H κοινή παρέμβαση Μακρόν-Ντράγκι, μέσω Financial Times την προηγούμενη εβδομάδα, για την αλλαγή του περίφημου Σύμφωνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προϊδεάζει πλέον ξεκάθαρα για τις μεγάλες προκλήσεις που έχει μπροστά της η Ένωση, προκλήσεις που κατά πάσα πιθανότητα θα καθορίσουν το μέλλον της.
Παρά το διπλωματικό ύφος του κειμένου, ορισμένες προκλήσεις περιγράφηκαν ξεκάθαρα στο κοινό κείμενο των δύο ηγετών, όπως: Η απειλή της κλιματικής αλλαγής (και εμμέσως η εκτόξευση των τιμών στην ευρωπαϊκή ενέργεια), οι γεωπολιτικές αναταράξεις και η ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής άμυνας, η περιοριζόμενη ανταγωνιστικότητα και η ανάγκη ενίσχυσης της τεχνολογίας.
Πρόκειται για τα περισσότερα από τα προβλήματα που είχε θίξει τούτη η στήλη σε σχόλιό της ήδη από την 25η Οκτωβρίου, με τίτλο «Πολλά καρπούζια στην ίδια μασχάλη», επ’ ευκαιρία της αποχώρησης Μέρκελ από το πολιτικό προσκήνιο.
Το ευτυχές είναι ότι οι ηγέτες της δεύτερης και της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης έδειξαν ξεκάθαρα με τη «διακήρυξή» τους πως επιθυμούν την αλλαγή του Συμφώνου, προκειμένου να μπορέσει η Ευρώπη να ανταποκριθεί στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει.
To ατυχές είναι ότι ο «Βορράς» της ΕΕ επεφύλαξε μάλλον ψυχρή υποδοχή στο κείμενο των δύο ηγετών, ενώ ουδείς ξέρει αυτές τις ώρες ποια στάση θα κρατήσει η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας, απέναντι στις ρηξικέλευθες αυτές προτάσεις.
Προτάσεις που θυμίζουν έντονα κεϊνσιανές αντιλήψεις, επιδιώκοντας την αφαίρεση «αναπτυξιακών» δαπανών από τον ασφυκτικό κλοιό του Συμφώνου και υποστηρίζοντας ότι η μείωση του αυξημένου χρέους είναι σκόπιμο να επέλθει μέσα από εντονότερη ανάπτυξη και διαρθρωτικές αλλαγές, κι όχι από τη συχνά αλόγιστη μείωση των κρατικών δαπανών.
Κατά την άποψη των περισσότερων παρατηρητών, η νέα μάχη Βορρά-Νότου θα δοθεί πολύ σύντομα, μέσα στη γαλλική προεδρία, με την προοπτική να ολοκληρωθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022. Κατά την άποψή μας, από την έκβασή της θα εξαρτηθεί ίσως και η ίδια η ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δυνατότητα της Ευρώπης να ανταποκριθεί στις βίαιες απαιτήσεις των καιρών αμφισβητείται ήδη έντονα.
Με τους σημερινούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, είναι έως και απίθανο να κατορθώσει η Ευρώπη να ανταποκριθεί ταυτόχρονα στην Κλιματική Αλλαγή, στις γεωπολιτικές απειλές, αλλά και στο χάσμα ανταγωνιστικότητας απέναντι στους μεγάλους παίκτες, όταν μάλιστα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δέχεται μεγάλους κραδασμούς στο εσωτερικό του, τόσο από τη διεύρυνση των ανισοτήτων όσο και από το διπλό χάσμα που υφίσταται μεταξύ Βορρά-Νότου, πλέον και Ανατολής-Δύσης (με επίκεντρο Πολωνία και Ουγγαρία).
Για την ακρίβεια, δεν είναι καθόλου δεδομένο ότι η Ευρώπη θα καταφέρει να σταθεί στο ύψος των προκλήσεων που αντιμετωπίζει, ακόμη κι αν αναθεωρηθούν ριζικά οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, εξαιτίας της ταχύτητας με την οποία τρέχουν οι εξελίξεις και των εγγενών μειονεκτημάτων που δημιουργεί η συλλογική λήψη αποφάσεων από κυρίαρχα κράτη με συχνά αντικρουόμενα συμφέροντα, σε συνδυασμό και με το γραφειοκρατικό τέρας των μηχανισμών της.
Ευελπιστούμε ωστόσο ότι το καθοριστικό πρώτο βήμα θα γίνει. Ότι το μέγεθος των ταυτόχρονων προκλήσεων, που δεν έχουν προηγούμενο τα τελευταία 70 και πλέον χρόνια, θα πείσουν τους Βόρειους εταίρους μας πως είναι και προς το δικό τους συμφέρον να γίνει η Ευρώπη περισσότερο ισχυρή, έστω κι αν θα πρέπει να δείξουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους Νότιους γείτονές τους. Διότι μόνοι τους είναι πια πολύ μικροί για να έχουν σημασία.
Σε άλλη περίπτωση, δεν θα είναι μόνον οι υπερχρεωμένες χώρες του Νότου (πρώτη μεταξύ αυτών η Ελλάδα) που θα υποφέρουν. Ολόκληρη η Ευρώπη κινδυνεύει να καταστεί «αδιάφορη» για τις εξελίξεις των επόμενων 50 ετών, κάτι που ίσως να έχει ολέθριες συνέπειες για τη διατήρηση του ενιαίου οικοδομήματος.