Ο νέος χρόνος έρχεται και θα είναι δύσκολος. Σύμφωνα με πολλούς παρατηρητές, δυσκολότερος από το χρόνο που φεύγει. Κι αυτό λέει πολλά, διότι η Ελλάδα ήταν αυτή τη φορά μια από τις λίγες χώρες της Δύσης που παρουσίασε σημαντική οικονομική ανάπτυξη, έστω κι αν αυτή ήταν σε μεγάλο βαθμό, αποτέλεσμα είτε της τουριστικής κίνησης, είτε της αυξημένης εγχώριας κατανάλωσης.
Το 2022 σημαδεύτηκε από μεγάλες αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον, εκτοξεύοντας την αβεβαιότητα σε υψηλά επίπεδα: πρωτόγνωρη για τις τελευταίες δεκαετίες έξαρση του πληθωρισμού, με επίκεντρο την ενέργεια, απότομη άνοδος των επιτοκίων, δυσλειτουργίες στις αλυσίδες εφοδιασμού, αλλά και κινήσεις γεωπολιτικού κατακερματισμού της παγκοσμιοποίησης.
Για το 2023 ίσως η πιο μεγάλη απειλή για την ελληνική επιχειρηματικότητα- κυρίως όμως για την βιομηχανία, δείχνει να προέρχεται από την μονιμοποίηση υψηλών επιπέδων στις τιμές ενέργειας, στην Ευρώπη, που μειώνει την διεθνή ανταγωνιστικότητα απέναντι στις ΗΠΑ αλλά και τις χώρες της Ασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ευάγγελος Mυτιληναίος ως πρόεδρος της ευρωπαϊκής ομοσπονδίας βιομηχανιών Eurometaux τόνισε στην ετήσια έκδοση «Business Review 2022»,του Euro2day.gr με τους New York Times ότι έχει προκύψει «Υπαρξιακή απειλή για την ευρωπαϊκή Βιομηχανία».
Εν τούτοις, οι ισχυροί του ελληνικού επιχειρηματικού κόσμου (περιλαμβανομένου και του ιδίου) ατενίζουν τα επόμενα χρόνια με αισιοδοξία και ενεργητικότητα, πραγματοποιώντας κινήσεις οργανωμένου μετασχηματισμού. Μέρος αυτής της αισιοδοξίας οφείλεται αναμφίβολα στην επιτυχημένη ως τώρα οικονομική πολιτική της κυβέρνησης -ιδιαίτερα στο θέμα της προσέλκυσης επενδύσεων- και στη φιλικότητα που έχει επιδείξει προς την επιχειρηματικότητα.
Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης το περίφημο «Ταμείο Ανάπτυξης» και τα λοιπά προγράμματα ενίσχυσης, που προσφέρουν πακτωλό ενισχύσεων για νέες επενδυτικές κινήσεις. Ίσως το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις, όπως προκύπτει από τα όσα δηλώνουν οι επικεφαλής τους στη φετινή μας έκδοση, εμφανίζονται «ώριμες» για περαιτέρω επέκταση, σίγουρες για τις δυνατότητές τους και πρόθυμες να κάνουν τις απαιτούμενες -συχνά ριζικές- αλλαγές για να ενισχύσουν τη θέση τους απέναντι και στον διεθνή ανταγωνισμό.
Αν προσπαθούσαμε να αποδώσουμε το κλίμα με λίγες λέξεις η μία θα ήταν «μεταμόρφωση» και οι άλλες δύο «Smart & Green», όπως εύστοχα επισημαίνει στο άρθρο του για το Business Review ο Οδυσσέας Αθανασίου. Από τις τράπεζες ως τη ναυτιλία και από τα τρόφιμα ως τον τουρισμό, η τάση μετασχηματισμού επιβάλλεται από τις συνθήκες με επίκεντρο την ψηφιακή μετάβαση και την πράσινη «βιώσιμη» ανάπτυξη.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το 2023 θα είναι εύκολο. Κάθε άλλο. ΟΙ περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις δεν είναι μεγάλες και ισχυρές όπως οι leaders που μετείχαν στη συγκεκριμένη έκδοση. Η ύφεση απειλεί την Ευρώπη και ενδέχεται να αγγίξει, έστω και λίγο, την Ελλάδα. Ούτε ότι δεν υπάρχουν προβλήματα και ελλείψεις που προβληματίζουν.
Παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, η κρατική μηχανή παραμένει δυσκίνητη ακόμη και στο θέμα της ψηφιακής τεχνολογίας, στο οποίο έγιναν άλματα υπό την πίεση της πανδημίας. Το υψηλό κόστος της ενέργειας αποτελεί σοβαρότατο πρόβλημα, (τουλάχιστον για όσο διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ένταση με τη Ρωσία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μετά θα εκλείψει) ενώ η αύξηση των επιτοκίων φαίνεται να διευρύνει το χάσμα στο κόστος χρήματος που χωρίζει τις ελληνικές επιχειρήσεις από τον διεθνή ανταγωνισμό τους. Η πολιτική αβεβαιότητα έχει ξεπροβάλει, καθώς μας χωρίζουν λίγοι μήνες από τις εθνικές εκλογές, οι οποίες φαίνεται ότι θα διεξαχθούν σε ατμόσφαιρα πόλωσης, ενδεχομένως και οξύτερης απότι στο παρελθόν. Oι ευρείες συναινέσεις, στο χώρο της οικονομίας, εξακολουθούν να αποτελούν ζητούμενο.
Μεγάλο μέρος από την αύξηση του ΑΕΠ οφείλεται σε αύξηση της κατανάλωσης, ενώ ακόμη και η σημαντική άνοδος των εξαγωγών, επισκιάζεται από την αύξηση των εισαγωγών, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουμε ξανά, τον κίνδυνο δίδυμών ελλειμμάτων, αν δεν προσεχθεί η δημοσιονομική πολιτική. Το παραγωγικό μοντέλο της χώρας δεν έχει αλλάξει όσο απαιτούν οι περιστάσεις.
Η κατάσταση, όμως, για την Ελλάδα εμφανίζεται πολύ καλύτερη σε σχέση με τη δεκαετία των μνημονίων και οι επικεφαλής των επιχειρήσεων έχουν πλέον αποκτήσει πολύτιμη πείρα, δυσανάλογα υψηλή σε σχέση με τους ξένους συναδέλφους τους, στην πλοήγηση κάτω από συνθήκες κρίσης και αβεβαιότητας. Κι αυτό, στο σημερινό περιβάλλον, είναι σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.