Λίγα πράγματα στη ζωή προκαλούν φόβο, αν όχι οργή, παρόλο που δεν έχουν καν δημιουργηθεί. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται το νέο ψηφιακό ευρώ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), του οποίου η μελλοντική εμφάνιση έχει προκαλέσει ακόμα και διαδηλώσεις στην κεντρική Ευρώπη.
Όπως αναφέρουν σε ρεπορτάζ τους οι Financial Times, οι διαδηλωτές εξέφρασαν μια ποικιλία από αντιρρήσεις. Ορισμένοι φοβόντουσαν ότι οι κυβερνήσεις θα το χρησιμοποιήσουν για να καταγράφουν και να ελέγχουν τις δαπάνες τους, ενώ άλλοι υποψιάζονταν την ύπαρξη μυστικού σχεδίου για την αντικατάσταση των μετρητών. Μια διαδηλώτρια δήλωσε στα Ολλανδικά μέσα ενημέρωσης πως φοβόταν ότι οι αρχές θα της απαγορεύσουν να αγοράσει κρέας ή αλκοόλ.
Άραγε η καχυποψία έχει βάσιμους λόγους να υφίσταται ή πρόκειται για υπερβολική αντίδραση που παραπέμπει σε θεωρίες συνωμοσίας;
Ότι και να συμβαίνει, το βέβαιο είναι πως η ΕΚΤ «καίγεται» να το εφαρμόσει. Η Christine Lagarde το έχει υποστηρίξει από τότε που ανέλαβε την προεδρία της ΕΚΤ το 2019. Από τότε μέχρι σήμερα, η ΕΚΤ έχει ήδη δημοσιεύσει την τρίτη έκθεση προόδου για το ψηφιακό ευρώ, καθώς και τα πορίσματα των ομάδων μελέτης. Στην αρχική του μορφή το ψηφιακό ευρώ θα διακινείται μέσα από ένα ψηφιακό πορτοφόλι ως συμπλήρωμα των μετρητών, μέσα στην ευρωζώνη. Θα ήταν διαθέσιμο για πληρωμές τόσο online όσο και εκτός σύνδεσης (offline), από συσκευή σε συσκευή.
«Ανυπομονούμε να συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ για ένα ψηφιακό ευρώ, προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι το νόμισμά μας θα προσαρμοστεί στην ψηφιακή εποχή» δήλωσε χθες η Λαγκάρντ. Η ΕΚΤ βρίσκεται στο πιο προηγμένο στάδιο ανάμεσα στις κύριες δυτικές κεντρικές τράπεζες.
Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα, το ψηφιακό ευρώ θα κυκλοφορήσει το 2026 ή το 2027, ενώ τον Οκτώβριο αναμένεται να μπει σε εφαρμογή ένα πιλοτικό πρόγραμμα.
Βέβαια πρώτα θα πρέπει να εγκριθεί το νομικό πλαίσιο λειτουργίας του, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Ευρωπαίοι πολιτικοί ανησυχούν ότι η απουσία σαφούς επιχειρήματος για το ψηφιακό ευρώ θα υπονομεύσει το έργο. Φοβούνται ότι θα θεωρηθεί ως μια λύση όπου δεν θα γνωρίζουν ποιο πρόβλημα επιλύει.
Ο ανταγωνισμός
Γιατί είναι τόσο ζωτικού συμφέροντος η ύπαρξη ενός νέου ψηφιακού νομίσματος από την ΕΚΤ; Δύο είναι οι βασικοί λόγοι. Ο ένας είναι πως το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα δεν νιώθει… πολύ καλά. Πρόκειται για ένα συστημικό πρόβλημα που δεν είναι εύκολο να λυθεί με συμβατικές μεθόδους.
Ο άλλος είναι πιο προφανής. Ότι επιθυμεί να προλάβει τις άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες και κυρίως την Fed, αν και στην κούρσα μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών για την ώρα προηγείται η Κίνα. Δεν είναι όμως μόνο αυτές. Παράλληλα με πλήρως λειτουργικά CBDCs (ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών), όπως της Νιγηρίας και της Τζαμάικας, υπάρχουν πιλοτικά προγράμματα σε 34 κράτη, όπως υποστηρίζει η BIS.
Επιπλέον, όπως και οι άλλες κεντρικές τράπεζες, η ΕΚΤ ανησυχεί ότι ιδιωτικά ψηφιακά νομίσματα (κυρίως τα νομίσματα σταθερής ισοτιμίας ή stablecoins) όσο περισσότερο αναπτύσσονται, τόσο θα τους αφαιρούν έλεγχο στην νομισματική πολιτική. Για την ευρωζώνη υπάρχει ο κίνδυνος ότι ένα stablecoin που βασίζεται στο δολάριο μπορεί να κυριαρχήσει στις διασυνοριακές πληρωμές, υποστηρίζει ο Eswar Prasad, καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Cornell και συγγραφέας του βιβλίου «The Future of Money». Το ευρώ, έχει ήδη χάσει έδαφος και οι ευρωπαίοι πολιτικοί ανησυχούν πως όσο αργούν θα είναι δύσκολο να αντιστρέψουν την κατάσταση.
Επίσης, οι πολιτικοί ανησυχούν ότι η Ευρώπη δεν έχει τον δικό της πρωταγωνιστή στις πληρωμές, κάτι που την αφήνει υπερβολικά εξαρτημένη από εταιρείες όπως η Visa, η Mastercard, το PayPal ή ακόμα και η Apple, η οποία πρόσφατα λάνσαρε τραπεζικούς λογαριασμούς και πιστωτική κάρτα σε συνεργασία με τη Goldman Sachs.
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες επωφελούνται από την κυρίαρχη θέση του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο, το ευρώ βρίσκεται σε ασθενέστερη θέση. Με την όξυνση των γεωπολιτικών εντάσεων, οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ είναι ανήσυχοι για την εξάρτηση της Ευρώπης από ξένες εταιρείες για το μεγαλύτερο μέρος του συστήματος πληρωμών της.
Στην πορεία αντικατάστασης των μετρητών
Πολλοί θα αναρωτιέστε ποια είναι η διαφορά του νέου ψηφιακού νομίσματος με το παλιό; Εύλογο ερώτημα, από τη στιγμή που ήδη οι περισσότερες συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Είτε από τον υπολογιστή μας μέσω του e-banking, είτε με την χρεωστική ή πιστωτική κάρτα.
Πρακτικά, η διαφορά είναι πως στο κινητό θα υπάρχει μια εφαρμογή που θα επικοινωνεί κατευθείαν με την κεντρική τράπεζα. Δεν θα μεσολαβεί καμία εμπορική τράπεζα. Η ουσιώδης διαφορά είναι όμως πως πρόκειται για «έξυπνο» χρήμα, σε αντίθεση με το «χαζό» σημερινό ηλεκτρονικό χρήμα. Το τραπεζικό σύστημα για την ώρα μαθαίνει πού ψωνίσαμε, πότε, τι ποσό δαπανήσαμε. Με τη βοήθεια της νέας τεχνολογίας θα γνωρίζει και τι ακριβώς ψωνίσαμε.
Με άλλα λόγια το νέο ψηφιακό νόμισμα έχει μια τεράστια διαφορά με το παλιό ηλεκτρονικό. Οι αρχές μπορούν να το παρακολουθούν και να το ελέγχουν. Άμεσα. Πρόκειται για μια θεμελιώδη αλλαγή, μια νέα φάση, η οποία θα είναι τόσο διαφορετική από την σημερινή, όσο τα χαρτονομίσματα με τις ηλεκτρονικές πληρωμές.
Η Mairead McGuinness, η αρμόδια για τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες επίτροπος της ΕΕ, καθησυχάζει τις ανησυχίες. Δήλωσε ότι το ψηφιακό ευρώ δεν παραπέμπει στον «μεγάλο αδελφό». Πιστεύει ότι οι νοικοκυριά ήδη έχουν παραχωρήσει μεγάλο μέρος της ιδιωτικότητας τους σε τεχνολογικές εταιρείες μέσω της χρήσης κινητών τηλεφώνων και των εφαρμογών τους.
Ο Tom Μutton, επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της Αγγλίας για το ψηφιακό νόμισμα (CBDC) ισχυρίζεται ότι δεν θα μοιράζονται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών με την κυβέρνηση. Έτσι και αλλιώς όλα τα ηλεκτρονικά χρήματα δημιουργούν ένα αποτύπωμα δεδομένων, εξηγεί. Θα βλέπουμε την ιστορία κάθε συναλλαγής, αλλά όχι την πραγματική ταυτότητα πίσω από αυτή. Το κλειδί εδώ είναι η λέξη «επιλέγει να μην βλέπει». Θα έχει τη δυνατότητα, αλλά θα επιλέξει να μην το κάνει.
Η Λαγκάρτ από την μεριά της μας διαβεβαιώνει πως θα περιορίσει τον τρόπο παρακολούθησης των ατόμων, σε αυτό που αποκαλεί «ελεγχόμενη ανωνυμία». Θα περιορίζονται δηλαδή στον εντοπισμό της εγκληματικής δραστηριότητας.
Σε πρώτη φάση αυτό που επιθυμεί η ΕΚΤ, είναι το νέο ψηφιακό νόμισμα να λειτουργεί συμπληρωματικά με τα μετρητά. Οι υποστηρικτές του έργου λένε ότι θα μοντερνοποιήσει τις πληρωμές δίνοντας στους ανθρώπους μια ασφαλή εναλλακτική έναντι των χαρτονομισμάτων.
Ο Fabio Panetta, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, πιστεύει ότι με τον καθορισμό ενός ορίου περίπου στα €3.000 η ΕΚΤ μπορεί να επιτύχει τη σωστή ισορροπία. «Ο στόχος δεν είναι να αποκτήσουμε μεγάλο μερίδιο στην αγορά. Δεν θέλουμε να γίνουμε κυρίαρχοι ή να αμφισβητήσουμε τις τράπεζες», ισχυρίζεται.
Το σχέδιο συμβαδίζει με την τάση της αγοράς. Η χρήση των μετρητών έχει μειωθεί από το 79% όλων των συναλλαγών το 2016 στο 59% πέρυσι, σύμφωνα με έρευνα της κεντρικής τράπεζας. Ο ποσοστό των ανθρώπων στην ευρωζώνη που προτιμούν να πληρώνουν με μετρητά έχει μειωθεί από 32% σε 22% τα τελευταία έξι χρόνια.
Ωστόσο η μείωση της χρήσης των μετρητών δεν εγγυάται ότι οι καταναλωτές θα αποδεχθούν ένα επίσημο ψηφιακό νόμισμα. Η περίπτωση της Κίνας προσφέρεται για μελέτη. Ενώ η κεντρική τράπεζα έχει επεκτείνει τον αριθμό των πιλοτικών προγραμμάτων που εκτελούνται, π.χ. πληρωμή περισσοτέρων δημοσίων υπαλλήλων με ψηφιακό ρενμίνμπι, η υιοθέτηση παραμένει μικρή. Μόνο το 0,13% από το σύνολο της νομισματικής κυκλοφορίας αντιστοιχεί στο ψηφιακό νόμισμα. Μέρος του προβλήματος είναι ότι τα ιδιωτικά συστήματα πληρωμών όπως της Alipay και της WeChat Pay χρησιμοποιούνται ήδη ευρέως, ενώ δεν είναι προφανές ποια πλεονεκτήματα προσφέρει το επίσημο ψηφιακό νόμισμα.
Τα χαρακτηριστικά του νέου νομίσματος
Τα νέα «έξυπνα» ψηφιοποιημένα χρήματα, τα οποία θα διαθέτουν προγραμματισμό, είναι το όνειρο κάθε υπουργού οικονομικών. Θα έχει τη δυνατότητα να υπολογίζει τις δαπάνες των πολιτών σε πραγματικό χρόνο. Κι όχι μόνο. Μπορούν να εκδίδονται με ημερομηνία λήξης για να ενθαρρύνουν τους χρήστες να το ξοδέψουν γρήγορα, διεγείροντας την εμπορική δραστηριότητα σε περιόδους που η οικονομία χρειάζεται εκκίνηση.
Η δυνατότητα προγραμματισμού διευκολύνει την αποδοτικότερη αξιοποίηση επιδομάτων. Δεν θα αυξάνονται οι τραπεζικοί λογαριασμοί σε ανθρώπους που δεν έχουν ανάγκη, όπως συνέβη την περίοδο της πανδημίας.
Θα μπορούσε να συνδυαστεί με το καλάθι του νοικοκυριού. Τα χρήματα της ενίσχυσης υποχρεωτικά θα ξοδεύονται μόνο σε συγκεκριμένα προϊόντα σε προϊόντα που θα υπάρχει σκοπιμότητα να ενισχυθούν, βοηθώντας την εγχώρια ανάπτυξη. Σε άμεσο χρόνο. Μέχρι τώρα αυτό δεν ήταν τεχνικά εφικτό. Όμως στο όχι μακρινό μέλλον, τα χρήματα αυτά θα μπορούν να ξοδευτούν αποκλειστικά και μόνο στα προιόντα και τις υπηρεσίες που είναι εγκεκριμένες από την κυβέρνηση!
Η κυβέρνηση θα έχει την δυνατότητα να περιορίζει τη χρήση των χρημάτων και σε καταστήματα. Για παράδειγμα σε αυτά που έχουν ειδική άδεια ή βρίσκονται σε συγκεκριμένη απόσταση. Όπως και στο ποσό ανά είδος ή στις ώρες που θα επιτρέπεται να γίνονται συναλλαγές. Ακόμα και ανά κατηγορία καταναλωτή. Οι δυνατότητες εξατομικευμένων κανόνων είναι απεριόριστες.
Όσο κι αν ακούγεται απίθανο, η νομισματική πολιτική υπάρχει δυνατότητα να εξειδικευτεί σε ατομικό επίπεδο ή σε επίπεδο προϊόντος. Αυτό σημαίνει χρήμα με προγραμματισμό. Ίσως δυσκολευόμαστε να το αντιληφθούμε. Δικαιολογημένα. Δεν το έχουμε ξανασυναντήσει ποτέ.
Το μικρότερο από τα προβλήματα όμως αφορούν την κατανόηση. Όταν ελέγχει μια αρχή, μια μικρή ομάδα ανθρώπων το τραπεζικό σύστημα, όταν διαθέτει προηγμένη τεχνολογία παρακολούθησης και πρόσβαση στα δεδομένα, ο πειρασμός να προβεί σε κατάχρηση εξουσίας και αυταρχικού τύπου διακυβέρνηση είναι τεράστιος. Ίσως ακατανίκητος. Για τους πολίτες ίσως μετατραπεί το όνειρο σε εφιάλτη, καθώς παρέχει στην εξουσία ένα ακόμα εργαλείο στην ασφυκτική επιτήρηση τους.
Το ψηφιακό χρήμα θα διευκολύνει τη ζωή μας, υποστηρίζει ο Jon Cunliffe, υποδιοικητής της τράπεζας της Αγγλίας, αναφέροντας το παράδειγμα «να δώσετε στα παιδιά σας χρήματα, αλλά να τα προγραμματίσετε τα χρήματα έτσι ώστε να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν για γλυκά». Τι υποστηρίζει με άλλα λόγια; Ότι θα εναπόκειται στην διακριτική ευχέρεια της κεντρικής τράπεζας ορισμένα προϊόντα, όπως αλκοόλ ή τσιγάρα ή σοκολάτες, να μην μπορούν να αγοραστούν με το νέο ψηφιακό χρήμα. Ή να ορίσουν ημερομηνία λήξης στα χρήματα μας. Πώς το γνωρίζουμε; Το έχει εφαρμόσει η Κίνα σε ένα από τα πιλοτικά της προγράμματα.
Η απευθείας πληρωμή από τις κεντρικές τράπεζες που αλλού διευκολύνει τις κυβερνήσεις; Ότι δεν αυξάνει το εθνικό χρέος. Για να μοιράσει χρήματα μια κυβέρνηση, θα πρέπει να εκδώσει ομόλογα, τα οποία θα πουλήσει μέσω τραπεζών. Ακόμα και αν τα αγοράσει απευθείας η κεντρική τράπεζα, λογιστικά αυξάνεται το χρέος.
Πως θα χρησιμοποιείται το νέο ψηφιακό νόμισμα
Τα ψηφιακά νομίσματα των Κεντρικών Τραπεζών (CBDCs) ίσως αποδειχθούν ο μεγαλύτερος εφιάλτης και των τραπεζών. Εάν οι πελάτες μπορούν να έχουν τα χρήματα τους στην απόλυτη ασφάλεια της κεντρικής τράπεζας, γιατί να κρατάς τα χρήματά σου σε λογαριασμό καταθέσεων σε μια εμπορική τράπεζα που ενδεχομένως να χρεοκοπήσει;
Η επικεφαλής της ΕΚΤ, Christine Lagarde, έχει αποκαλύψει από την πρώτη στιγμή την μισή αλήθεια: «Με το νέο ψηφιακό ευρώ θα εξαλείψουμε το κόστος και θα παραμερίσουμε τους μεσάζοντες». Ποια είναι η άλλη μισή αλήθεια που απόφυγε να κατονομάσει; Ποιοι είναι οι μεσάζοντες μεταξύ Κεντρικών Τραπεζών και πολιτών; Οι τράπεζες!
Με την έλευση του νέου ψηφιακού νομίσματος, το smartphone θα περιέχει ένα εύκολο στην χρήση του e-banking. Ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι στο κινητό ή στον υπολογιστή (παρόμοιο με αυτό που σήμερα χρησιμοποιούνται από τους χρήστες κρυπτονομισμάτων). Από εκεί θα πληρώνουμε και θα πληρωνόμαστε. Κατευθείαν, χωρίς να παρεμβάλλεται καμία εμπορική τράπεζα.
Θα σκανάρουμε με το κινητό το QR-Code του προϊόντος στο κατάστημα και θα αφαιρούνται αυτόματα τα χρήματα από τον λογαριασμό τους. Δεν θα πηγαίνουμε στο ταμείο του σούπερ μάρκετ. Δεν θα χρειάζονται τα μετρητά και οι κάρτες. Ο εργοδότης ή ο πελάτης θα μας πληρώνει στο πορτοφόλι του κινητού μας.
Το κυρίαρχο ζήτημα που τίθεται, αφορά την διαφάνεια και την εμπιστοσύνη, καθώς μια από τους πιθανές εκβάσεις είναι η απώλεια της ιδιωτικότητας των συναλλαγών. Όλες οι συναλλαγές θα καταγράφονται. Όχι μόνο όποιον το κατέχει, αλλά και όλους όσους το έχουν χρησιμοποιήσει. Με τα CBDCs καθίσταται εφικτό για μια Κεντρική Τράπεζα να παρακολουθεί την ακριβή τοποθεσία κάθε μονάδας του νομίσματος.
Πρόκειται για μια τεκτονική αλλαγή με σημαντικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα, ανάλογα την οπτική και την περίπτωση.
Το επικίνδυνο σενάριο θέλει το νόμισμα να μετατρέπεται σε πλατφόρμα επιτήρησης, καθώς προσφέρει στις κυβερνήσεις τον απόλυτο έλεγχο. Όσο παραιτούμαστε από τα μετρητά για χάρη της ψηφιακής ευκολίας, παραχωρούμε τεράστια δύναμη στον μεσάζοντα. Μια αυταρχική εξουσία θα μπορεί εύκολα να εντοπίσει και να αποκλείσει από το σύστημα (ή να επιβραβεύσει) μια ολόκληρη κατηγορία πολιτών: αντικαθεστωτικούς, γκέι, στρέιτ, ισλαμιστές, χριστιανούς. Θα μπορούν να τους κατάσχουν άμεσα τα χρήματα τους. Αν μάλιστα δεν υπάρχουν καθόλου μετρητά, ο αποκλεισμός από το σύστημα θα είναι πλήρης. Δεν θα μπορούν να αγοράσουν ούτε ψωμί ζητιανεύοντας.
Δεν χρειάζεται καταδότης να σε εντοπίσει αν σε κάποιο αυταρχικό πολίτευμα αγοράσεις αντικαθεστωτική εφημερίδα ή κάποιο βιβλίο ενός συγγραφέα μη αρεστού στην κυβέρνηση. Όσο και αν επιμένεις στους φίλους ή τους συνάδελφους σου στη δουλειά πως υποστηρίζεις την κυβέρνηση, η καταναλωτική σου συμπεριφορά σε προδίδει.
Το νέο ψηφιακό «έξυπνο» χρήμα, λύνει το πρόβλημα της κλοπής χρημάτων σε περιοχές με υψηλή εγκληματικότητα. Αν κάποιος σε κλέψει, θα υπάρχει η δυνατότητα από τις αρχές να στα γυρίσουν πίσω! Συνεπώς αφαιρεί το κίνητρο από τους ληστές. Ποιος θα θελήσει να κλέψει όταν θα γνωρίζει ότι μπορεί να εντοπιστεί άμεσα και να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει τα κλοπιμαία;
Στα χαρτονομίσματα ιδιοκτήτης είναι όποιος το κατέχει στα χέρια του. Πλέον μιλάμε για ψηφιακά δεδομένα. Όποιος ελέγχει το κέντρο δεδομένων κατέχει μια ιδιαίτερα προνομιακή θέση. Ακόμα περισσότερο όταν ο ιδιοκτήτης των δεδομένων, είναι ταυτόχρονα ο ιδιοκτήτης του νομίσματος. Γιατί; Επειδή έχει την δυνατότητα να τροποποιεί τα δεδομένα! Τα χρήματα υπάρχουν μόνο ως νούμερα στην οθόνη του κινητού.
Τι άλλες επιπτώσεις θα έχει το νέο ψηφιακό χρήμα; Θα διευκολύνει τους πολίτες στην υποβολή των φορολογικών δηλώσεων, ενώ για την κυβέρνηση καθίσταται πιο εύκολη η είσπραξή των φόρων. Το ΦΠΑ θα υπολογίζεται και θα αποδίδεται αυτόματα στα ταμεία του κράτους. Η φοροδιαφυγή ίσως εξαλειφθεί, δεδομένου ότι πιθανότατα θα είναι αδύνατη η αποφυγή έκδοσης αποδείξεων και τιμολογίων.
Χωρίς μετρητά, μια Κεντρική Τράπεζα μπορεί να επιβάλει αρνητικά επιτόκια τους τάξης του -10% ή capital controls χωρίς παραθυράκια. Οι καταθέτες δεν έχουν τρόπο να προφυλαχθούν. Μην έχοντας την δυνατότητα να τα αποσύρουν από το σύστημα, η μόνη τους διέξοδος θα είναι να τα επενδύσουν ή να τα καταναλώσουν. Προς τα πού; Μα φυσικά εκεί που επιθυμούν οι αρχές.
Υποτίθεται πως οι Κεντρικές Τράπεζες στοχεύουν στη συμπλήρωση μετρητών και όχι στην αντικατάστασή τους. Τίποτα όμως δεν θα τους εμποδίσει να το κάνουν. Θα επικαλεστούν την φοροδιαφυγή, την εγκληματικότητα, με μετάδοση μικροβίων. Οποιοδήποτε ειλικρινή ή προσχηματικό λόγο. Ένα ψηφιακό νόμισμα μπορεί να είναι η συνταγή για τραπεζικούς πανικούς ή θα τους εξαλείψει εντελώς. Αν και χωρίς μετρητά δεν υπάρχει τρόπος να γίνει bank run.
Ο μεγάλος φόβος είναι πως η εξέλιξη προς τις ψηφιακές πληρωμές δημιουργεί εξάρτηση από μια κεντρική αρχή που θα εγκρίνει και θα επαληθεύσει την κάθε συναλλαγή. Αυτό έχει συμβεί επειδή η φύση του χρήματος έχει αλλάξει. Δεν έχει πια φυσική μορφή. Κάποιος άλλος πρέπει να παρέμβει ώστε να αποθηκευθεί, να μεταφερθεί και κατόπιν να επαληθεύσει ότι είσαι εσύ που τα ξοδεύεις.
Πολλοί ούτε που θυμούνται πότε χρησιμοποίησαν χαρτονομίσματα για τελευταία φορά. Τους διευκολύνει να αγοράζουν με την χρεωστική τους κάρτα και να πραγματοποιούν πληρωμές μέσα από το e-banking. Κι επειδή είναι τόσο εξοικειωμένοι, ο φόβος όσων επικαλούνται την επικινδυνότητα των CBDCs, τους παραπέμπει σε θεωρίες συνομωσίας.
Κι όμως όλα αυτά που αναφέραμε ισχύουν, έστω και αν ακούγονται υπερβολικά. Δεν πρόκειται για κάτι κρυφό εξάλλου. Το παραδέχονται ανοικτά τα ανώτατα τραπεζικά στελέχη. Όπως o πρώην κεντρικός τραπεζίτης του Μεξικό Agustín Guillermo Carstens και νυν γενικός διευθυντής της BIS (Bank for International Settlements ή Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών). Του οργανισμού που παίζει το ρόλο του ελεγκτή και συντονιστή των κεντρικών τραπεζών.
Ο Carstens -κι προφανώς όχι μόνο αυτός- θεωρεί τον «απόλυτο έλεγχο» των κεντρικών τραπεζών ως κάτι θετικό. Επιτέλους θα έχουμε τη τεχνολογική δυνατότητα να μάθουμε ποιος στέλνει σε ποιον και το τελευταίο δολάριο, ισχυρίζεται.
Αν ελέγχεις τα τρόφιμα, ελέγχεις τους ανθρώπους. Αν ελέγχεις την ενέργεια, ελέγχεις μια ήπειρο. Αν ελέγχεις το χρήμα, ελέγχεις τον κόσμο, έχει δηλώσει ο Χένρυ Κίσινγκερ, κορυφαίος διπλωμάτης και πρώην υπουργός εξωτερικός των ΗΠΑ.
Ο ρόλος του Bitcoin
Ορισμένοι, κυρίως τραπεζίτες και κυβερνητικά στελέχη, μάς διαβεβαιώνουν ότι με την εμφάνιση των CBDCs, το Bitcoin δεν θα έχει λόγο ύπαρξης. Κάνουν τεράστιο λάθος. Το αντίθετο συμβαίνει. Στην πραγματικότητα το Bitcoin γίνεται απαραίτητο όσο ποτέ.
Ο χρυσός, το ασήμι και το Bitcoin είναι οι μόνες νομισματικές αξίες όπου διαθέτουμε απόλυτη κυριότητα και έλεγχο. Μόνο που βρισκόμαστε στην ψηφιακή εποχή. Και ψηφιακό είναι μόνο το Bitcoin. Έχει όλες τις προϋποθέσεις να μετατραπεί στα νέα μετρητά, σε εξελιγμένη ηλεκτρονικά μορφή. Διαθέτει όσα πλεονεκτήματα έχουν τα παλιομοδίτικα χαρτονομίσματα, αλλά ακόμα περισσότερα.
Το βασικό μειονέκτημα των μετρητών ή του χρυσού, είναι πως δεν μπορείς να τα στείλεις μακριά. Για να τα παραλάβεις, πρέπει να είσαι δίπλα στον άλλο. Με το Bitcoin μπορεί ο παραλήπτης να βρίσκεται σε άλλη ήπειρο. Ένα άλλο μειονέκτημα είναι πως μπορείς να πέσεις θύμα απάτης από πλαστά. Στο Bitcoin αποκλείεται. Πιστοποιείται άμεσα η αυθεντικότητα, μα αναμφισβήτητο τρόπο.
Επίσης το Bitcoin έχει το πλεονέκτημα της ασφάλειας. Τα CBDCs πού θα φυλάσσονται; Πού θα υπάρχουν backup των συναλλαγών και πόσα; Πόσο επικίνδυνο είναι να διεισδύσει κάποιος κακόβουλος; Δεν υπάρχουν πιο πολύτιμα δεδομένα από αυτά των πληρωμών. Οι κεντρικές βάσεις δεδομένων των καταναλωτών που υπάρχουν στα τραπεζικά ιδρύματα είναι ένα τεράστιο βάζο με μέλι για όλους τους χάκερς, καθώς και τις ξένες μυστικές υπηρεσίες. Ποιος ο λόγος να στείλεις πυραύλους και τανκς σε κάποιο εχθρικό κράτος; Αν μπορείς να του καταστρέψεις το νόμισμα, παρέλυσε.
Τα συμβατικά νομίσματα ενέχουν το ζήτημα της εμπιστοσύνης. Θα πρέπει να εμπιστευτούμε την κεντρική τράπεζα και την κυβέρνηση ότι δεν τυπώσουν ανεξέλεγκτα και θα τα μοιράσουν δίκαια, ανάλογα την εργασία, με αντικειμενικό και αμερόληπτο τρόπο. Ότι δεν θα καταχραστούν την ισχύ που διαθέτουν πάνω στην έκδοση και διαμοιρασμό του χρήματος. Ωστόσο η ιστορία είναι γεμάτη από παραβιάσεις αυτής της εμπιστοσύνης.
Το Bitcoin είναι ηλεκτρονικό χρήμα, όπου βασίζεται σε κρυπτογραφημένη επιβεβαίωση, χωρίς να απαιτείται διαπιστευμένος ενδιάμεσος. Αποσυνδέει τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές από τις πραγματικές ταυτότητες. Όπως όταν πληρώνουμε με μετρητά, δεν χρειάζεται να αποδείξουμε ποιοι είμαστε. Γιατί να μην διαθέτει αυτές τις ιδιότητες και ένα ψηφιακό νόμισμα;
Τελικές σκέψεις
Ο έλεγχος των οικονομικών συναλλαγών και η παραβίαση της ιδιωτικότητας είναι πιο επικίνδυνος από τη λογοκρισία ιδεών. Οι καταναλωτικές συνήθειες και οι οικονομικές σχέσεις με την βοήθεια των δυνατοτήτων της τεχνητής νοημοσύνης φανερώνουν πολύ περισσότερα για εσένα από όσα εσύ γνωρίζεις για τον εαυτό σου.
Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν ότι η προοπτική του απόλυτου ελέγχου από την εξουσία αποτελεί την βάση για μια ιδανική κοινωνία. Δεν ενοχλούνται από την παραβίαση της ιδιωτικότητας επειδή «δεν έχουν κάτι να κρύψουν». Όπως δεν προβληματίζονται από τον περιορισμό της ελευθερίας του λόγου, επειδή «δεν έχουν κάτι να πουν». Πιστεύουν πως οι ειδικοί ή οι κυβερνώντες ξέρουν καλύτερα. Αυτοί θα είναι οι πρόθυμοι υποστηρικτές των CBDCs.
Τα σχέδια απόλυτου ελέγχου υπάρχουν. Δεν πρόκειται για κάτι κρυφό. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως θα εφαρμοστούν. Εναντιώνονται στην ιδέα των CBDCs πολλοί σε θέσεις εξουσίας, όπως αμερικάνοι γερουσιαστές, ακόμα και υποψήφιοι για την προεδρική εξουσία. Δεν αποτελεί σύμπτωση πως όλοι είναι υπέρμαχοι του Bitcoin.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανησυχεί και αυτή. Υπέβαλε χθες δύο προτάσεις για να διασφαλίσει ότι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις μπορούν να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση και να πληρώνουν με χαρτονομίσματα, παράλληλα με την κυκλοφορία του νέου ψηφιακού ευρώ.
Ωστόσο ακόμα και αν περάσουν οι απόψεις τους, αυτό δεν σημαίνει πως αποκλείεται να αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο στο μέλλον. Το τζίνι θα έχει βγει από το λυχνάρι.
Το μόνο νόμισμα που διασφαλίζει την ελευθερία και την ιδιωτικότητα είναι το Bitcoin. Την ύπαρξη του άλλοι τη βρίσκουν απελευθερωτική ή φυσιολογική. Άλλοι τρομακτική. Ανησυχούν στην ιδέα ότι υπάρχει η δυνατότητα να αψηφάς τις αρχές. Ότι ακριβώς συνέβη παλαιότερα με την εξάπλωση του Internet.
Παλαιότερα έβλεπαν με αμηχανία ότι μέσω του Internet ο καθένας είχε τη δυνατότητα να στέλνει οτιδήποτε στον οποιονδήποτε. Χωρίς έλεγχο, χωρίς άδεια, χωρίς πιστοποίηση, χωρίς ταυτότητα αποστολέα ή παραλήπτη. Έντρομοι φοβήθηκαν πως θα χρησιμοποιείται από διεστραμμένους για να διακινούν παιδική πορνογραφία ή εγκληματίες για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Ωστόσο αυτό που επικράτησε ήταν να βλέπουμε χαριτωμένα μωράκια και σκυλάκια να παίζουν, η δυνατότητα να αγοράζουμε βιβλία ή gadgets από άλλες χώρες, να επικοινωνούμε με τους φίλους μας.
Είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας να υπάρχει ένα ευρέως διαδεδομένο Bitcoin. Με μεγαλύτερη κεφαλαιοποίηση, η οποία θα οδηγήσει σε μικρότερες διακυμάνσεις από τις σημερινές. Να υπάρχει διαθέσιμη η εναλλακτική επιλογή, κι ας μην χρησιμοποιηθεί ποτέ. Επιλογή σημαίνει ελευθερία.
Βιβλίο για τα κρυπτονομίσματα
Το βιβλίο «Το επενδυτικό εγχειρίδιο του Bitcoin» μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα βιβλιοπωλεία ή το https://shop.media2day.gr/books/2/prodcategory
* Το άρθρο δεν αποτελεί προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερόμενων τίτλων. Παρέχεται για πληροφοριακούς σκοπούς και μόνο.