Η παράδοση είναι μακρά για να σπάσει εύκολα και απ' ό,τι φαίνεται, στα μαθήματα της πολυετούς κρίσης τα μεγάλα κόμματα έχουν μείνει μετεξεταστέα. Μαζί τους ίσως και ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, που έχει κι αυτό «εθιστεί» σε προεκλογικές υποσχέσεις, παρότι θα έπρεπε γνωρίζει εκ πείρας ότι σε μεγάλο βαθμό θα μείνουν ανικανοποίητες.
Μετά τις υποσχέσεις Μητσοτάκη για μεγάλες αυξήσεις στον βασικό μισθό και γενικότερα στις απολαβές, ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα, ήρθε όπως αναμενόταν να... υπερακοντίσει ο Τσίπρας με το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ.
Πέραν της αύξησης των μισθών -και πολλών άλλων- ενδεικτικά ο ένας υπόσχεται μείωση των τεκμηρίων κατά 30%, χωρίς να εξηγεί από τι θα αντικατασταθούν σε μια χώρα στην οποία η φοροδιαφυγή καλπάζει (εις βάρος των μισθωτών), ενώ ο άλλος υπόσχεται δραστική μείωση των έμμεσων φόρων σε τρόφιμα και καύσιμα (μέτρο που απέτυχε στην Ισπανία) αλλά και θέσπιση ετήσιας τιμαριθμικής αναπροσαρμογής (τη θυμάστε την... ΑΤΑ;), τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα!
Πολύ περισσότερο «μαζεμένο» φαίνεται, να το πούμε κι αυτό, το πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, το οποίο εκπονήθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, πάσχει όμως από ιδιαίτερα εκτεταμένη έλλειψη... αριθμών. Με άλλα λόγια, μόνο συγκεκριμένο δεν είναι!
Για να επιστρέψουμε όμως στα δύο μεγάλα κόμματα, με τον δομικό πληθωρισμό να κινείται σε υψηλά επίπεδα, τις αναιμικές προβλέψεις για ανάπτυξη στην Ευρώπη αλλά και την έντονη αβεβαιότητα για την παγκόσμια οικονομία και γεωπολιτική, αυτό το «δώσε και μένα, μπάρμπα» δείχνει, κατά την ταπεινή μας άποψη, πλήρη αποσύνδεση από τα όσα σημαντικά συμβαίνουν γύρω μας.
Ο φαύλος κύκλος τιμών - μισθών
Στη Μεγάλη Βρετανία, η οικονομία της οποίας δεν είναι πλέον σε καλή κατάσταση, ενώ ο πληθωρισμός κινείται σε υψηλά επίπεδα, γίνεται αυτή την περίοδο έντονη συζήτηση για το πώς θα μειωθούν οι συνέπειες του επίμονου πληθωρισμού, τόσο με την αποφυγή αυξήσεων στους μισθούς όσο και στις αυξήσεις τιμών που επιβάλλουν οι εταιρείες.
Διότι όταν ανεβαίνουν οι τιμές και μετά ανεβαίνουν οι μισθοί (ενισχύοντας τη ζήτηση), ανεβαίνουν ξανά οι τιμές, δημιουργώντας ένα ανατροφοδοτούμενο φαινόμενο, που συνιστά τον φαύλο κύκλο του πληθωρισμού.
Το ερώτημα είναι αν στην Ελλάδα, παρότι σε αυτή τη φάση του οικονομικού κύκλου οι επιδόσεις μας είναι καλύτερες (τόσο από πλευράς ανάπτυξης όσο και στο ύψος πληθωρισμού), σε σχέση με τη Μεγάλη Βρετανία που φέραμε ως παράδειγμα, υπάρχουν περιθώρια για την απλοχεριά που δείχνουν οι προεκλογικές υποσχέσεις, καλλιεργώντας προσδοκίες.
Εάν λάβουμε ως δεδομένο ότι η χώρα α) εξακολουθεί να έχει μακράν τη χειρότερη σχέση ΑΕΠ προς χρέος στην Ευρωζώνη και β) το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, όπως και το ισοζύγιο αγαθών, παρουσιάζει πολύ μεγάλο έλλειμμα, σημάδι ότι τα κυρίαρχα στοιχεία του οικονομικού μοντέλου που μας έριξε έξω το 2009 δεν έχουν διαφοροποιηθεί, δεν φαίνεται να υπάρχουν σημαντικά περιθώρια, παρά μόνο σε πολύ «ανθηρά» σενάρια για το προσεχές μέλλον.
Πολλά θα εξαρτηθούν βεβαίως από τους κανόνες που θα επιβάλει η Ευρώπη, καθώς το νέο σύμφωνο σταθερότητας τελεί υπό διαπραγμάτευση. Οι Γερμανοί πάντως και γενικότερα οι Βόρειοι, που παραδοσιακά έχουν το πάνω χέρι σε αυτού του είδους τις διαπραγματεύσεις, φαίνεται να εκφράζουν σημαντικές αντιρρήσεις στις ούτως ή άλλως μετρημένες τάσεις χαλάρωσης που προτείνει η Κομισιόν. Η τελευταία ωστόσο πήρε «ψήφο εμπιστοσύνης» από το «αμερικανοκρατούμενο» ΔΝΤ για την πρότασή της, κάτι που ίσως έχει αυξημένη σημασία, στις σημερινές γεωπολιτικές συνθήκες.
Δημοσιονομικός χώρος και αντισυστημική ψήφος
Το ερώτημα εντέλει είναι αν έχουμε τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο. Τα επιτόκια στα κρατικά ομόλογα δείχνουν πως έχουμε. Ωστόσο, αυτό συμβαίνει υπό την κάλυψη της «διαχείρισης» που κάνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε όλες τις χώρες της περιφέρειας, μειώνοντας τις διαφορές σε σχέση π.χ. με τα ομόλογα της Γερμανίας. Την αλήθεια θα τη βλέπαμε αν η κα Λαγκάρντ έκανε ξανά μια δήλωση αποχής από παρεμβάσεις. Το έκανε, το 2020, κι αναγκάστηκε να το πάρει πίσω μόλις άρχισε το απότομο ξεχείλωμα σε όλη την ευρω-περιφέρεια!
Σε κάθε περίπτωση, οι οικονομικές επιδόσεις της χώρας θα συνεχίσουν να είναι υπό στενή παρακολούθηση, καθώς η εκτίναξη του ελατηρίου της οικονομίας το 2022, μετά από πολλά χρόνια κρίσης και πανδημίας, μπορεί να θέτει καλές βάσεις για το τρέχον έτος, πλην όμως δεν αρκεί για να διασφαλίσει την πορεία της επόμενης τετραετίας, ιδίως όταν υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες.
Εάν προκύψουν τα δυσμενή σενάρια (κάτι που ουδείς ειδικός αποκλείει, μάλλον το αντίθετο συμβαίνει), όποια πλευρά κι αν έχει πάρει την εξουσία, θα πει ο κυνικός αναγνώστης, έχει έτοιμη την τότε απάντηση: «Εμείς θέλαμε, όμως, άλλαξαν οι συνθήκες»…
Εύλογα λοιπόν θα ρωτήσει κάποιος, γιατί έχει νόημα αυτό το κείμενο; Το «είπαν-ξείπαν» το ξέρουμε, δεν είναι καινούργιο. Κάποιοι αριθμοί όμως δείχνουν ότι η διαιώνισή του έχει βαριές συνέπειες, καθώς συνδέεται ευθέως με τη συνεχώς μειούμενη αξιοπιστία της πολιτικής. Ήδη αυτή την περίοδο, το ποσοστό εκείνων που επιλέγουν τη λεγόμενη «αντισυστημική ψήφο» ή τον περιβόητο «Κανένα» φαίνεται να ξεπερνά αισθητά το 25%, σε κάποιες περιπτώσεις να αγγίζει το 30%, εξαιρουμένων όσων δηλώνουν ότι θα ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ, παρότι και εκείνος διατηρεί πολλά στοιχεία «κόμματος διαμαρτυρίας».
Το ποσοστό αυτό συνδέεται με ακόμη μεγαλύτερα ποσοστά έλλειψης εμπιστοσύνης στη λειτουργία της Δημοκρατίας και στα πολιτικά κόμματα. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των On Eteron και Αbout people, ποσοστό 42,5% εκφράζει έντονη δυσαρέσκεια για τη λειτουργία της Δημοκρατίας και 45,5% για τα πολιτικά κόμματα, ενώ οι καθαρά θετικές απαντήσεις είναι στο... 6,6% και στο 16,2% αντίστοιχα!
Εν ολίγοις, παρότι έχουν μεσολαβήσει το 2021 και κυριότερα το 2022, ως έτη ανακούφισης από την πανδημία, αλλά και με αναπτυξιακή ονομαστική τάση στην οικονομία, παρατηρείται σοβαρή δυσαρέσκεια απέναντι στην πολιτική σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας, αλλά και «αντισυστημικότητα» στην ψήφο, η οποία τείνει να προσεγγίσει τα επίπεδα των βουλευτικών εκλογών του Ιουνίου 2012, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ τότε και τώρα.
Κάτι εν δυνάμει πολύ επικίνδυνο!