τη λειτουργία της με απόφαση δημόσιας αρχής.
2. Τι ισχύει για τις εργαζόμενες εγκύους;
Συστήνεται η απομάκρυνση των εγκύων εργαζομένων γυναικών, λόγω του ενδεχόμενου κινδύνου για τις ίδιες και για το κυοφορούμενο έμβρυο. Ο εργοδότης οφείλει να καταβάλει το μισθό, εκτός αν η επιχείρηση αναστείλει τη λειτουργία της με απόφαση δημόσιας αρχής.
3. Τι ισχύει για τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού στον ιδιωτικό τομέα;
Για τους εργαζόμενους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, όπως αυτές εξειδικεύονται κάθε φορά από τις οδηγίες του ΕΟΔΥ, των οποίων η κατάσταση υγείας ενδέχεται να τεθεί σε κίνδυνο λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, εφαρμόζονται αναλογικά τα προβλεπόμενα για τους εργαζόμενους σε κατ' οίκον παραμονή για προληπτικούς λόγους. Και στην περίπτωση αυτή ο εργοδότης οφείλει να καταβάλει μισθό στους εργαζόμενους που ανήκουν στη συγκεκριμένη ομάδα.
4. Τι ισχύει για τις ευπαθείς ομάδες πληθυσμού στο δημόσιο;
Οι υπάλληλοι, που απασχολούνται σε δημόσιες υπηρεσίες, αποκεντρωμένες διοικήσεις, ΟΤΑ α' και β' βαθμού και νομικά πρόσωπα αυτών, νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου εντός Γενικής Κυβέρνησης με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, οι οποίοι είναι καρκινοπαθείς και υποβάλλονται σε χημειοθεραπείες ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση δύνανται να απουσιάζουν δικαιολογημένα με ειδική άδεια, εφόσον δεν απουσιάζουν ήδη από την Υπηρεσία για τον λόγο αυτό. Η ειδική άδεια απουσίας κατά το προηγούμενο εδάφιο παύει με απόφαση του αρμοδίου οργάνου όταν εκλείψουν οι λόγοι χορήγησής της.
Εν προκειμένω δεν αναφέρονται άλλες περιπτώσεις άλλων ευπαθών ομάδων πλην των καρκινοπαθών. Με κοινή απόφαση όμως των Υπουργών Εσωτερικών και Υγείας δύναται να επεκτείνεται η ως άνω διευκόλυνση και σε άλλες ευπαθείς ομάδες.
Ε. Νέος μηχανισμός στήριξης επιχειρήσεων και εργαζομένων
1. Ποια είναι τα νέα μέτρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων;
Με την από 14.3.2020 ΠΝΠ θεσπίζεται ειδικός μηχανισμός στήριξης των εργαζομένων με σχέση εξαρτημένης εργασίας σε επιχειρήσεις-εργοδότες, των οποίων η λειτουργία έχει προσωρινά απαγορευθεί λόγω των έκτακτων μέτρων αντιμετώπισης του κορωνοϊού COVID-19, συμπεριλαμβανομένων μέτρων οικονομικής στήριξης, αποζημίωσης ειδικού σκοπού, ασφαλιστικής κάλυψης, έκτακτων επιδομάτων και επιταγών κατάρτισης.
2. Τι πρέπει να κάνουν εργοδότες και εργαζόμενοι για την ένταξή τους στον νέο μηχανισμό στήριξης;
Οι επιχειρήσεις-εργοδότες στους οποίους επιβάλλεται ή έχει επιβληθεί το μέτρο της προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας, κατόπιν εντολής δημόσιας αρχής, υποχρεούνται να υποβάλουν υπεύθυνη δήλωση στο ΕΡΓΑΝΗ, με την οποία δηλώνουν ότι η επιχείρησή τους τελεί υπό το καθεστώς προσωρινής απαγόρευσης λειτουργίας. Τα στοιχεία των εργαζομένων των επιχειρήσεων αυτών αντλούνται αυτόματα από το ΕΡΓΑΝΗ.
Οι εργαζόμενοι, οι οποίοι εργάζονται με σχέση εξαρτημένης εργασίας σε επιχειρήσεις- εργοδότες της παρ. 1, υποβάλλουν ατομικά υπεύθυνη δήλωση σε ηλεκτρονική πλατφόρμα, που τηρείται για τον σκοπό αυτό στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Οι εργαζόμενοι δηλώνουν τα προσωπικά τους στοιχεία, τα στοιχεία του προσωπικού τους τραπεζικού λογαριασμού (ΙΒΑΝ), καθώς και τα στοιχεία της επιχείρησης στην οποία εργάζονται, προκειμένου να συμπεριληφθούν στον ειδικό μηχανισμό στήριξης.