Τα «ποιοτικά» στοιχεία τελευταίων ερευνών αποτελούν «γροθιά στο στομάχι», αποκαλύπτοντας ότι κάτω από το πέπλο της πολιτικής κυριαρχίας της Νέας Δημοκρατίας, βρίσκεται μια κοινωνία δυσαρεστημένη, απογοητευμένη και σε βουβό, προς το παρόν, αναβρασμό.
Σύμφωνα με έρευνα της Public Issue, τα τελευταία 4-5 χρόνια εμφανίζεται έντονα αυξανόμενη μείωση της εμπιστοσύνης προς τη Δικαιοσύνη, τη Βουλή και άλλους θεμελιώδεις θεσμούς, σε επίπεδα τα οποία είχαν παρατηρηθεί μόνο κατά την κορύφωση της μνημονιακής κρίσης, μεταξύ 2011-2015, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, είναι και υψηλότερα.
Επιπλέον, κατά την ίδια έρευνα, μεγάλες κοινωνικές πλειοψηφίες εκτιμούν ότι τους τελευταίους 12 μήνες η κατάσταση έχει χειροτερέψει, αντί να καλυτερέψει, σε κρίσιμους τομείς διακυβέρνησης. Τα ποσοστά σε ό,τι αφορά την ακρίβεια, την εγκληματικότητα, τη διαφθορά, την υγεία και τη δημόσια εκπαίδευση ξεκινούν από τα 2/3 του συνόλου και φτάνουν ως το… 87% (ακρίβεια), ενώ τα ποσοστά που βλέπουν βελτίωση κινούνται μεταξύ μόλις 5% και 15%.
Η έντονη δυσθυμία της κοινωνίας έχει όμως και αμιγώς οικονομικό υπόβαθρο, όπως αποκαλύπτει πρόσφατη έρευνα της Prorata, με στοιχεία του Φεβρουαρίου:
Το 73% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η ποιότητα ζωής του είναι υποβαθμισμένη ή ασφυκτική/πιεστική, ενώ το 55% θεωρεί ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας θα χειροτερεύσει και το 28% ότι θα παραμείνει η ίδια τους επόμενους 12 μήνες (άθροισμα 83%), έναντι μόλις 15% που εκτιμά ότι θα βελτιωθεί.
Εν ολίγοις, η παλαιά ρήση περί «ευημερίας των αριθμών» χωρίς διάχυση στην κοινωνία φαίνεται για μία ακόμη φορά να επιβεβαιώνεται, παρά τις όποιες προσπάθειες της κυβέρνησης με τον κατώτατο μισθό, τα πρόστιμα σε εταιρείες καταναλωτικών ειδών και τα πάσης φύσεως επιδόματα.
Σε παράλληλη δυσμενή τροχιά κινείται συνολικά και η Ευρώπη
Μια ματιά στους δείκτες αποδοχής των ηγετών στις τρεις ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης αρκεί για να δείξει ότι κάτι πάει στραβά ευρύτερα στη Γηραιά Ηπειρο.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσίευσαν οι New York Times, το 73% των Γερμανών δεν εγκρίνει την πρωθυπουργία του Όλαφ Σολτς, ενώ το ίδιο συμβαίνει με το 71% των Γάλλων για τον πρόεδρο Μακρόν, αλλά και με το 66% των Βρετανών για τον πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ.
Βασικές αιτίες, σύμφωνα με τους NYT, το τρίπτυχο πληθωρισμού, ανισότητας και μετανάστευσης.
Η αναλυτική έρευνα Ευρωβαρόμετρο του φθινοπώρου έχει όμως ακόμη δυσμενέστερα ευρήματα, που είναι μάλιστα σχεδόν γενικής εφαρμογής στην ΕΕ και φαίνεται να εξηγούν πολλά, ενόψει και των Ευρωεκλογών:
Κατά μέσο όρο, το 60% των πολιτών της ΕΕ θεωρεί ότι η χώρα στην οποία ανήκει «κινείται σε λάθος κατεύθυνση», ενώ μόλις το 27% ότι κινείται σωστά. Αυτή η έλλειψη αποδοχής προς τις κυβερνήσεις μάλλον εξηγείται από το γεγονός ότι οι πολίτες των χωρών-μελών της ΕΕ θεωρούν, σε ποσοστό που φτάνει το 73%, δηλαδή αισθητά πάνω και από τα 2/3 του συνόλου, πως το επίπεδο ζωής τους θα χειροτερέψει τους επόμενους 12 μήνες!
Ακόμη και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη χρησιμότητα της οποίας αποδέχονται πολύ μεγάλες πλειοψηφίες στα κράτη-μέλη, το 48% του δείγματος θεωρεί πως κινείται προς λάθος κατεύθυνση, ενώ το αντίθετο πιστεύει το 33%, δηλαδή μόνο 1 στους 3 Ευρωπαίους! Έχει ενδιαφέρον ότι το ποσοστό των πολιτών που θεωρεί ότι η κατεύθυνση της ΕΕ είναι λανθασμένη φτάνει το 60% στη Γαλλία, ενώ είναι 56% στην Ελλάδα.
Στην κορυφή των προβλημάτων και για τους Ευρωπαίους βρίσκονται το κόστος ζωής (31%), η οικονομική κατάσταση και η ανεργία (26%), η υγεία (26%) και η στέγαση (20%), με την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στην πέμπτη θέση, με 19%.
Ακόμη και στο ευαίσθητο θέμα της «πράσινης μετάβασης», οι λάθος χειρισμοί της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας δεν ξεσήκωσαν με πρωτοφανή τρόπο μόνο τους αγρότες. Ισχυρές αντιδράσεις καταγράφονται ευρύτερα στην κοινή γνώμη, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Γαλλία και τη Γερμανία, καθώς οι πολίτες βλέπουν πως υπάρχει σοβαρό κόστος, το οποίο θα επωμιστούν οι ίδιοι. Δεν είναι τυχαίο ότι στις δημοσκοπήσεις πρώτο κόμμα της Γαλλίας είναι αυτό της Λεπέν, ενώ στη Γερμανία καταγράφουν σημαντική αύξηση οι ακραίοι πολιτικοί σχηματισμοί.
Κι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες, πολλές εκ των οποίων είναι ήδη υπερχρεωμένες και με σημαντικά ελλείμματα, εμφανίζουν φιλόδοξες πρωτοβουλίες κρατικών δαπανών, όπως εσχάτως και η ενίσχυση της Άμυνας, χωρίς να εξηγούν ποιος -και πώς- θα πληρώσει «το μάρμαρο».
Υπάρχουν κατά συνέπεια σοβαρές, πραγματικές αιτίες στις οποίες πατάει ο αποκαλούμενος «λαϊκισμός», με υπαιτιότητα των εκπροσώπων του κατεστημένου, σε κρατικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο.
Διότι φαίνεται ότι αδυνατούν να πιάσουν τον σφυγμό της κοινωνίας και να δείξουν την απαραίτητη ενσυναίσθηση προς τις κοινωνικές ιεραρχήσεις και ανάγκες. Έτσι, αναπτύσσεται ένας αντισυστημισμός, ο οποίος αφορά ολοένα και μεγαλύτερα κοινωνικά στρώματα, αποκτά βάθος και καθίσταται σε αρκετές χώρες πλειοψηφικό ρεύμα.
Ένας αντισυστημισμός που αφορά πλέον καθημερινούς ανθρώπους, οι οποίοι, απογοητευμένοι από τη λειτουργία του «συστήματος», επιζητούν σημαντικές αλλαγές, κι όχι κάποιους φανατισμένους του ιδεολογικού περιθωρίου που επιδιώκουν την πλήρη κατάλυσή του. Για αυτό και οι εκλογικές του επιδόσεις ανεβαίνουν σχεδόν ακατάπαυστα.
Το εν δυνάμει εκρηκτικό μίγμα στη χώρα μας
Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, η Ελλάδα δεν είναι σε καλύτερη αλλά σε χειρότερη θέση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Όχι μόνον οι δείκτες δυσαρέσκειας είναι σε υψηλότερα επίπεδα, αλλά εκλείπει ολοένα και περισσότερο η εμπιστοσύνη προς τους θεσμούς (που παραμένει σε σχετικώς υψηλά επίπεδα σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες), καλλιεργώντας τον αντισυστημισμό σε κάθε επίπεδο.
Οι μνήμες της μνημονιακής κρίσης, ακόμη και η τραυματική εμπειρία του 2015, περνούν σιγά σιγά στο περιθώριο, μαζί τους και η καταπραϋντική επίδραση των επιδομάτων που δόθηκαν αφειδώς τα προηγούμενα χρόνια, αρχής γενομένης με την πανδημία.
Στη δεύτερη θητεία της, η κυβέρνηση δεν αναμετράται πλέον με το παρελθόν της χώρας, αλλά με τη σημερινή πραγματικότητα, που ξεκάθαρα δεν ευχαριστεί τη μεγάλη πλειονότητα των πολιτών.
Εντούτοις, προβεβλημένα στελέχη της κυβερνώσας παράταξης εξακολουθούν να επιμένουν είτε ότι η διαφορά που θα καταγράψουν στις Ευρωεκλογές, σε σχέση με τους βασικούς αντιπάλους (ασχέτως του ποσοστού που θα λάβει η ίδια), αποτελεί αποτελεσματικό κυματοθραύστη, είτε απαξιώνουν την πολιτική σημασία του εκλογικού αποτελέσματος, διότι «δεν αφορά τη διακυβέρνηση της χώρας».
Ο κίνδυνος να κάνουν λάθος είναι μεγάλος.
Ο συνδυασμός της οικονομικής δυσθυμίας με την απογοήτευση σε ζωτικά θέματα λειτουργίας του κράτους και των θεσμών συνθέτουν ήδη μίγμα που μπορεί να αποδειχθεί εκρηκτικό. Το πλεονέκτημα που δίνει η έλλειψη ισχυρού αντιπάλου ενδέχεται να αποδειχθεί εύθραυστο, ενώ σίγουρα αποτελεί μειονέκτημα για τη χώρα.
Διότι εάν συνεχιστεί η κυβερνητική διολίσθηση που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, η απειλή de facto απονομιμοποίησης είναι υπαρκτή. Κάτι που στην τρέχουσα συγκυρία μπορεί να επιφέρει πολιτική κρίση, με απροσδόκητες συνέπειες.