Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνδυάζεται με τους φόβους για επιστροφή του «απομονωτιστή» Τραμπ στις ΗΠΑ και απειλεί να αλλάξει εκ νέου τα δεδομένα στην Ευρώπη.
Μέσα στον καταιγισμό δηλώσεων και άρθρων από αξιωματούχους και ειδικούς, περί της ανάγκης να ισχυροποιηθεί η ευρωπαϊκή άμυνα, ενώπιον μιας πιθανής ρωσικής απειλής, ξεχώρισαν οι πρόσφατες δηλώσεις του ηγέτη του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ, ότι η Ευρώπη πρέπει να αποκτήσει δική της πυρηνική ασπίδα.
Η δήλωση δεν θα έπρεπε να αιφνιδιάσει. Αργά η γρήγορα η συζήτηση που έχει ανοίξει από καιρό για την ευρωπαϊκή άμυνα, θα κατέληγε και στον «ελέφαντα στο δωμάτιο».
Μετά από περίπου οκτώ δεκαετίες, στις οποίες η άμυνα της γηραιάς ηπείρου εξαρτάται σε υπερβολικό βαθμό από την ισχύ των ΗΠΑ, (γεγονός για το οποίο διαμαρτύρονταν οι τελευταίες τουλάχιστον τα τελευταία 45-50 χρόνια), οι πολιτικές ηγεσίες των ευρωπαϊκών χωρών, διαπιστώνουν ότι είναι παντελώς ανέτοιμες να αντιμετωπίσουν το νέο διεθνές περιβάλλον ασφαλείας, είτε υπάρχει άμεση ρωσική απειλή, είτε όχι.
Οι ελλείψεις είναι μεγάλες και σχεδόν σε όλους τους τομείς. Από την αμυντική βιομηχανία και τις εκπαιδευμένες εφεδρείες, ως την επάρκεια πυρομαχικών και αναλωσίμων που -όπως φάνηκε στην Ουκρανία- απαιτεί ο σύγχρονος πόλεμος.
Κι όλα αυτά συμβαίνουν σε περιβάλλον πολυκρίσης, που ήδη στρεσάρει τους κρατικούς προϋπολογισμούς, ιδίως των μεγάλων κρατών της Ευρώπης, που με εξαίρεση τη Γερμανία, βλέπουν τα κρατικά χρέη να ξεπερνούν το 100% του ΑΕΠ.
Η άμυνα μιας χώρας δεν χτίζεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Απαιτεί πολυετή διαστήματα, συχνά δεκαετίες, συστηματικής και εντατικής δαπάνης πόρων, αλλαγή νοοτροπίας στην κοινωνία και πολύ προσεκτικό μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Ο αφορισμός ότι οι περισσότεροι στρατοί τείνουν να ετοιμάζονται για τον τελευταίο πόλεμο που συνέβη, κι όχι για τον επόμενο που θα συμβεί, υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια.
Με αυτά τα δεδομένα, ίσως δεν είναι τυχαίο ότι ένας Γερμανός πολιτικός με ευρωπαϊκή εμβέλεια, ήταν εκείνος που αποφάσισε να θίξει δημοσίως το θέμα των πυρηνικών όπλων. Η κύρια αποστολή τους, η αποτροπή μιας επίθεσης που θα μπορούσε να λάβει υπαρξιακά χαρακτηριστικά για τον αμυνόμενο, θεωρητικά ταιριάζει γάντι στις δυσκολίες της Ευρώπης αλλά και της Γερμανίας.
Το ίδιο έχουν πράξει το Ισραήλ (ανεπισήμως), το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα, ενώ στον ίδιο δρόμο βρίσκεται και το Ιράν, πιθανώς και άλλες χώρες, όπως η Τουρκία.
Οι χώρες της Ευρώπης που διαθέτουν σήμερα πυρηνικά όπλα είναι η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία. Είναι όμως αμφίβολο, με βάση τα κυρίαρχα δόγματα χρήσης πυρηνικών όπλων, κατά πόσο θα ελάμβαναν την απόφαση να τα χρησιμοποιήσουν για την υπεράσπιση τρίτων, έστω και συμμαχικών, κρατών.
Η πρόταση Βέμπερ, έρχεται -θεωρητικά, το τονίζουμε ξανά- να λύσει αυτό το ζήτημα, ζητώντας την δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πυρηνικού οπλοστασίου, καταρχάς με τη διεθνοποίηση (μέρους) της γαλλικής πυρηνικής δύναμης, στα πρότυπα αντίστοιχων παλαιότερων νύξεων του Γάλλου Προέδρου Μακρόν.
Θεωρητικά, διότι κάτι τέτοιο φαντάζει δύσκολο να έχει αποτελέσματα στην πράξη, υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή ακόμη και υπό το ΝΑΤΟ. Το αν θα πατηθεί «το κουμπί» παραμένει αυστηρά απόφαση του πραγματικού ιδιοκτήτη αυτών των όπλων. Αυτό ισχύει και για τα αμερικανικά πυρηνικά όπλα του ΝΑΤΟ, ακόμη κι αν είναι εγκατεστημένα σε άλλες χώρες. Μόνο που η Γαλλία δεν είναι Αμερική και δεν βρίσκεται στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, μακριά από τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις μιας, έστω περιορισμένης, πυρηνικής ανταλλαγής.
Ο προβληματισμός που προκύπτει, είναι αν ο Βέμπερ εκφράζει γερμανικές ανησυχίες και κυρίως, αν λειτουργεί ως προπομπός προθέσεων. Η χώρα του είναι μεν η πιο ισχυρή οικονομική δύναμη στην Ευρώπη, παραμένει όμως η μόνη από τις μεγάλες δυνάμεις του σήμερα, μαζί με την Ιαπωνία, που δεν διαθέτει πυρηνικά όπλα, παρότι έχει τα μέσα και τους πόρους για να το πετύχει.
Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης θα ήταν έτοιμες για μια τόσο εντυπωσιακή αλλαγή στον εξοπλιστικό χάρτη της γηραιάς ηπείρου. Ιδίως σε μια περίοδο που έχει θυμίσει σε όλους πως η ιστορία του πολεμικού ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων δεν τελείωσε, όπως κάποιοι ήλπιζαν. Αντιθέτως δείχνει να επαναλαμβάνεται.
Η δημιουργία πυρηνικής ασπίδας αποτελεί λοιπόν, ένα ακόμη ευρωπαϊκό πρόβλημα χωρίς εύκολη λύση. Στις παρούσες γεωπολιτικές συνθήκες όμως, είναι πλέον αμφίβολο αν η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να εξαρτάται από τις ΗΠΑ για την συμβατική και πυρηνική άμυνα της, στο βαθμό που το έπραττε στο παρελθόν.
Δεν είναι μόνο θέμα προθυμίας της εκάστοτε αμερικανικής πολιτικής ηγεσίας, είναι και θέμα χειραφέτησης της ευρωπαϊκής γεωπολιτικής επιρροής. Οπότε κάποια λύση θα πρέπει να βρεθεί. Aν αυτή δεν είναι ευρωπαϊκή, τότε ίσως προκύψει από εθνικές (δηλαδή γερμανικές) αποφάσεις.
Σε κάθε περίπτωση, ο Βέμπερ άνοιξε μια πολύ σοβαρή συζήτηση.