Η πρόσφατη εκτίμηση του Αμερικανού δισεκατομμυριούχου Ray Dalio ότι κατόπιν των όσων συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή, η πιθανότητα μιας διεθνούς σύρραξης, που θα μοιάζει με τους προηγούμενους Παγκόσμιους Πολέμους έχει αυξηθεί στο 50%, θα έπρεπε να αφυπνίσει πολιτικούς και κοινή γνώμη.
Όχι μόνο διότι ο ίδιος είναι διάσημος επενδυτής που ασχολείται συστηματικά με τους εξωγενείς παράγοντες των αγορών (πέρα δηλαδή από αποτιμήσεις, επιτόκια κ.λπ.), αλλά επειδή την άποψή του συμμερίζονται και πολλοί νηφάλιοι αναλυτές των διεθνών σχέσεων, κυρίως δε εκείνοι που λόγω ηλικίας έζησαν από κοντά τι σημαίνει αδυσώπητος ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.
Σε έναν κόσμο που θυμάται την τραγική εμπειρία των παγκόσμιων συρράξεων, σε έναν κόσμο όπου μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις διαθέτουν πυρηνικά οπλοστάσια, τέτοιου ύψους πιθανότητες θα έπρεπε να θεωρούνται εντελώς απαράδεκτες. Θα έπρεπε να οδηγήσουν σε άμεση αλλαγή πορείας, διότι ουδείς δικαιούται να παίξει τον κόσμο κυριολεκτικά «στα ζάρια».
Το ζήτημα αυτό, δε, έχει βαρύνουσα σημασία για τη χώρα μας, που όπως αναλύσαμε στο προηγούμενο σημείωμα, βρίσκεται θέλοντας και μη σε περιοχή με πολλές μπαρουταποθήκες.
Κατά ένα μέρος, το υπόβαθρο της σύγκρουσης μεταξύ Δύσης και Ανατολής είναι ιδεολογικό. Πράγματι, οι βασικοί εχθροί της Δύσης είναι αυταρχικά καθεστώτα, ενίοτε και θεοκρατικά, που δεν ασπάζονται τις βασικές αρχές της Δημοκρατίας. Θα ήταν υποκριτικό όμως να μην αναγνωρίσουμε ότι το ίδιο ισχύει και για συμμάχους της Δύσης επί δεκαετίες, όπως η Σαουδική Αραβία, που τώρα απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι ο βασικός λόγος σύγκρουσης έχει να κάνει με τη σταδιακή κατάρρευση της αμερικανικής κυριαρχίας, της πάλαι ποτέ Pax Americana και την αντικατάστασή της από ένα «πολυπολικό κόσμο», στον οποίο ο «Παγκόσμιος Νότος», με βασικότερο πρωταγωνιστή την Κίνα, διεκδικεί πλέον μερίδιο στην άσκηση επιρροής.
Είμαι ο πρώτος που θα διαπιστώσει ότι υπό τη διεθνή ηγεμονία των ΗΠΑ ο κόσμος έγινε καλύτερος κι όχι χειρότερος, ή ότι οι αρχές της δυτικής αστικής δημοκρατίας είναι εκείνες που θα έπρεπε να επικρατήσουν.
Ο κόσμος όμως δεν λειτουργεί με ευχές, ούτε με συνταγές. Η εξαγωγή του δυτικού τρόπου πολιτικής σκέψης και του συστήματος διακυβέρνησης δοκιμάστηκε επί δεκαετίες. Με πολέμους, με οικονομικές ενισχύσεις, με χίλιους δύο διαφορετικούς τρόπους, την ίδια ώρα που για άλλους οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους, η Δημοκρατία άρχισε να κλονίζεται μέσα στην ίδια τη Δύση, ακόμη και στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Δυστυχώς αυτό που παρατηρούμε σήμερα είναι η αποτυχία εκείνων των προσπαθειών, για λόγους που είναι αρκετά πολύπλοκοι για να εξηγηθούν σε ένα σημείωμα.
Ακόμη και στην περίπτωση της Κίνας, η στρατηγική του «θα σας κάνουμε πλούσιους κι έτσι θα γίνετε σαν εμάς» κατέληξε στην ανάδειξη του μεγαλύτερου αντιπάλου των ΗΠΑ, γεγονός που θα καταγραφεί ως πρωτοφανές στα βιβλία της ιστορίας, για την αφέλεια που επιδείχθηκε από το κυρίαρχο αμερικανικό (εν πολλοίς και ευρωπαϊκό) σύστημα.
Είναι πολλοί οι αναλυτές που εκτιμούν ότι τώρα πια είναι αργά κι ότι ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Οι οικονομικοί συσχετισμοί, οι πληθυσμιακοί συσχετισμοί, η διαμόρφωση του διεθνούς εμπορίου αλλά και των παραγωγικών δυνατοτήτων, ακόμη και η διασπορά της υψηλής τεχνολογίας, έχουν σταματήσει να ευνοούν.
Αυτό που απομένει, είναι είτε μια νέα παγκόσμια «σταυροφορία» (η λέξη επίτηδες έχει και θρησκευτική χροιά), είτε η αποδοχή της νέας τάξης διεθνών πραγμάτων, μέσα από συμφωνίες που θα επιτρέψουν την ανάδυση νέων διεθνών συσχετισμών, αντί της δυτικής κυριαρχίας σε όλα τα διεθνή όργανα, από τον ΟΗΕ και το ΔΝΤ μέχρι και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά και στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα.
Τα δείγματα στον ορίζοντα είναι εμφανή. Τόσο οι G-20 όσο και το ΔΝΤ απέτυχαν να βγάλουν κοινά ανακοινωθέντα εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Προφανώς δεν συμφωνεί «όλη η παγκόσμια κοινότητα» με τη στάση της Δύσης, που κατηγορείται από πολλούς «ουδέτερους» του πάλαι ποτέ Τρίτου Κόσμου, για δύο μέτρα και σταθμά, για υποκρισία. Οι παλιές αμαρτίες πληρώνονται.
Η κατάσταση θα χειροτερέψει ακόμη περισσότερο, μετά από όσα συμβαίνουν στο Ισραήλ, με το ισλαμικό στοιχείο παγκοσμίως (και μέσα στην Ευρώπη, όπου μετά από απανωτά κύματα μετανάστευσης ζουν 44 εκατ. μουσουλμάνοι) να παρακολουθεί τη στάση της Δύσης στη Γάζα και γενικότερα έναντι των Παλαιστινίων.
Όσοι υποστηρίξουν ότι αυτός ο νέος «πολυπολικός» κόσμος που δείχνει να έρχεται θα είναι πιθανότατα σκληρότερος και πολύ πιο επικίνδυνος, μια οπισθοδρόμηση στα ανθρώπινα ιδεώδη που προσπάθησε να καθιερώσει η Δύση, μάλλον θα δικαιωθούν, τουλάχιστον για ένα διάστημα, καθώς η ιστορία είναι σαν την παλίρροια, με άμπωτη και πλημμυρίδα.
Το ερώτημα όμως είναι αν υπάρχουν πλέον καλύτερες εναλλακτικές. Σίγουρα ένας παγκόσμιος πόλεμος μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων δεν μπορεί, δεν πρέπει να είναι μέσα σε αυτές.
Ήδη έχουμε πλησιάσει πολύ στο κατώφλι.