Το πρόσφατο ταξίδι του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ και η ομιλία του στο Κογκρέσο οδήγησαν, όπως συνηθίζεται στη χώρα μας, σε εσωτερικούς πολιτικούς διαξιφισμούς. Το αποτέλεσμα αυτών πτωχό σε ουσία, καθώς όλες οι πλευρές εστίασαν στα συμφέροντά τους, μέσα στο πλαίσιο της άτυπης προεκλογικής περιόδου.
Όμως, η γεωπολιτική συγκυρία είναι όντως εξαιρετικά κρίσιμη διεθνώς, άρα τα όσα συμβαίνουν έχουν σε κάθε περίπτωση ιδιαίτερη βαρύτητα. Σε αυτό το πλαίσιο, έχει ίσως σημασία να παρατηρήσουμε ορισμένα γεγονότα:
Η ομιλία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κογκρέσο ήταν πράγματι εξαιρετική στο περιεχόμενό της, μια ομιλία που εμφανώς έκρυβε πολλή δουλειά πίσω της, προκειμένου να περάσει τα κατάλληλα σήματα στο ακροατήριό της -και ιδίως στη δημοκρατική πτέρυγα, που αυτή την περίοδο κυβερνά.
Τόσο έναντι των ΗΠΑ όσο και έναντι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο πρωθυπουργός κινείται με τον τρόπο που του ταιριάζει καλύτερα, ιδεολογικά αλλά και πρακτικά: Θυμίζει συνεχώς ότι είμαστε πολιτικά και οικονομικά πιστοί εταίροι, ότι είμαστε η χώρα στην οποία γεννήθηκε το μοντέλο της Δημοκρατίας, ότι ανήκουμε και θέλουμε να ανήκουμε στη Δύση και στην ενωμένη Ευρώπη. Θυμίζει, αν προτιμάτε, για να το πούμε και πιο απλουστευτικά, πόσο «καλά παιδιά» είμαστε.
Και αυτό φαίνεται να δημιουργεί πολύ καλά αντανακλαστικά στους ακροατές του, όπως έδειξαν και τα θερμά επαναλαμβανόμενα χειροκροτήματα από τα μέλη του Κογκρέσου. Το ταξίδι πήγε καλά και οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις βρίσκονται σε πολύ καλό σημείο. Με αποτέλεσμα να διαπιστώσουμε εμπράκτως την τουρκική δυσαρέσκεια, αμέσως μετά, με τις υπερπτήσεις τουρκικών αεροσκαφών στην Αλεξανδρούπολη.
Η σκληρή γεωπολιτική πραγματικότητα
Αυτά δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι πετύχαμε να μεταβάλουμε υπέρ μας τους συσχετισμούς στο τρίγωνο ΗΠΑ-Ελλάδα-Τουρκία. Δυστυχώς, η οποιαδήποτε ομιλία αδυνατεί να μεταβάλει τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς, τις σχέσεις ισχύος, πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής, που ρυθμίζουν τις διεθνείς σχέσεις. Πολύ δε περισσότερο τη… γεωγραφία, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο τους.
Η Τουρκία, για μια ακόμη φορά, μπορεί και στην τρέχουσα συγκυρία να καθορίζει τη στάση της, με τρόπο που την καθιστά πολύτιμη τόσο στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ όσο και στη Ρωσία. Από τη μία, πουλάει σημαντικά όπλα στην Ουκρανία (τα drone Bayraktar) που καταφέρνουν σοβαρά πλήγματα στα ρωσικά στρατεύματα κι από την άλλη, απέχει από τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, προσφέροντας μάλιστα ως λέγεται και καταφύγιο σε ολιγάρχες και τα χρήματά τους. Βάζει επίσης βέτο στην είσοδο της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, διεκδικώντας είτε παραχωρήσεις στους εξοπλισμούς είτε τα κεφάλια Κούρδων του αυτονομιστικού κινήματος. Κι όμως, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ δηλώνει πως «θα βρεθεί τρόπος να ικανοποιηθούν οι ανησυχίες της Τουρκίας».
Όλα αυτά συμβαίνουν ακριβώς επειδή η σύγκρουση ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία (με την Κίνα να φιγουράρει πίσω της) έχει αναβαθμίσει ακόμη περισσότερο τη γεωπολιτική θέση της γείτονος, με τα πάνω από 80 εκατ. κατοίκους, τα «κλειδιά» εισόδου και εξόδου στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και την προθυμία να χρησιμοποιεί τα στρατεύματα και την ισχυρή πολεμική της βιομηχανία για να προωθεί τα συμφέροντά της.
Η Τουρκία είναι «επιτήδειος ουδέτερος», είναι όμως και μια περιφερειακή δύναμη του Ισλάμ, σε όλη την ευρύτερη περιοχή, από τη Λιβύη της Αφρικής, το Ιράκ και τη Συρία, ως την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Κατά συνέπεια, για τους ξένους, τα όσα συμβαίνουν μεταξύ μας αποτελούν απλώς ένα κομμάτι του ευρύτερου «παζλ» των συμφερόντων τους.
Τι θα γίνει αν σπάσει το σχοινί;
Είναι λοιπόν πολύ πιο πιθανό ότι η σχέση της Τουρκίας με τη Δύση θα διαταραχθεί τελικά εξαιτίας των μεγάλων γεγονότων της περιόδου, παρά λόγω της μεταξύ μας διαμάχης, η οποία μπροστά σε όσα συμβαίνουν τελευταία μοιάζουν ίσως (στους εταίρους και συμμάχους μας) με παρωνυχίδα. Ατυχές μεν, για τα συμφέροντά μας, αλλά δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να προσαρμόσουμε την πραγματικότητα στις προσδοκίες μας.
Ούτε είναι απαραίτητο ότι άπαξ και η Τουρκία του Ερντογάν σπάσει το σχοινί που τη συνδέει με τη Δύση, θα βρεθούμε σε καλύτερο γεωπολιτικό περιβάλλον. Τουναντίον, μπορεί να μπλέξουμε σε μεγαλύτερες περιπέτειες, στις οποίες η στήριξη των συμμάχων μας ίσως να μην είναι αρκετή για να τις περάσουμε αλώβητοι.
Το καλύτερο λοιπόν για μας θα ήταν να κατανοήσουμε επιτέλους τη ρήση του Ρούσβελτ «μίλα γλυκά και κράτα ένα μεγάλο ραβδί». Ας αποφύγουμε τους λεονταρισμούς απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα (εφόσον δεν είμαστε διατεθειμένοι να πραγματοποιήσουμε όσα λέμε), ας αποφασίσουμε εντέλει τι συζητάμε και τι όχι, πού και πότε, κι ας επιταχύνουμε οργανωμένα και με σύνεση τον απαραίτητο εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεών μας.
Γιατί και στο τελευταίο, έχουμε ακόμη πολλή δουλειά!