Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, αρκετοί αναλυτές πίστευαν ότι η λήξη του, με επικράτηση των Ρώσων στο πεδίο της μάχης, θα ήταν ίσως και θέμα ημερών. Αργότερα, όταν έγινε φανερό ότι ο επιτιθέμενος έκανε σοβαρά λάθη τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση των ενεργειών του, το κλίμα άρχισε να μεταστρέφεται, υποβοηθούμενο και από την ισχυρή -και αποτελεσματική, τουλάχιστον στα βόρεια- αντίσταση των Ουκρανών.
Η ανατροπή ολοκληρώθηκε όταν οι Ρώσοι άρχισαν να υποχωρούν, εγκαταλείποντας τις περιοχές γύρω από το Κίεβο και άλλες πόλεις της Βόρειας Ουκρανίας. Τότε, αρκετοί πολιτικοί και αναλυτές άρχισαν να πιστεύουν ότι μια καθαρή νίκη της Ουκρανίας -με τη βοήθεια της Δύσης τόσο σε όπλα και χρήματα όσο και με κυρώσεις εναντίον του επιτιθέμενου- αποτελεί πλέον εφικτό ενδεχόμενο.
Αυτή την περίοδο όμως, σχεδόν πέντε μήνες από την έναρξη του πολέμου, γίνεται φανερό ότι η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη και δύσκολη απ' ό,τι διαδίδουν οι προπαγανδιστές των δύο πλευρών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενημέρωσης. Οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία μπορεί να πονάνε την οικονομία της, αλλά έχουν σημαντικές παράπλευρες επιπτώσεις ανά τον κόσμο. Το κυριότερο, προξενούν σοβαρότατο πόνο και στις χώρες της Δύσης, πρωτίστως στην Ευρώπη και δευτερευόντως στις ΗΠΑ.
Στο πεδίο της μάχης έχει γίνει ορατό ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, η στήριξη της Δύσης και η αποφασιστικότητα των Ουκρανών να υπερασπιστούν το έδαφός τους δεν επαρκεί για να σταματήσει τις ρωσικές επιθέσεις. Αργά αλλά σταθερά, ο επιτιθέμενος διατηρεί τα κεκτημένα του και προχωρά, προσθέτοντας νέες πόλεις και περιοχές στις περιφέρειες του Ντονμπάς.
Η ευρύτερη σημασία του πολέμου
Γεγονός με ιδιαίτερη σημασία και το ότι η Δύση δεν έχει μέχρι στιγμής καταφέρει να πάρει με το μέρος της σημαντικές χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα κράτη του Κόλπου, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότια Αφρική, όπως και μεγάλο μέρος των Ασιατικών κρατών, ενώ η Κίνα συντάσσεται πολιτικά υπέρ της Ρωσίας και εναντίον των ΗΠΑ με ξεκάθαρο τρόπο.
Δεδομένου ότι το διακύβευμα είναι μεγάλο και για τις δύο πλευρές, η προοπτική ήττας δύσκολα θα γίνει αποδεκτή, χωρίς κλιμάκωση. Πέρα από τη σημασία που έχει η σύρραξη για την Ουκρανία και τη Ρωσία, είναι προφανές από τις δηλώσεις ΗΠΑ- Ρωσίας ότι πρόκειται και για μια μάχη που αφορά το αν θα αλλάξει η παγκόσμια γεωπολιτική τάξη, αν δηλαδή θα διατηρηθεί η ηγεμονία της Δύσης μέσω των ΗΠΑ, ή θα δημιουργηθεί μια νέα τάξη που θα ενισχύσει την Κίνα, τη Ρωσία και πιθανώς άλλες μεγάλες χώρες του πάλαι ποτέ Τρίτου Κόσμου, που θα συνταχθούν μαζί τους.
Εάν δεν προκύψουν σημαντικές αλλαγές σε όσα αναφέρθηκαν, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δύναται να κρατήσει για μεγάλο διάστημα, πιθανώς και χρόνια, και ότι η υψηλή ένταση μεταξύ των κατεστημένων μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ-Ευρώπη-Ρωσία-Κίνα) έχει μόλις ξεκινήσει.
Σε ό,τι αφορά την Ουκρανία, πολλά θα εξαρτηθούν από τη δυνατότητα και τη θέληση Αμερικής και Ευρώπης (που δεν επιθυμούν να εμπλέξουν στρατιωτικές τους δυνάμεις άμεσα, εναντίον της Ρωσίας) να στηρίξουν τους αμυνόμενους με όσα μέσα χρειάζονται και για όσο χρειάζεται. Παρά την τεράστια οικονομική δύναμη της Δύσης, αυτό είναι περισσότερο δύσκολο απ' ό,τι ακούγεται -και εκεί ακριβώς ποντάρει η Ρωσία.
Τα ατού και τα αδύνατα σημεία της Μόσχας
Ο σύγχρονος πόλεμος απαιτεί τεράστιες ποσότητες πυρομαχικών, όπλων και υλικών, που δεν υπάρχουν «ετοιμοπαράδοτες» στα δυτικά οπλοστάσια, ενώ το γεγονός ότι οι κοινωνίες της Δύσης -ιδίως δε της Ευρώπης- υφίστανται σημαντικές οικονομικές πιέσεις, λόγω ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης, ενδέχεται να προκαλέσει πολιτικά ρήγματα στη μέχρι τώρα ενότητα, όσο παρατείνεται η διάρκεια του πολέμου και των επιπτώσεών του. Οι τριγμοί έχουν ήδη αρχίσει να ακούγονται και έπονται αρκετές εκλογικές αναμετρήσεις, με πιο κρίσιμη ίσως την ενδιάμεση εκλογή στο αμερικανικό Κογκρέσο, τον προσεχή Νοέμβριο.
Δεν είναι όμως όλα ρόδινα και για τη Ρωσία. Μέχρι στιγμής, ο Πούτιν έχει αποφύγει να κηρύξει, μερική έστω, επιστράτευση, γεγονός που εμποδίζει τις ένοπλες δυνάμεις του να αναπτύξουν περισσότερα στρατεύματα στην Ουκρανία, ενώ η αναπλήρωση απωλειών τόσο σε έμψυχο υλικό όσο και σε μέσα υψηλής τεχνολογίας φαίνεται να έχει δυσκολίες. Οι μακροχρόνιες συνέπειες των κυρώσεων θα είναι μεγάλες (και στον αμυντικό τομέα), ιδίως αν δεν σπεύσει να προσφέρει χείρα βοηθείας η Κίνα και άλλες δυνάμεις.
Ωστόσο, σε αυτές ακριβώς τις περιπτώσεις είναι που τα αυταρχικά καθεστώτα συνήθως πλεονεκτούν. Οι προηγούμενες εμπειρίες έχουν δείξει ότι οι κυρώσεις δύσκολα αλλάζουν το πολιτικό καθεστώς, ενώ οι κοινωνίες ακόμη κι αν δυσανασχετούν, δεν έχουν περιθώρια να αντιδράσουν με τρόπο που να αλλάξουν τους εσωτερικούς συσχετισμούς. Ακόμη χειρότερα, η αίσθηση ότι η χώρα (τους) βρίσκεται σε καθεστώς πολιορκίας, συχνά ενισχύει την υποστήριξη του καθεστώτος απέναντι στους εξωτερικούς εχθρούς.
Επιπρόσθετα θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι αν τυχόν δυσκολέψουν οι επιχειρήσεις στην Ουκρανία, επειδή αυξάνεται η οπλική υποστήριξη της Δύσης, δεν αποκλείεται η Ρωσία (που ήδη έχει κινητοποιήσει την αμυντική της βιομηχανία) να περάσει σε καθεστώς επιστράτευσης, σε ένα ακόμη βήμα κλιμάκωσης.
Ομοίως, στο οικονομικό μέτωπο, αν η Δύση προχωρήσει στην επιβολή «πλαφόν» στις τιμές πώλησης του ρωσικού πετρελαίου, όπως σχεδιάζει, δεν αποκλείεται να έχουμε εκτόξευση στις τιμές του πετρελαίου, εφόσον ο Πούτιν αποφασίσει να περικόψει τη ρωσική παραγωγή, κάτι που εκτιμάται ότι θα επιδεινώσει την ενεργειακή κρίση σε διεθνές επίπεδο.
Η αντικειμενικά δύσκολη θέση των αντιμαχόμενων
Είναι σημαντικό, για αυτό και θα το επαναλάβουμε. Και οι δύο μεγάλες δυνάμεις θέλουν τη νίκη στην Ουκρανία. Όσο πιο ευδιάκριτη η νίκη στους τρίτους που παρακολουθούν τα τεκταινόμενα, προκειμένου να αντιληφθούν τις επιπτώσεις στις διεθνείς ισορροπίες, τόσο το καλύτερο. Δεν είναι ότι καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν έχει ξεκαθαρίσει τι ορίζει ως «νίκη» στην Ουκρανία. Τα «γκολπόστ» μετακινούνται ανάλογα με τη συγκυρία, με δηλώσεις που ενίοτε υποβαθμίζονται εκ των υστέρων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μια ήττα δεν θα γίνει εύκολα αποδεκτή από τον χαμένο.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμη κι αν η Ρωσία καταλάμβανε ολόκληρη την Ουκρανία (κάτι που δεν φαίνεται εφικτό σήμερα), είναι πολύ πιθανό ότι θα βρισκόταν αντιμέτωπη με ισχυρό αντάρτικο, υποστηριζόμενο από τη Δύση. Το ίδιο και στην περίπτωση διχοτόμησης.
Αντίστροφα, ακόμη κι αν η Ουκρανία κατάφερνε να αντεπιτεθεί και να επαναφέρει τα κατακτημένα εδάφη, μερικώς ή ολικώς (κάτι που επίσης δεν φαίνεται εφικτό σήμερα), είναι πιο πιθανό ότι η Ρωσία θα προετοίμαζε αντεπίθεση παρά ότι θα παραιτείτο.
Πότε μπορεί να γίνουν σοβαρές διαπραγματεύσεις
Στο μεταξύ, οι αντιμαχόμενες πλευρές δεν φαίνεται να επιθυμούν σοβαρές διαπραγματεύσεις, όσο ελπίζουν ότι έχουν πιθανότητες να πετύχουν στο πεδίο της μάχης καλύτερα αποτελέσματα, που θα τους δώσουν δυνατότητα διαπραγμάτευσης από θέση ισχύος. Κατά συνέπεια, το έναυσμα για διαπραγματεύσεις ενδέχεται να δοθεί μόνο αν -και όταν- αμφότερες οι πλευρές διαπιστώσουν ότι δεν έχουν δυνατότητα για σημαντικές μεταβολές στο πεδίο της μάχης, ή αν μία από τις δύο πλευρές πλησιάζει στο σημείο να καταγάγει αποφασιστική νίκη, ενώ η άλλη έχει περιέλθει σε σημείο απροκάλυπτης αδυναμίας.
Αν εξαιρέσουμε λοιπόν τυχόν αστάθμητους αιφνίδιους παράγοντες, θα είναι πολύ δύσκολο να δούμε τερματισμό των εχθροπραξιών μέσα στο 2022, ακόμη κι αν η Ρωσία καταφέρει να καταλάβει το σύνολο του Ντονμπάς, αποσπώντας και τα εδάφη που δεν ελέγχει σήμερα στην περιφέρεια του Ντόνετσκ, ή αν η Ουκρανία καταφέρει να επανακτήσει κάποια εδάφη.
Αυτός ο πόλεμος και οι συνέπειές του για τον υπόλοιπο κόσμο -περιλαμβανομένης και της Ελλάδας- κατά πάσα πιθανότητα θα μας απασχολεί για πολύ καιρό.