Χρειάστηκαν λιγότερο από 90 λεπτά ζωντανής μετάδοσης για να αποκαλυφθεί αυτό που όσοι διατηρούν έστω και στοιχειώδη αντίληψη σχολίαζαν σε όλο τον κόσμο, εδώ και πολύ καιρό. Ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν έχει προβλήματα ηλικίας και διαύγειας, που καθιστούν αμφίβολη την ικανότητά του να (ξανα)κυβερνήσει.
Πρόσφατο δημοσίευμα της Wall Street Journal αποκαλύπτει ότι οι ανησυχίες για την κατάσταση του προέδρου κυκλοφορούσαν στην Ευρώπη ήδη από το περασμένο καλοκαίρι και ενισχύθηκαν από την παρουσία του στην τελευταία διάσκεψη των G-7. Επισήμως, όμως, ένθεν και εκείθεν του Ατλαντικού επικρατούσε «ομερτά».
Η υπόθεση θυμίζει έντονα το παραμύθι του Άντερσεν, «Τα καινούργια ρούχα του βασιλιά». Μόνο που στη θέση του παιδιού που αποκάλυψε το ψέμα, φωνάζοντας «O βασιλιάς είναι γυμνός», ήταν ο τηλεοπτικός φακός του ζωντανού debate.
Σχεδόν ακαριαία το μεγαλύτερο μέρος των φιλικών προς τους Δημοκρατικούς ΜΜΕ, εντός και εκτός ΗΠΑ, «ανακάλυψαν» τι συμβαίνει και άρχισαν να ζητούν την αντικατάστασή του, με μπαράζ δημοσιευμάτων. Η ζημιά όμως έχει γίνει, είτε αντικατασταθεί είτε όχι.
Πρώτον, διότι αποκαλύφθηκε πως όλο το σύστημα πέριξ των Δημοκρατικών, στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, από τον κύκλο του Μπάιντεν έως τα ίδια τα ΜΜΕ και τους αρθρογράφους τους, προσπαθούσαν να συγκαλύψουν μια πραγματικότητα που κυκλοφορούσε σε πληθώρα βίντεο στα παγκόσμια social media, χαρακτηρίζοντάς τα… fake news και υποβολιμαία. Κι αυτό αποτελεί κολοσσιαίο πλήγμα αξιοπιστίας για πολλά από τα πλέον «σοβαρά» ΜΜΕ ανά τον κόσμο.
Δεύτερον, διότι οι Ρεπουμπλικάνοι, συσπειρωμένοι γύρω από τον Τραμπ, είναι πιθανό ότι θα προκαλέσουν το επόμενο διάστημα θεσμική αμφισβήτηση της δυνατότητας του Μπάιντεν να συνεχίσει να κυβερνά.
Ήδη ανώτατα στελέχη τους έχουν ξεκινήσει να ρωτούν «ποιος κυβερνά αυτό τον τόπο», εφόσον ο πρόεδρος έχει δυσκολίες να λειτουργήσει πέρα από κάποιες ώρες την ημέρα (10:00 με 16:00, όπως αποκαλύπτουν πλέον ακόμη και πιο φιλικά σε αυτόν ΜΜΕ). Ένα ερώτημα που θέσαμε και εμείς ανοιχτά στα μέσα του μήνα, με το σημείωμα για τις «κουτσές πάπιες του ελεύθερου κόσμου».
Η απάντηση που δίνεται από το σύστημα των Δημοκρατικών σε όσα έχουν συμβεί είναι παρελκυστική, όσο και επώδυνη. Μιλούν για τον κίνδυνο του Τραμπ, για την προστασία της δημοκρατίας στις ΗΠΑ. Μιλούν για μια «μαχόμενη δημοκρατία», που προσπαθεί να υπερασπιστεί την ύπαρξή της απέναντι στην απειλή.
Χωρίς, ίσως, να αντιλαμβάνονται ότι έτσι ομολογούν την παρακμή ενός άλλοτε πανίσχυρου συστήματος εξουσίας, στην πρώτη υπερδύναμη του κόσμου: να μην μπορεί να παρατάξει καλύτερο «μονομάχο» απέναντι σε αυτή την απειλή, από έναν 81χρονο, εμφανώς καταβεβλημένο πολιτικό.
Tα αίτια της πολιτικής παρακμής
Η «μαχόμενη δημοκρατία» έχει όρια που δεν πρέπει να παραβιάζονται. Δεν δικαιούται να ψεύδεται και να παραπλανά, δεν πρέπει να σέρνει τους πολιτικούς αντιπάλους στα δικαστήρια για παρεμπίπτοντες λόγους, δεν πρέπει να εκβιάζει και να απειλεί το εκλογικό σώμα, έμμεσα ή άμεσα, όπως συνέβη το τελευταίο διάστημα και στη Γαλλία.
Διότι εάν φτάσει σε αυτό το σημείο, σημαίνει όχι μόνον ότι διολισθαίνει ταχέως στο επίπεδο των αντιπάλων της, αλλά -το κυριότερο- ότι χάνει το παιχνίδι για «την καρδιά και την ψήφο» των πολιτών, για λογαριασμό των οποίων υπάρχει.
Οι αιτίες αυτής της πολιτικής παρακμής σχεδόν στο σύνολο των κρατών της Δύσης, αλλού λιγότερο κι αλλού περισσότερο, είναι βαθιές και τείνουν να μονιμοποιηθούν. Οφείλονται δε σε μακροχρόνιες τάσεις, τις οποίες τα πολιτικά συστήματα είτε δεν θέλουν είτε εντέλει δεν μπορούν ως τώρα να αντιμετωπίσουν.
Η μία τάση, σχεδόν αναπόδραστη, αφορά στη μείωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών και την αύξηση των ανισοτήτων, καθώς οι διεθνείς οικονομικές ισορροπίες μεταβάλλονται και η δυναμικότητα των Δυτικών κρατών βαίνει μειούμενη, όπως αναλύσαμε στο προηγούμενο σημείωμα.
Η δεύτερη αφορά στο φαινόμενο της διεθνούς μετανάστευσης, που δεν πρόκειται να σταματήσει εύκολα, ενισχυόμενη από πολέμους και κλιματικές αλλαγές.
Η τρίτη, την υπερβολική στροφή του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος σε έναν κατά κανόνα οικονομικά ανέξοδο «δικαιωματισμό» της ατομικότητας και της εκάστοτε «διαφορετικότητας». Ο οποίος, αφενός έχει φτάσει στα όρια του, ιδίως στις ΗΠΑ, προκαλώντας πλέον ισχυρές αντίρροπες δυνάμεις και «πολιτιστικό πόλεμο» και αφετέρου, ουδόλως υποκαθιστά την αδυναμία βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των «πολλών».
Η τέταρτη μακροχρόνια τάση αφορά την ποιότητα του ίδιου του πολιτικού προσωπικού, που για αρκετούς λόγους βαίνει συνεχώς μειούμενη.
Μέσα σε όλα αυτά, ίσως δεν είναι παράλογο ούτε και ιστορικά πρωτότυπο ότι η ένταση ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή φουντώνει ολοένα και περισσότερο. Παρά τις προσπάθειες όμως να αποδοθούν αποκλειστικά ιδεολογικοί όροι στη σύγκρουση με την Ανατολή (που σε πολλές περιπτώσεις θυμίζουν πλέον τη χοντροκομμένη προπαγάνδα των αντιπάλων), ώστε να διασφαλιστεί η ισχυρή υποστήριξη της κοινής γνώμης, τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Δυόμισι χρόνια μετά την έναρξη των εχθροπραξιών στην Ουκρανία και τις κυρώσεις που δήθεν θα κατέστρεφαν τη ρωσική οικονομία, οι οικονομικές συνέπειες που προκλήθηκαν, με κυριότερη τον πληθωρισμό, βγάζουν μεγάλο χαμένο τις ευρωπαϊκές οικονομίες και τους πολιτικούς πρωταγωνιστές των γεγονότων.
Η πανωλεθρία Μακρόν και οι κυβερνητικές ήττες στην Ευρώπη
Η χθεσινή ήττα του Μακρόν στη Γαλλία σε συνδυασμό με την ανάδειξη της Λεπέν σε αναμφισβήτητη πρώτη δύναμη έχει πρωτοφανείς μεταπολεμικά διαστάσεις. Σχεδόν όλοι αναγνωρίζουν πλέον ότι ο Γάλλος ηγέτης «έπαιξε τη χώρα στα ζάρια» και έχασε με τρόπο ταπεινωτικό.
Μπορεί ο ίδιος να παραμείνει ένας αποδυναμωμένος πρόεδρος, το ερώτημα όμως για τον δεύτερο γύρο των γαλλικών εκλογών και πιο μετά είναι ένα. Αν με την ενέργειά του να προκηρύξει εκλογές επανέλαβε το μοιραίο λάθος του Ντέιβιντ Κάμερον να κάνει δημοψήφισμα για το Brexit, προκαλώντας σεισμό στην Ευρώπη, ή αν «απλώς» υπέστη μια ήττα αντάξια του ναπολεόντειου προφίλ του.
Το εξευτελιστικό είναι ότι το εύρος της αναταραχής που θα προκαλέσει ή ήττα του εξαρτάται πλέον περισσότερο από το πώς θα πάει στον δεύτερο γύρο το αριστερό Λαϊκό Μέτωπο, κόντρα στη Λεπέν, και όχι από τον ίδιο. Ό,τι και να συμβεί, η «εποχή Μακρόν» στη Γαλλία μόλις έληξε με πάταγο.
To ίδιο αναμένεται να συμβεί και με την ήττα των Συντηρητικών στη Βρετανία, μέσα στην επόμενη εβδομάδα, ιδίως αν στη δεύτερη θέση αναδειχθεί το κόμμα του Νάιτζελ Φάρατζ, όπως δείχνουν κάποιες δημοσκοπήσεις, ενώ στη Γερμανία είναι αμφίβολο αν η κυβέρνηση συνασπισμού θα φτάσει μέχρι τις τακτικές εκλογές του 2025.
Η Ιταλία απέκτησε ήδη πρωθυπουργό Μελόνι, στη Σλοβακία ξαναβγήκε ο Φίτσο και στην Ολλανδία η νέα κυβέρνηση συνασπισμού σχηματίζεται με βασικότερο κόμμα τους ακροδεξιούς του Γκερντ Βίλντερς. Mόλις χθες δε, ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Όρμπαν ανακοίνωσε συνεργασία στο Ευρωκοινοβούλιο (υπό την ονομασία «Πατριώτες για την Ευρώπη»), με το ακροδεξιό κόμμα της Αυστρίας FPO και με το αντίστοιχο κόμμα ΑΝΟ του Αντρέι Μπάμπιτς, στην Τσεχία. Δύο κόμματα που βγήκαν πρώτα στη χώρα τους, κατά τις πρόσφατες ευρωεκλογές.
Εν ολίγοις, η αμφισβήτηση της κατεστημένης πολιτικής ενισχύεται σχεδόν παντού. Κι αν η σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη πρόκληση στην ιστορία της, τότε φαίνεται πως μάλλον δεν δίνει τις σωστές μάχες και με τον ορθό τρόπο, για να αντεπεξέλθει.
Διότι τα όσα συμβαίνουν, με ελάχιστες εξαιρέσεις διεθνώς, δείχνουν το ακριβώς αντίθετο.