«The market can stay irrational longer than you can stay solvent». Η αγορά μπορεί να παραμείνει παράλογη περισσότερο από όσο μπορείς να αντέξεις, όπως έλεγε και ο αγαπητός John Maynard Keynes…
Τα τελευταία χρόνια βρισκόμαστε σε μία κατάσταση στην οποία τίποτα πια δε μου φαίνεται περίεργο. Έχουμε περάσει από καταρρεύσεις τραπεζών, πανδημίες, πολέμους, περιόδους με χαμηλά και αρνητικά επιτόκια για να ανέβει ο πληθωρισμός (Ναι! Αυτό συνέβαινε το 2020), περιόδους με διψήφιο πληθωρισμό και ψηλά επιτόκια στην προσπάθεια να κατέβει (αυτό συμβαίνει τώρα) και πολλά ακόμα.
Παρόλα αυτά η οικονομία παραμένει φαινομενικά δυνατή, τα χρηματιστήρια ξεπερνάνε το ένα υψηλό μετά το άλλο, ενώ ο μέσος άνθρωπος δεν βγάζει το μήνα με το μισθό που παίρνει. Τι στο καλό συμβαίνει; Γιατί δεν μου φτάνουν τα λεφτά αφού η οικονομία πάει καλά και τα χρηματιστήρια ανεβαίνουν;
Δεν τα φάγαμε, τα πληρώνουμε μαζί
Η ρευστότητα που διοχετεύεται όλα αυτά το χρόνια από τις κεντρικές τράπεζες (οι οποίες ανέβασαν ρυθμούς το 2008 με την κατάρρευση της Lehman Brothers και πάτησαν τέρμα το γκάζι το 2020-21 με την πανδημία) για να σταθεροποιηθεί η οικονομία, πριν φτάσει εκεί, κάνει στάση στους πιο κοντινούς σε αυτή προορισμούς, εμπορικές τράπεζες (bailouts), κράτη (επαναγορές ομολόγων), μεγάλες εταιρείες (too big to fail), με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ρευστότητας να αυξάνει το χρέος και να κρατάει τα χρηματιστήρια τεχνηέντως σε ψηλά επίπεδα.
Συνέπεια αυτού, είναι η αύξηση της ποσότητας του χρήματος που κυκλοφορεί, η οποία καταλήγει στον πληθωρισμό και μειώνει την αγοραστική δύναμη όλων. Οπότε δεν τα φάγαμε μαζί, απλά τα πληρώνουμε όλοι.
*Η ποσότητα (Μ2) του χρήματος που κυκλοφορεί. Source: Board of Governors of the Federal Reserve System (US)
Ένας απλός άνθρωπος θα σκεφτόταν ότι όταν η οικονομία είναι δυνατή (όπως μας λένε σήμερα), αυτό αποτυπώνεται και στην ευημερία των ανθρώπων που ζουν σε αυτή, καθώς και στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται εκεί, σωστά;
Λάθος! Η σχέση «οικονομία, ευημερία, χρηματιστήρια» δεν είναι γραμμική, εξαρτάται από πολλούς εξωγενείς παράγοντες, οι οποίοι τις επηρεάζουν διαφορετικά ανάλογα με την περίπτωση. Όσοι ασχολούνται με τα χρηματιστήρια και τις αγορές γενικότερα, θα έχουν παρατηρήσει ότι εδώ και δεκαετίες τα «κακά» νέα για την οικονομία, έχουν κατά κανόνα θετικό αποτέλεσμα στο χρηματιστήριο και το αντίθετο.
Για παράδειγμα, όταν αυξάνεται ανεργία και οι άνθρωποι χάνουν τις δουλειές τους, το χρηματιστήριo ανεβαίνει και όταν τα αποτελέσματα για το ΑΕΠ είναι καλά και δείχνουν μια δυνατή οικονομία, το χρηματιστήριο πέφτει.
Πόσο λογικό φαίνεται αυτό και γιατί συμβαίνει; Αρχικά θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η οικονομία μετριέται με συγκεκριμένους δείκτες οι οποίοι μπορεί να αλλάζουν κατά το δοκούν αυτών που τους φτιάχνουν και τα χρηματιστήρια αποτιμούν την αξία των εταιρειών στην ονομαστική τιμή παραστατικού χρήματος (δολάριο, ευρώ κ.τλ.). Η ευημερία των ανθρώπων; αυτό θα έλεγε κανείς ότι είναι υποκειμενικό, αν κάποιος θεωρεί πως αυτή τη στιγμή η ευημερία είναι σε ψηλά επίπεδα, πάω πάσο.
Πού βρισκόμαστε σήμερα
Μετά από ένα ανεξέλεγκτο τύπωμα χρήματος, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στα ύψη και τώρα οι κεντρικές τράπεζες, Federal Reserve και ΕΚΤ, τρέχουν να τον μαζέψουν.
Πώς; Ανεβάζοντας τα επιτόκια και μειώνοντας την ρευστότητα (τουλάχιστον στα χαρτιά). Αυτό κάνει το κόστος του χρήματος μεγαλύτερο, άρα λιγότερες επενδύσεις και μικρότερη κατανάλωση, το οποίο θεωρητικά θα πρέπει να πιέσει τις τιμές προς τα κάτω και να κατέβει η πληθωρισμός. Αυτή τη στιγμή έχουμε τα υψηλότερα επιτόκια της τελευταίας εικοσαετίας.
Σε ελεύθερη μετάφραση, αυτό που προσπαθεί να κάνει η FED είναι να πιέσει την οικονομία, δηλαδή να την χειροτερέψει, τόσο όσο να κατέβει ο πληθωρισμός, χωρίς όμως να μπει σε ύφεση. Αυτό απαιτεί χειρουργική προσέγγιση, καθώς δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί, κάθε άλλο θα έλεγα.
Οι αγορές από ότι φαίνεται, μετά την καταστροφική χρονιά του 2022 όταν η FED ανέβαζε επιθετικά τα επιτόκια, έχουν πλέον ισορροπήσει και χορεύουν στους ρυθμούς της FED και του Τζέρομ Πάουελ του Προέδρου της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τι θέλουν οι αγορές; Ρευστότητα και φθηνό χρήμα, άρα χαμηλά επιτόκια.
Πότε FED θα μειώσει τα επιτόκια;
Πότε η FED θα χαμηλώσει να επιτόκια; Όταν φτάσει το στόχο του 2% στον πληθωρισμό (δύσκολα) ή όταν η οικονομία αρχίσει να δείχνει όταν δεν αντέχει άλλη πίεση. Άρα, οποιασδήποτε δείκτης εμφανίζει σημάδια κόπωσης και αδυναμίας της οικονομίας, αυτό ενισχύει τις προσδοκίες για μείωση των επιτοκίων, το οποίο αποτιμάται αισιόδοξα στα χρηματιστήρια. Όσο η οικονομία δείχνει δυνατή και η ανεργία σε χαμηλά επίπεδα (οι άνθρωποι έχουν δουλειές), αυτό ενισχύει την πολιτική της FED στο να κρατήσει ψηλά τα επιτόκια για περισσότερο χρονικό διάστημα μέχρι το στόχο του 2% στον πληθωρισμό, το οποίο έχει αρνητικές συνέπειες στα χρηματιστήρια.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για το μέσο άνθρωπο και μέσο καταναλωτή; Δυστυχώς είναι μονά – ζυγά χαμένος. Με τον πληθωρισμό στα ύψη, η αγοραστική του δύναμη έχει εξευτελιστεί, η μισθός γίνεται καπνός "πριν ο αλέκτωρ λαλήσαι τρις". Τι πρέπει να κάνει; Κατά τη FED πρέπει να χάσει τη δουλειά του, για να καταναλώνει λιγότερο, για να πέσουν οι τιμές, για να πέσει ο πληθωρισμός, για να μειωθούν τα επιτόκια και να πάρει μπρος η οικονομία (ξανά αφού πέσει). Τι κάνει ο ίδιος; Προσπαθεί περισσότερο, εργάζεται πιο πολλές ώρες, κάνει δυο δουλειές για να τα βγάλει πέρα, αλλά με αυτό τον τρόπο συνεχίζει να καταναλώνει, βελτιώνει τους δείκτες της οικονομίας, ευνοεί το πληθωρισμό, μειώνει κι άλλο την αγοραστική του δύναμη και δίνει το πάτημα στη FED να πιέζει κι άλλο την οικονομία!
Voilà, ο φαύλος κύκλος της οικονομίας που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή.
ΟΚ, και τι μπορώ να κάνω, θα ρωτήσεις...
Σπάζοντας τον φαύλο κύκλο
Το πιο βασικό για μένα είναι να γνωρίζεις την κατάσταση που βρίσκεσαι και να μην εθελοτυφλείς. Κανείς δε θα έρθει να σε σώσει, αυτό θα πρέπει να το κάνεις μόνος σου. Βρες τρόπο να επιβιώνεις και να αποταμιεύεις το χρόνο σου σε κάτι το οποίο δε χάνει αγοραστική δύναμη. Μέσα σε αυτό το διάστημα όσοι κρατήσανε τα χρήματά τους σε σκληρά asset όπως Real Estate, Χρυσό και Bitcoin όχι μόνο δεν είδαν την αγοραστική δύναμή τους να μειώνεται, αλλά να πολλαπλασιάζεται με πολύ μεγάλους ρυθμούς.
Ναι, αλλά για να αγοράσω κάποιο ακίνητο ή χρυσό πρέπει να έχω ένα σημαντικό κεφάλαιο. Σωστά, για αυτό και το Bitcoin αποτελεί την πιο προσιτή λύση σε αυτό το πρόβλημα, καθώς μπορείς να αγοράσεις από 1 ευρώ μέχρι όσο θέλεις, χωρίς να έχεις το οποιοδήποτε περιορισμό, γεωγραφικό, πολιτικό, θρησκευτικό κτλ.
Κι όπως λέει και ο φίλος μας ο Robert Kiyosaki «DEPRESSION can be the perfect time to get rich, really rich, if you are prepared for one.Stop living in Disneyland and prepare» ("Η ΥΦΕΣΗ μπορεί να είναι η τέλεια στιγμή για να γίνετε πλούσιοι, πραγματικά πλούσιοι, εάν είστε προετοιμασμένοι για κάτι τέτοιο. Σταματήστε να ζείτε στη Disneyland και προετοιμαστείτε").
Όσο για μένα; Όσο κι αν φαίνομαι υπερβολικός και απαισιόδοξος στην πραγματικότητα είμαι αισιόδοξος, καθώς απαισιόδοξος είναι ένας καλά ενημερωμένος αισιόδοξος.
* Ο Γιώργος Τζέγκας (a.k.a. CryptoCapitalist) είναι οικονομολόγος με μεταπτυχιακό στη Διοίκηση επιχειρήσεων και εξειδίκευση στη χρηματοοικονομικά. Εργάζεται τα τελευταία 17 χρόνια στον τομέα των πωλήσεων, σε μία από τις μεγαλύτερες Fast-moving consumer goods (FMCG) πολυεθνικές. Το πάθος του για τα κρυπτονομίσματα τον οδήγησε να δημιουργήσει το πρώτο κανάλι πληροφόρησης του χώρου στο ελληνικό YouTube. Διδάσκει στο Ινστιτούτο Ψηφιακής Οικονομίας, www.indifi.gr
** Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς σκοπούς και μόνο.